Agrokimika
Agrokimika nekazaritzan eta abeltzaintzan erabiltzen diren produktu kimikoak aztertzen dituen kimikaren diziplina bat da. Helburua nekazaritza eta abeltzaintzako ekoizpena modu eraginkor eta iraunkorrean hobetzea da, elikagaien segurtasuna eta ingurumenaren babesa bermatuz. Adar honetan ongarri edota ongailuak ez ezik, pestizidak (herbizidak, insektizidak, fungizidak... ), hormonak eta elikagai-gehigarriak ere sar daitezke. Gaur egun, genetika-teknologiaren bitartez izurritei aurre egiteko espezieak lortu nahi dituzte. [1][2]
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Nekazaritzan produktu kimikoak antzinatik erabiltzen ziren, errautsak eta simaurra erabiltzen baitziren laboreak ongarritzeko. Hala ere, XIX. mendera arte ez ziren produktu kimikoak sistematikoki garatzen hasi. 1909an airearen nitrogenotik abiatutako amoniakoaren sintesiak ongarri nitrogenatuen ekoizpen masiboa ahalbidetu zuen eta agrokimikaren aro modernoaren hasiera markatu zuen. Agrokimikaren historiako produkturik garrantzitsuenetako bat sodio nitratoa da, 1830eko hamarkadatik aurrera ongarri bezala erabili zena.[3]
1920ko hamarkadan pestizidak agrokimikan sartzeak iraultza bat ekarri zuen. DDTak dira adibiderik nabarmenena, izurriteak kontrolatzea eta elikagaien ekoizpena handitzea ahalbidetu zutenak. Hala ere, produktu horiek eragin kaltegarriak eragin zituzten ingurumenean eta osasunean, eta horrek produktu seguruago eta eraginkorragoak garatzea ekarri zuen, pestizida biologikoak kasu. [3][4]
Gaur egun ere, agrokimikak garatutako produktu kimikoak funtsezkoak dira mundu osoan elikagaiak ekoizteko. Agrokimikak aurrerapen nabarmena izan du azken hamarkadan laboreen produktibitatea handitzeko eta izurrite eta gaixotasunetatik babesteko beharrak direla eta.
Agrokimikaren garrantzia eta onurak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Nekazaritzako produktu kimikoak funtsezko tresnak dira ekonomiaren beste sektore batzuetarako elikagaiak ekoizteko eta lehengaiak hornitzeko. Jarraian, agrokimika garrantzitsua izatearen arrazoietako batzuk azaltzen dira:[5]
- Elikagaien ekoizpena handitzea: Nekazaritzako produktu kimikoek, hala nola ongarriek eta plagizidek, elikagaien ekoizpena handitzen lagun dezakete lurzoruaren kalitatea hobetzean, landareek gaixotasun eta izurriekiko duten erresistentzia handitzean eta uraren erabileraren eraginkortasuna hobetzean.
- Elikagaien segurtasuna: Nekazaritzako produktu kimikoak erabiltzeak gaixotasunek eta izurriteek eragindako laboreen galerak murrizten lagun dezake, eta horrek elikagaien eskuragarritasun handiagoa bermatzen du eta prezioak egonkortzen ditu.
- Lehengaien hornidura: Nekazaritza- eta abeltzaintza-ekoizpenak beste ondasun batzuk ekoizteko lehengaiak eskaintzen ditu, hala nola ehunak, kosmetikoak eta sendagaiak. Nekazaritzako produktu kimikoak funtsezkoak dira lehengai horien kalitatea eta kantitatea bermatzeko.
- Garapen ekonomikoa: Nekazaritza eta abeltzaintza ekonomiaren funtsezko sektoreak dira herrialde askotan. Nekazaritzako produktu kimikoak erabiltzeak jarduera horien produktibitatea eta errentagarritasuna hobetu ditzake, eta horrek garapen ekonomikoari eta enplegua sortzeari laguntzen dio.
