Antoon van Dyck
Autoerretratua ekilorearekin, 1633 ondoan, Trinity College, Cambridge | ||
Datu pertsonalak | ||
---|---|---|
Jaio | 1599ko martxoaren 22a | |
Anberes, Espainiar Herbehereak (gaur egun Belgika) | ||
Hil | 1641eko abenduaren 9a | |
Londres (Ingalaterrako Erresuma) |
Antoon van Dyck (Anberes, Espainiar Herbehereak, 1599ko martxoaren 22a – Londres, 1641eko abenduaren 9a) flandriar margolari eta grabatzaile barrokoa izan zen. Ingalaterrako gortearen pintore nagusi bilakatu zen, eta Karlos I.a erregearen eta honen familiaren erretratu bikainak egin zituen. Haren lanak eragin handia izan zuen XVIII. mendeko frantziar margolariengan eta, batez ere, mende horretako ingeles eskolako erretratugileengan.
Bizitza
Antoon van Dyck Anberesen jaio zen 1599an. 1609an hasi zituen pintura ikasketak Hendrick van Balen margolariaren lantegian. 1618an, 19 urte zituela, Anberesko margolarien bazkunak edo gildak maisuari zegokion maila aitortu zion. Garai hartan hasi zen Rubensen laguntzaile gisa, eta lankidetza hark eragin handia izan zuen van Dyckengan. Bere hasierako margolanetan nabarmena da Caravaggioren estetika errealistaren eragina, eta baita berarekin batera Rubensen lantegian ziharduen Jacob Jordaens margolariarekiko kidetasuna ere.
Rubensen lantegian egiten zituen lanez gainera, Van Dyckek beraren bidea urratu zuen -San Sebastianen martirioa (1616-1617, Louvre, Paris)-, eta bereziki erretratugintza landu zuen: bere Familia erretratua (1621, Hermitage, San Petersburgo) lanean argi ikusten zen flandriar tradizioaren aztarna giza irudien antolamenduan, eta oihalen eta lepokoen egikeran. 1618tik 1620ra ondo finkatuak zituen bere estiloa eta bere ezaugarriak. Garai hartakoa da Cornelis van der Geest-en erretratua (1620 aldean, National Gallery, Londres),
Ingalaterran hilabete batzuetako egonaldia egin ondoren, 1621ean Italiara joan zen eta, Genovan egoitza harturik, han bizi izan zen 1627 arte. Arteleku nagusiak ezagutu zituen, eta hala indartu ziren lerroen harmoniarako zuen sena eta kolore-emaile gisa zuen dohaina. Aristokrateen erretratugile bihurtu zen eta eliza askotan egin zituen margolanak. Erretratugile gisa ere aldaketak izan zituen bere estiloan; errealismotik itzuri nahirik, giza irudien buruen proporzioak txikitu zituen, eta haien siluetak luzatu: Elena Grimaldi markesaren erretratua (1623 aldean, Washingtongo Arte Galeria Nazionala), Guido Bentivoglio kardinalaren erretratua (1625 aldean, Pitti jauregia, Florentzia).
1627an Anberesera itzuli zen eta han hartu zuen bizilekua bost urtez. Bete-betean jarraitu zuen erretratugintzan, zertxobait aldendurik Italian jorratutako bidetik eta atzera gehixeago hurbildurik flandiar tradiziora: Anna Wake (1628, Mauritshuis, Haga), Marten Pepijn (Arte Eder museoa, Anberes)... Bestalde, arrakasta handia izan zuen Europan Van Dycken laurogei gizon-emakume ospetsuren erretratuak biltzen zituen grabatu bilduma batek. 1628tik aurrera erlijiozko pinturak indar handia hartu zuen Van Dycken lanean: Sanson eta Dalila (1630, Kunsthistorisches Museum, Viena), Egiptoko ihesa (1630, Alte Pinakothek, Munich), Ama Birjina eta umea Katalina Alexandriakoarekin (1630 aldean, Metropolitan Museum of Art, New York). Bere koadroetan pertsonaien dotorezia eta duintasuna, xehetasunen eta giroaren zehaztasuna nabarmentzen zituen, baina betiere pertsonaia bakoitzaren berezitasunak ondo azpimarratuz. Teknika Rubensenaren antzekoa bazuen ere, orekatuagoa zen, bai koloreetan, bai formetan.
1632. urtean Karlos I.a erregeak Ingalaterrara gonbidatu zuen; han gorteko margolari bilakatu zen, eta oso lan ugaria egin zuen; bere lantegiaren laguntzaz 400 margolanetik gora pintatu baitzituen, tartean bere erretraturik bikainenak: Karlos I.a ehizan (1635 aldean, Louvre, Paris), George Digby eta William Russell (1637, Althorp jauregia, Ingalaterra), Karlos I.aren hiru ume zaharrenak (1634, Galleria Sabauda, Turin), James Stuart, Richmond eta Lennoxko dukea (1634–1635, Metropolitan Museum of Art, New York)[1]... 1635ean, Anberesa itzulita, bere maisu lanetako bat ondu zuen, Deitorea (Arte Eder museoa, Anberes). Ondoren, Ingalaterran jarraitu zuen lanean, erregearengandik gertu, eta haren eta aitonen semeen erretratu asko eginez. Han hil zen, 42 urterekin, oso obra zabala utzita: 500 erretratu baino gehiago, mitologia eta erlijio lanak, eta grabatu asko.
Van Dycken eragina
Van Dycken eragina handia eta iraunkorra izan zen: flandestar margolari gazteek gehiago zor diote berari Rubensi baino; Londresen ziharduten herbeherear eta alemaniar erretratugileek haren ereduari jarraitu zioten, eta baita ingelesek ere. XVIII. mendeko erretratuen tradizio ingeles handiak Van Dycken eragin sakona du, eta orobat espainiar margolariek; hauek sarritan kopiatzen omen zituzten haren erlijiozko lanak. Ospea, batez ere, azken garaiko erretratuek eman badiote ere, XX. mendeko adituek nahiago izan dituzte, beren freskotasuna dela eta, gaztaroko eta Genovako garaiko obrak.
Irudi galeria
-
Autoerretratua, 1613 aldean
Gemäldegalerie, Viena -
Guido Bentivoglio kardinala, 1625 aldean, Pitti jauregia, Florentzia
-
Karlos I.a zaldi gainean, 1633, Errege bilduma, Erresuma Batua
-
Karlos I.a erregearen erretratu hirukoitza, 1635 aldean, Errege bilduma, Erresuma Batua
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2015/10/16 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ James Stuart, Duke of Richmond and Lennox. in: Heilbrunn Timeline of Art History. New York. The Metropolitan Museum of Art, metmuseum.org (Noiz kontsultatua: 2015-10-18).
Kanpo loturak
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Antoon van Dyck |
- (Ingelesez) Van Dyck National Galleryren webgunean nationalgallery.org.uk