Akrobaziazko eski

Akrobaziazko eskia eski alpetarraren modalitate bat da, non eskiatzaileek saltoak eta trukoak egin behar dituzten. XX. mende erdialdean sortu zen eta joko olinpikoetara 1992. urtean heldu zen Albertvillen^[2]. Bereizten diren bi espezialitate handi daude, aireko jauzien espezialitatea alde batetik, eta zulo edo mogul motako espezialitatea bestetik. Lehenengoan, jauzi akrobatikoak epaimahai batek baloratu behar ditu, bigarrenean, berriz, eskiatzaileek zuloz eta elur menditxoz beteriko elur aldapak jaitsiz egin behar dituzte jauzi akrobatikoak.

Akrobaziazko eskia abiadura, ikuskizuna eta eskiatu bitartean, aireko maniobrak egiteko gaitasuna konbinatzen dituen kirol bat da. Hainbat modutan izendatu ohi da kirol modalitate hau, besteak beste, freestyle, freestyle skiing eta hotdogging.^[1]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eski modalitate hau 1930eko hamarkadan hasi zen, eskiatzaile norbegiarrek eski alpinoa zein nordikoa praktikatzen zuten bitartean akrobaziak egiten hasi zirenean. Geroago, Estatu Batuetako eskiatzaile ez profesionalen eskutik ikuskizunak antolatzen hasi ziren, eta ondoren praktika haiek akrobaziazko eski edo estilo libreko eski bilakatuko ziren. Jauzien teknikak 1950. inguruan garatu ziren.

Akrobaziazko eskiak garapena eta progresioa 1960 eta 1970. urteetan izan zuen. Estilo libreko arauak oso irekiak ziren, edo askotan araurik gabekoak, arrisku handiko kirol bat zelako, kirolari profesionalen artean belauneko lesio asko eragiten zituena.

1979an, Eskiaren Federazio Internazionalak akrobaziazko eskia kirol moduan aitortu zuen, eta kirolaren arriskua murrizteko asmotan, araudia, kirolarien sailkapen irizpide berriak eta jauzien tekniken irizpideak ezarri zituen. Munduko lehen kopa 1980an ospatu zen eta lehen txapelketa mundiala 1986an Tignesen, Frantzian. 1988an akrobaziazko eskia Calgaryko joko olinpikoetan ikuskizun izan zen. Zulo edo mogul motako espezialitatea, programa olinpikoari atxikitu zitzaion 1992ko jokoetan, eta aireko jauzien espezialitatea 1994ko joko olinpikoetan.

Errekonozimendua irabazten[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Akrobaziazko eskia diziplinatzat hartu zuen Nazioarteko Eski Federazioak (FIS) 1979an. Zuzendaritza-organoak erregulazio berriak sartu zituen kirol gazte horren elementu arriskutsuenetako batzuk mugatzeko ahaleginean, eta hurrengo urtean Munduko Kopako lehen serieak egin ziren.

Eboluzio olinpikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erakustaldi-kirola izan zen 1988ko Calgaryko Jokoetan. Gizonezkoen eta emakumezkoen ekitaldiak izan ziren hiru diziplinetan: mogul eskia, aireko jauziak eta balleta. Lau urte geroago, mogul eski ekitaldia proba ofizialen kategorian sartu zen Albertvilleko Jokoetan, Lillehammerren 1994an. Eski krosak bere debuta egin zuen 2010eko Vancouverreko Jokoetan. Slope estiloa eta halfpipe-a eski akrobatikoko programari gehitu zitzaizkion 2014ko Sotxiko Jokoetan.

Modalitateak eta diziplinak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hasieran, akrobaziazko eskia eski artistikotzat kalifikatu zen, eta, gaur egun, Nazioarteko Eski Federazioak (FIS) berak Freestyle Skiing & Freeski deitzen dio. Lehenengo espezialitateak mogul, balleta eta jauziak izan ziren; horri guztiari “antzinako eskola” esaten zaio, eta horrela egin ziren milurtekoaren amaiera arte. Orduan iritsi zen, batez ere, snowboardaren eragina zuen “eskola berria”, eta espezialitate berriak sorrarazi zituen, hala nola, halfpipe, ski cross eta snowparketako lehiaketak, adibidez, slope estiloa eta Big Air.^[2]^[3]

Mogul proba[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Parte-hartzaileek malda batetik eskiatu eta zenbait oztopo gainditu behar dituzte. Helburua pistatik ahalik eta azkarren eskiatuz jaistea da, eta derrigorrezko bi jauziak akats teknikorik edo oreka galerarik gabe egitea. Puntuazio horretatik probaren irabazlea ateratzen da.

