Artiach

Artiach
Datuak
Mota	negozioa eta marka erregistratua
Herrialdea	Espainia
Jarduera
Ekoizpena	galleta
Agintea
Egoitza nagusi (1921–1985)	Deustuibarra 70, Zorrotzaurre, Bilbao Zorrotzaurre 43.2690826°N 2.9645908°W / 43.2690826; -2.9645908
Egoitza nagusi (1985–)	Orozko 43.12383669°N 2.915524°W / 43.12383669; -2.915524
Egoitza nagusi (1907–1921)	García Salazar Bilbo 43.257559°N 2.93407531°W / 43.257559; -2.93407531
Jabea	Adam Foods
Historia
Sorrera	1907

Artiach SA Europako gaileta-enpresa ospetsuenetariko eta zaharrenetarikoa da, 2015 urteaz geroztik Adam Foods jabea duena.

Artiach familiak sortu zuen, eta 1907an ireki zuten lehen labe eta gaileta bulegoa Bilbo hiriaren bihotzean, García Salazar kalean, hain zuzen ere. Ondoren Cantarranas kalera mugitu zuten produkzioa, hala ere 1920 urteko sutearen ostean Deustuko Erriberan gaur egun ere dagoen eraikinera mugitzea erabaki zuten makineria eta instalazio punteroenak izateko.

Irin, ale eta gaileten negozioari lotutako merkatari familia ezaguna zen Artiach. Hortaz baliatuz, beraz, urte horietan hurrengo pausoa ematea erabaki zuten eta haien elaborazio planta propioa sortu zuten. Kokaleku horretatik hainbat toki ezberdinetara mugitu dute fabrika gaur egun Bizkaian egondako Artiach fabrika bakarra Orozkon kokatua izanik.

Enpresa hau betidanik nabarmendu da sorkuntza berritzaileengatik. Langileen helburu bakarra zuten, lantzen zuten gaileta bakoitza egunerokotasuneko momentuetatik aparteko bihurtzeko nahia.

Artiachek gaileta marka famatu asko sortu izan ditu: María, Chiquilín, Cocochu, Craker, Digesta, Bizcocho Artiach, Boronitas,Ceylan, Artinata eta beste asko. Taldeko beste lantegietan marka ospetsuak ere egin dituzte, adibidez Vianan Marbú galletak.

Historia

Bilbo (1907-1920)

1907an hasi zen lanean García Salazar kaleko (El Bosque okindegia) lonja batean, eta, geroago, Cantarranas kalera (Bilbo) lekualdatu zen, aurrerapen berriak eginez. Sute baten ondorioz, fabrika suntsituta geratu zen 1920an, eta, horren ondorioz, Deustuko Erriberan (Zorrotzaurreko penintsulan) beste leku bat bilatu zuten. Han, 1921ean, ekipamendu moderno eta berriekin ekoizpen handia hasi eta garatu zuten.

1917an, orduko greba orokorraren barnean, bost paketatzailek —guztiak emakumezkoak— abiatu zuten, soldata txikiengatik eta nagusiak emandako tratu txarrengatik protestan. Aurki jaso zuten lankide gehiagoren babesa, eta zuzendaritzak lantegia itxi behar izan zuen grebak iraun artean. Azkenean, greba hasi zuten neskak kaleratu zituzten. Nolanahi ere, protestak izan zuen eraginik inguruan: Bilboko bi zopa enpresak bat-batean soldatak igo zizkieten euren beharginei.

Deustu (1921-1983)

Eraikin hau Espainian gaileta-fabrika bat hartzeko asmatu eta eraiki zen lehena izan zen. Fabrika honen diseinatzailea Jose Artiach Garate ingeniaria izan zen, familia berekoa. 1923an 67 langile baino ez zituen , horietatik 55 emakumeak eta 1924an, 88 langilerekin (63 emakume), txanda-sistema bat ezarri zuten, eta, horren bidez, egunean 18 tona fabrikatu ziren, ordura arte baino bi aldiz gehiago.1949ko hamarkadan Artiacheko langileak 600 izatera iritsi ziren. Ondoren, 1970eko hamarkadako une gorenean, 800 langile ere izan zituen. Urte horietan, fabrikazioak, industriala izan arren, eskulan asko behar zuen. 1983ko uholdeen ondorioz, Artiach familiak Nabisco elkarteari enpresa saldu zion. 2006an Kraft Foods, 2008an Panrico eta azkenik 2012an Nutrexpa bilakatu ziren jabe berri. Egungo lantegi nagusia Orozkon dago eta urtero 24000 Tn egiten ditu.

