Amália Rodrigues

Amália Rodrigues
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Amália da Piedade Rebordão Rodrigues
Jaiotza	Pena (Lisboa), 1920ko uztailaren 23a
Herrialdea	Portugal
Heriotza	Lisboa, 1999ko urriaren 6a (79 urte)
Hobiratze lekua	Church of Santa Engrácia (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Anai-arrebak	ikusi Celeste Rodrigues;
Hezkuntza
Hizkuntzak	portugesa; gaztelania; frantsesa; ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	aktorea, abeslaria, musikaria, estudioko musikaria eta fado abeslaria
Jasotako sariak	ikusi Arte eta letren komendadorea ; Elisabet Katolikoaren Ordenaren Gurutze Handia ; Grand Cross of the Military Order of Saint James of the Sword ; Grand Cross of the Order of Prince Henry ; Ohorezko Legioko zalduna ; Grand Officer of the Order of Prince Henry ; Officer of the Military Order of Saint James of the Sword ; Knight of the Military Order of Saint James of the Sword ; Arte eta Letren zalduna ;
Izengoitia(k)	a Rainha do Fado eta a voz de Portugal
Genero artistikoa	fadoa
Ahots mota	mezzosopranoa
Musika instrumentua	ahotsa
Diskoetxea	Continental Records
	amaliarodrigues.pt

Amália da Piedade Rebordão Rodrigues (Lisboa, 1920ko uztailaren 1a/23a — ib., 1999ko urriaren 6a) abeslari portugaldarra izan zen, fadista klasiko ezagunenetarikoa eta "Rainha do Fado" ezizena hartu izan zuena.^[1] Portugalgo Panteoi Nazionalean lurperatua dago.^[2]

Portugalgo poeta handienen letrak abestu zituen (adibidez, Camõesenak). Diktadurak bere abesti batzuk zentsuratu zituen. Adibidez, Fado de Peniche, leku hartako kartzelan zeuden presoentzako egindako abestia zelakoan.

1970eko hamarkadan bere irudia kaltetu zuten zurrumurruak zabaldu ziren. Esames horien arabera, Amáliak loturak zituen Portugalgo diktadurarekin. Baina beranduago jakin denez, abeslariak laguntza eskaini zion Alderdi Komunista klandestinoari.^[3] 1974ko Iraultzaren ostean, Amáliak "Grândola, Vila Morena" abestu zuen, iraultzaren ereserkia.

Bere bizi osoan, 30 milioi disko baino gehiago saldu zituen 30 herrialdetan.^[4]^[5]^[6]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Haurtzaroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Amáliaren aita Albertino de Jesus Rodrigues zen, musikaria eta zapatagilea, besteak beste. Ama, Lucinda da Piedade Rebordão.

Amáliaren jaiotza data ofiziala 1920ko uztailaren 1a da, nahiz eta ikerketen arabera 1915ean jaio zen. Familia txiroa zenez, ez zuten erregistratu 5 urte bete arte.^[7]

Aitak lanik topatzen ez zuenez, Lisboatik bere herrira bueltatu zen. Amália hiriburuan geratu zen, amaren gurasoekin.

Amáliak 12 urterekin utzi zuen eskola eta bordatzen hasi zen, besteak beste. 15 urterekin, adibidez, fruta saltzera joaten zen Cais Da Rochara.^[8]

1940an Francisco da Cruz gitarra-jolearekin ezkondu zen.

Ibilbide artistikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1939an Retiro da Severa fado-etxe ezagunean abestu zuen, eta 1940an Teatro Maria Vitóriako errebista batean parte hartu zuen lehen aldiz. Giro hartan ezagutu zuen Frederico Valério, bere fado askoren sortzailea.

1943an senarrarengandik banandu zen eta lehen aldiz abestu zuen atzerrian. Madrilen, hain zuzen ere, Pedro Teotónio Pereira enbaxadoreak gonbidatuta.

1944an Rio de Janeiroko Casino Copacabanan abestu zuen eta arrakasta handia lortu zuen: hasierako lau asteko kontratua lau hilabetera luzatu zioten. Diskoak grabatu zituen, eta Hollywoodeko konpainien interesa piztu zuen.

1947an bi pelikula arrakastatsu grabatu zituen: Capas Negras eta Fado, História de uma Cantadeira.^[1]

Hurrengo urteetan Amália munduko hainbat hiritan ibiliko da: Parisen, Londresen, Triesten, Bernan, Dublinen, Erroman... 1952an New Yorken abestu zuen 14 astez, eta 1953an Estatu Batuetako NBC telebistan kantatu zuen. Herrialde hartan fado eta flamenko diskoak grabatu zituen, eta geratzeko gonbidapena egin zioten, baina bueltatzea erabaki zuen.

1961ean bigarrenez ezkondu zen Rio de Janeiron, César Henrique de Moura de Seabra Rangel ingeniariarekin. 1997an gizona hil zen arte egon ziren ezkonduta.

1966an Estatu Batuetara bueltatu zen eta New Yorkeko Lincoln Centerren abestu zuen, besteak beste. Urte hartan Portugalgo polizia sekretuak (PIDE) bere lagun Alain Oulman atxilotu zuen. Amáliak haren askatasuna eskatu zuen.

1999ko urriaren 6an hil zen.