Onura horiez gain, agrokimikak onura garrantzitsuak dauzka ingurumenan, hala nola:[6]
- Eraginkortasun handiagoa baliabideen erabileran: Nekazaritzako produktu kimikoen erabilerak uraren eta lurzoruaren mantenugaien erabileraren eraginkortasuna hobetu dezake, horrela ingurumen-inpaktua eta ekoizpen-kostuak murriztuz.
- Lurren erabilera txikiagoa: Nekazaritzako produktu kimikoen erabilerak aukera eman dezake dauden lurretan produktibitate handiagoa izateko, nekazaritza-ekoizpenerako eremu berriak deforestatzeko beharra murriztuz.
- Ingurumen-inpaktu txikiagoa: Nekazaritzako produktu kimiko eraginkorragoak eta iraunkorragoak garatzeak, hala nola biopestizidak eta liberazio kontrolatuko ongarriak, nekazaritzaren eta abeltzaintzaren ingurumen-inpaktua murriztu dezake.
Laburbilduz, nekazaritza-kimika funtsezko tresna da elikagaiak ekoizteko eta lehengaiak hornitzeko, eta abantaila ugari ditu baliabideen erabileran eraginkortasunari, lurren erabilera txikiagoari eta ingurumen-inpaktu txikiagoari dagokienez. Hala ere, garrantzitsua da nekazaritzako produktu kimikoak modu arduratsuan eta jasangarrian erabiltzea, ingurumenean eta gizakien osasunean dituzten inpaktu negatiboak minimizatzeko.
Inpaktu negatiboak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Agrokimikak nekazaritzako ekoizpenean nabarmen lagundu eta munduko leku askotan elikagaien segurtasuna hobetu duen arren, ingurumenean eta giza osasunean ere eragin negatibo garrantzitsuak ditu. Jarraian, nekazaritza eta kimikaren eragin negatiboetako batzuk aurkezten dira:
- Uraren kutsadura: Nekazaritzako produktu kimikoek lur azpiko eta azaleko ur-iturriak kutsa ditzakete, lurzoruak xukatuz eta lixibiatuz. Kutsatzaile horiek kaltegarriak izan daitezke gizakientzat, animalientzat eta uretako ekosistementzat.[7]
- Biodibertsitatearen galera: Nekazaritzako produktu kimikoen gehiegizko erabilerak, batez ere plagizideenak, eragin kaltegarria izan dezake biodibertsitatean, helburu diren espezieak ez ezik, organismo onuragarriak ere hiltzen baititu, hala nola polinizatzaileak, harrapari naturalak eta mikroorganismoak.[8]
- Pestizidekiko erresistentzia: Pestiziden gehiegizko erabilerak izurriteetan erresistentzia sor dezake, eta, ondorioz, produktu kimikoak ez dira hain eraginkorrak. Horrek plagizida toxikoenekiko mendekotasun handiagoa eta osasunerako arriskuekiko esposizio handiagoa ekar dezake.[9]
- Lurzoruaren kutsadura: ongarrien gehiegizko erabilerak lurzorua nitratoekin eta beste konposatu kimiko batzuekin kutsatzen lagun dezake, eta horrek ondorio kaltegarriak izan ditzake lurzoruaren kalitatean eta animali eta gizakien osasunean.[10]
- Eragina gizakien osasunean: Nekazaritzako produktu kimikoekiko esposizioak ondorio negatiboak izan ditzake giza osasunean, esaterako, arnasketa-arazoak, alergiak, ugalketa-gaixotasunak eta minbizia.[8]
Garrantzitsua da kontuan hartzea inpaktu negatibo horiek ez direla saihestezinak, eta nekazaritza-jarduera iraunkorrekin eta produktu kimikoen erabilera arduratsuarekin arindu daitezkeela.