Mogul pista hiru ibilbide egiteko moduan sortu da. Kirolariak hiru ibilbideetatik edozein aukeratu dezake jaitsiera egiteko. Pista zuloz beteta dago, eta desnibelean bi jauzi egon behar dira, 1,2 metrora ere irits daitezkeenak. Bertan, eskiatzaileak maniobra bat egiten du, nahi bezala. Hau 360 edo 180 graduko bira, ardatz-jauzi bat, itzulipurdi bat atzera edo aurrera, edo bira bat izan daiteke. Eskiatzaileek hankak edo eskiak heltzeko hainbat modu izan ditzakete maniobra ezberdinak egiterakoan.

Epaileek biraketatik, airetik eta abiaduratik abiatuta puntuatzen dute. Bira baloratzen duten epaileen taldea bost pertsonak osatzen dute, eta puntuazioaren % 50 osatzen dute; gehienez 15 puntu ematen dira. Airea bi epailek kalifikatzen dute, eta guztizkoaren % 25 da; gehienez 7,5 puntu lor ditzake. Denbora kalifikatzeko, giza faktorea ez da jokoan sartzen, kronometratuta baitago. Guztizko puntuazioaren % 25 da, eta gehienezko 7,5 puntukoa da. Baliokidetasun bat bilatzeko, denbora puntu bihurtzen duen bihurketa-faktore bat aplikatzen da. Gutxieneko puntuazioa 0,0 puntukoa da hiru kasuetan, eta azken puntuazioa hiru puntuazioen batez bestekotik ateratzen da, bakoitzak duen ehunekoa kontuan hartuta.

Zuloak jaitsita, eskiatzaileek beren gorputzaren goiko aldea muinotik behera begira eduki behar dute; gorputzaren beheko aldea eta eskiak, etengabe biratzen ari diren bitartean.

Lehiakide guztiek sailkapen-txanda batean parte hartzen dute. 20 eskiatzaile onenak finalera pasatuko dira, irteera-zerrenda kalifikazio-emaitzen alderantzizko ordenean izanik. Azken kanporaketan puntuaziorik handiena lortzen duen eskiatzaileak irabaziko du.

Eskakizun tekniko espezifikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oztopo-pistak gutxienez 18 metroko zabalera izan behar du, 235 m-ko ibilbidea (± 35 m) eta 110 m-ko desnibela (± 30 m).

Aerial proba[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Proba honetan jauzi akrobatikoak egiten dira. Jauziak lurrean dauden elurrezko edo zurezko elurrez estalitako plataforma handietatik egiten dira. Jauzian, profesionalek irudi, itzulipurdi eta bira ugari egiten dituzte pistan lurreratu aurretik. Atletak aireratzearen kalitateagatik, lortutako altueragatik, gorputzaren forma eta posizioagatik eta ondorengo lurreratzean oreka mantentzeko moduagatik epaitzen dira. Puntuaziorik onena lortu duen eskiatzaileak irabazi du proba.

Mogul proban bezala, pistan ere hiru sarrera daude jauzian, eta eskiatzaileak aukera dezake zein erraitik jaitsi jauziari aurre egin aurretik.

Epaileek aire, forma eta lurreratze irizpideetan oinarrituta baloratzen dute eskiatzailearen jarduna. Airearen puntuazioa guztizko notaren % 20 da, eta nota hori gutxienez 0,0 puntutik gehienez 2,0 puntura bitartekoa da. Biraren forma da zatirik esanguratsuena, puntuazioaren % 50 hartzen baitu, 0,0 eta 5,0 puntu artean. Azkenik, lurreratzea % 30ekoa da, eta nota 0,0 puntutik 3,0 puntura bitartekoa.

Eskakizun tekniko espezifikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aerialsen pista funtsezko gune batzuek osatzen dute: jauziko arrapala, jauzia, lurreratzeko eremua eta helmuga. Jauziak 30 m-ko erradioa izan behar du, eta lurreratze-eremurako jauzitik 13 m-ko distantzia dago. Lurreratzeko guneak 30 metroko ibilbidea du guztira, helmugaraino.

Ski Cross proba[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Diziplina hau olinpikoa izan zen lehen aldiz 2010eko Vancouverreko Jokoetan. Ski cross pista batek maldak, jauziak eta beste elementu batzuk ditu. Proba honen helburua elementu horiek guztiak azkar gainditzea da, helmugara gainerako lehiakideak baino lehenago iristeko. Kanporaketak dituen diziplina bat da, eta horien aurretik, irteera-ordena erabakitzeko, banakako sailkapen-jaitsiera bat egiten da, kronometratua. Puntu honetatik aurrera kanporaketak jokatzen dira, non lau parte-hartzaile aldi berean jaisten diren, amaierara iritsi arte. Urrezko domina azken fasea irabazten duen lehiakideak eramango du.

