Amenemhat I.a
| Amenemhat I.a | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
K.a. 1977ko abenduaren 30a - K.a. 1947ko otsailaren 2a ← Mentuhotep IV.a - Sesostris I.a →
- Sesostris I.a →
| |||||||||
| Bizitza | |||||||||
| Jaiotza | ezezaguna | ||||||||
| Herrialdea | Antzinako Egipto Egiptoko Inperio Ertaina | ||||||||
| Heriotza | K.a. 1965eko martxoaren 5a ( urte) | ||||||||
| Hobiratze lekua | Pyramid of Amenemhet I (en)  | ||||||||
| Familia | |||||||||
| Aita | Sésostris | ||||||||
| Ama | Q101842500 | ||||||||
| Seme-alabak | ikusi
| ||||||||
| Leinua | Egiptoko XII. dinastia | ||||||||
| Jarduerak | |||||||||
| Jarduerak | politikaria | ||||||||
Sehetepibra Amenemhat edo Amenemhat I.a, Egiptoko XII. dinastiaren sortzailea eta dinastia honetako lehen faraoia da. K.a. 1976tik K.a. 1947 arte gobernatu zuen, Jürgen von Beckerathen arabera.
Manetonek Ammanemes deitzen du, Sexto Julio Afrikanoren arabera, edo Ammenemes Eusebio Zesareakoaren arabera, Sesoncosisen aita bezala bakarrik aipatzen duen arren. Turineko Errege Kanonaren txatalak, ...tepib... erakusten du, 2.20 erregistroan. Abidoseko Errege Zerrendan eta Saqqarakoan, Sehetepibra bezala agertzen da.
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Amenemhat, errege familiakoa ez zela eta, tronura, bere erregealdi osoan iraungo zuen nobleziaren oposizio indartsu batekin igo zen. Hiriburua, Ity-Tauyn antolatu zuen, Menfisetik hegoaldera. Nilo ibaiaren ekialdeko ibarra sendotu zuen, eta Kanaan eta Libia eraso zituen, mugak mantentzera, lurraldeak konkistatzera baino bideratuago zeudenak.
Amenemhat I.a, erahila hil zen, Sinuhéren istorioaren arabera, eta bere seme Sesostris I.a, Amenemhaten erregealdiko hogeigarren urtetik elkargobernaria zena izan zen bere oinordekoa. Beranduago, eraikuntza handiak bultzatuz herrialdeari eman zion garapen maila altuagatik bereziki gogoratua izan zen. San Petersburgoko museoan, bere gobernualdia loriatzen duen papiro bat dago.
Bere garaiko testigutzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Eraikinak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bere piramidearen multzoak, El Lishten eraikia, Tebastar eragineko arkitektura kontzeptuak isladatzen ditu, bi mailetan dauden terrazekin, Mentuhotep II.aren kasuan bezala. Piramideak, 55 metroko altuera eta 78 metroko luzera izan zuen. Nukleoa, Egiptoko Antzinako Inperioko beste piramide batzuetatik lapurtutako harrizko blokez osatua dago, Giza eta Saqqaratik datozenak. Kanpo estaldura, Turako harrobietako kareharri dizdiratsuz egin zen.
Hondar arkeologikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- El Lishten eraikitako bere piramidearen multzoa
- Erregearen izena duten blokeak Bubastisen eta Qantirretik gertu (Habachi)
- Idazkunak Elefantinako harkaitz batean (de Morgan)
- Ayn Soujnako idazkunak (Abd el-Raziq, Castel, Tallet, Ghica)
Testu literarioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Amenemhat, Egiptoko Inperio Ertaineko hiru testu literariotan aipatzen da:
- Wolfgang Kosack: Berliner Hefte zur ägyptischen Literatur 1 - 12: Teil I. 1 - 6/ Teil II. 7 - 12 (2 Bände). Paralleltexte in Hieroglyphen mit Einführungen und Übersetzung. Heft 9: Die Lehre des Königs Amenemhet I. an seinen Sohn. Verlag Christoph Brunner, Basel 2015. ISBN 978-3-906206-11-0.
- Sinuhéren istorioa (Sanehet)
- Amenemhaten irakaskuntzak
- Nefertyren axanpak
| Aurrekoa Mentuhotep IV.a |
Egiptoko faraoia Egiptoko XII. dinastia |
Ondorengoa Sesostris I.a |
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Amenemhat I.a  |