Agrokimika gaur egun[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Agrokimika etengabe garatzen ari den zientzia da, gero eta gehiago bideratzen da iraunkortasunera eta ingurumenaren babesera. Gaur egun, aurrerapen handiak egiten ari dira arlo horretan. Jarraian, egungo aurrerapen garrantzitsuenetako batzuk aurkezten dira:[6][11]
Doitasunezko nekazaritza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Doitasunezko nekazaritzak urruneko sentsoreak, informazio geografikoko sistemak (SIG) eta posizionamendu globaleko sistemak (GPS) bezalako teknologiak erabiltzen ditu laboreei eta lurzoruari buruzko datuak biltzeko eta aztertzeko. Informazio hori nekazaritzako produktu kimikoen erabilera optimizatzeko eta laboreen produktibitatea maximizatzeko erabiltzen da.
Biopestizidak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Biopestizidak iturri naturaletatik eratorritako nekazaritzako produktu kimikoak dira, hala nola bakterioak, onddoak eta landareak. Produktu kimiko horiek ez dira ohiko plagizidak bezain toxikoak, eta eragin txikiagoa dute ingurumenean.
Askapen kontrolatuko ongarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Askapen kontrolatuko ongarriak denboran zehar mantenugaiak pixkanaka askatzen dituzten produktu kimikoak dira, berehala askatu beharrean. Horri esker, mantenugaien erabilera eraginkorragoa da eta lurzorua eta ura kutsatzeko arriskua txikiagoa da.
Hobekuntza genetikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ingeniaritza genetikoak ezaugarri hobetuak dituzten laboreak garatzea ahalbidetu du, hala nola gaixotasun eta izurriekiko erresistentzia handiagoa, muturreko baldintza klimatikoekiko tolerantzia eta produktibitate handiagoa. Honek nekazaritza-ekoizpen eraginkorrago eta iraunkorrago bat ahalbidetu du.
Nekazaritza birsortzailea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Nekazaritza birsortzaileak lurraren osasuna eta biodibertsitatea lehengoratzea du helburu, laboreen errotazioa, artzaintza gidatua eta konpostaren aplikazioa bezalako teknikak erabiliz. Horrek nekazaritza-ekoizpenaren iraunkortasuna hobetzeaz gain, klima-aldaketa arintzen laguntzen du, lurzoruan karbonoa biltegiratzen baita.
Laburbilduz, agrokimika funtsezko tresna da oraindik ere elikagaien segurtasuna eta nekazaritzako eta abeltzaintzako ekoizpenaren iraunkortasuna bermatzeko. Arlo honetako aurrerapen teknologiko eta zientifikoei esker, nekazaritzako produktu kimiko eraginkorragoak eta iraunkorragoak garatu ahal izan dira, eta horrek ingurumenaren gaineko inpaktu negatiboak murrizten eta giza osasuna eta biodibertsitatea hobetzen lagun dezake.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ (Ingelesez) «Agrochemical | agricultural technology | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
- ↑ (Gaztelaniaz) Reyes Matamoros, Jenaro M.; Vázquez Ramírez, Rogelio; Trémols González, Abdón J.. (2002). Introducción a la metodología de la investigación agroquímica. Buap ISBN 9688635677..
- ↑ a b (Ingelesez) «A Brief History of Agrochemical Testing» Charles River (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
- ↑ (Ingelesez) Koreis, Darius. (2021-05-11). «A short history of agricultural chemical usage and development» ECOS (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Beneficios de los Agroquímicos | Investigación y Desarrollo» Casafe (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) PANAMA, CONATAE. (2015-12-29). «La Agricultura y los nuevos avances tecnológicos» conatae (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Impacto de los nitratos y pesticidas en el uso y calidad de las aguas» www.miteco.gob.es (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
- ↑ a b «Agricultura mundial: hacia los años 2015/2030» www.fao.org (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
- ↑ (Gaztelaniaz) «La resistencia a insecticidas: de los mecanismos a las estrategias de manejo» www.phytoma.com (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
- ↑ (Gaztelaniaz) Carbono, Redacción. «Los agroquímicos también son peligrosos para los organismos vitales del suelo: su población disminuyó en las últimas décadas» www.carbono.news (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
- ↑ (Ingelesez) «2022 Year in Review» CropLife International (Noiz kontsultatua: 2023-03-07).
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q397334
Multimedia: Agricultural chemistry / Q397334