Eskakizun tekniko espezifikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ski cross pistak 900 m eta 1200 m arteko luzera izan behar du. Desnibela 180 eta 250 m artekoa da.

Ski cross-ean ibilbidea markatzen duten ateak triangeluarrak dira, eta elkarren segidako ateen koloreak txandakatu behar dira. Ateak 130 cm-ko zabalera du, 110 cm-ko altuera alde luzean eta 40 cm-ko altuera triangeluaren alde laburrean.

Lurraren ezaugarriak garaiz egingo dira, elurra behar bezala trinkotu dela bermatzeko. Lehiaketaren egunean, korrikalariek 30 minutu izango dituzte proba hasi baino lehen lurra ikuskatzeko, eta poliki-poliki joan beharko dira pistaren albotik.

Halfpipe proba[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Diziplina hori 2014ko Neguko Olinpiar Jokoetan sartu zen olinpiko gisa, Errusiako Sotxi herrian. Hodi-erdi formako pista artifizial batetik jaisten da, pistaren alderik alde eskiatuz, jauziak eta irudiak eginez. Epaileek zailtasun- eta gauzatze-mailaren arabera baloratzen dituzte kirolarien bilakaerak. Balorazioan oinarrituta, probaren irabazlea zehazten da.

Eskakizun tekniko espezifikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hodi-erdiak 15 eta 18 gradu arteko inklinazioa izan behar du. Luzera 100 m-tik 110 m-ra bitartekoa izango da, eta zabalera 13 m-tik 15 m-ra bitartekoa. Hormak 3 m eta 3,5 m arteko altuera izango du, eta hodi-erdiaren erdiguneko eremu lauak ez du 5 m baino gehiago izango.

Epaileen eremuak gutxienez 8 m bider 3 m-koa izan behar du, proba osoaren ikuspegi zabala bermatzeko. Lehiakideentzat eta ikusleentzat itxitako eremua da.

Irteera-eremuak bultzada hartzeko aukera eman behar die lehiakideei, baina ezin da maniobrarik egin. Helmugak laua izan behar du, eta lehiakideari geldialdi segurua egiteko aukera eman behar dio.

Halfpipe-eko lehiaketa baterako, bost epaile eta epaile nagusi bat behar dira.

Slope estiloa proba[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Slope estiloa pista batetik jaisten den diziplina bat da. Pista horretan hainbat jauzi eta modulu daude, snowboarderren moldagarritasun handia eskatzen dutenak, eta helburua trikimailu zailenak egitea da. Beste probetatik bereizten duena da ez dagoela gainditzeko denborarik, baizik eta lortutako puntuaziorik onena duen kirolaria dela probako txapelduna.

Eskakizun tekniko espezifikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Slopestyle eskiko pista baten batez besteko maldak 12 gradu ingurukoa izan behar du, eta erregularra izan behar du, aldaketa askorik gabe. Pistak gutxienez 30 m-ko zabalera izan behar du, eta luzera 100 m eta 200 m artekoa.

Pistak gutxienez hiru oztopo izan behar ditu: jauziak, kaxak, hesiak... Elementu horien arteko distantziak trantsizio leuna ahalbidetu behar du, oztopo bat bestearekin behar bezala lotzeko. Ibilbideak diseinatuta egon behar du, eta gutxienez 20 segundo beharko dira amaierara iristeko, oztopo guztiak gaindituz.

Irteera-eremuak nahiko laua eta zabala izan behar du, lehiakideei lehiaketarako prestatzeko eta entrenatzaileen, langileen eta komunikabideen lana bermatzeko. Pista osoa ikusi behar dute epaileek.

Big Air proba[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Big air delakoa goranzko malda batetik beheranzko beste malda batera jauzi bat egitean datza, non trikimailu konplexuak egiten diren. Epaileen panelak lurreratzearen zailtasuna, perfekzioa, lortutako altuera eta segurtasuna baloratzen ditu.

Ekipamendua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Akrobaziazko eskiko espezialitateetan kaskoa erabili behar da. Akrobaziazko modalitatean janzkera solteagoa erabiltzen da eski tradizionaleko lasterketekin alderatuz, mugimenduak askatasun osokoak izan daitezen. Eskietako fijazioak aldeetaranzko norabide aldaketak ahalbidetu behar dituzte. Orokorrean eskiak motzagoak dira lasterketako eski tradizionalean erabiltzen direnekin alderatuz, kontrol hobea izaten laguntzen dutelako. Mogul modalitateko eskiek 175 cm-ko luzera dute emakumeentzako eta 180 cm-koa gizonentzako. Aireko jauzien espezialitatean 160 cm-ko luzera dute eskiek.