2007an onartu zen Zorrotzaurreko Birgaitze Plan Masterraren arabera, Artiacheko fabrika zaharra etorkizuneko kultura-zentro gisa berrerabiliko diren bi eraikin industrialetako bat izango da.

Orozco (1984tik)

1983ko uholdeen ondoren, Artiach familiak negozioa utzi eta Nabisco enpresaren jabetza hartu zuen. Lantegiko langileen kopuruak behera egin zuen berriro, gaur egun ez ditu 250 langile baino gehiago, % 75 emakumeak. Fabrika lekuz aldatu da eta orain Orozkon dago (Bizkaia). Urte hauetan multinazional baten eskuetatik bestera igaro da: Tabacalera, Royal Brands, United Biscuits; 2006an Kraft Foods; 2008an Panrico; 2012an Nutrexpa Taldea eta 2015etik Adam Foods.1 jabea.

Gaur egun, Orozkoko plantak 24000 tona ekoizten ditu urtean.

Fabrikaren antolaketa

Deustuko Erriberan (Zorrozaurren)

Fabrikan hainbat departamentu zeuden, hala nola, zuzendaritza, esperimentazio laborategia, produkzioa, paketatzea eta banaketa.

Langileriaren gehiengoa emakumea zen eta trenez joaten zen Olabeagako geltokira eta hortik gasolinoa hartzen zuten erreka gurutzatzeko. Agintariek eta fabrikako buruek, ordea, autoz joaten ziren bulego eraikinetara.

Beheko solairuan produkzioari loturiko jardunak ematen ziren, aldiz, goiko solairuetan berriz administrazioari loturikoak. Departamentu bakoitzean buru bat egoteaz gain, primum inter pares deituriko nagusi bat zegoen. Erabaki guztiek bere onarpena behar zuten aurrera eraman ahal izateko, jabea ez zen arren erabakiak bere gain zeuden, sormen ahalmen ikaragarria zuelako eta beti zegoelako Erriberan.

Garai horretan, 1924an, 18.000kg gaileta sortzen zituzten egunero departamentu ezberdinetan zeuden langileen artean.

HELBURUAK

• Produktuak: Gailetak (Artinata, surtido, chiquilin, maria etab.)
• Zerbitzuak: Langileentzako gaileta denda, haurtzaindegia, botikina, sala cuna (70 hamarkada arte gutxi gora behera)
• Forma juridikoa
  • SA

LANPOSTUAK

• Zuzenak = produkzioa
  • enpaketadora
  • dendan saltzailea
  • sekzioko kordinatzailea
• Ez-zuzena = administrazio edo gestioa
  • laborategian

KOLABORAZIOAK

• Aliantza/joint-venture
• Joint-venture: 83ko uholdeetan, enpresa gaileterekin, produktua egiten zieten eta produktu minoritarioak bertan ekoizten ziren baino gainontzekoa erriberan sortu eta hara eramaten zituzten. Errezetak sekretuak zirelako.

ZAILAK

• Laborategiko departamentua
• Idazkaritza
• Produkzioa
• Marketing departamentua
• Langileen saila

GENERO IKUSPEGIA

Hasiera batean emakumeak ezin ziren lanera joan gauez eta ezin zuten nahi bezain beste produzitu, zorionez lege hori aldatu egin zen eta emakumeek gaueko turnoetan lan egiteko eskubidea lortu zuten. Azpimarratzekoa da ere, aurretik aipatutako produkzioko 600 langile horietatik 200 inguru zirela gizonak, lan fisiko handia eskatzen baizuten tolbetan kargatzen ibiltzeko, bestalde, gainontzekoak, hau da 400 emakume, enpaketadora edota kate lanean ibiltzen ziren.

Fabrikak

Marka batzuk taldeko beste lantegi batzuetan egin dira: Marbú Vianan (Nafarroa) eta Triunfo en Mem Martins (Sintra-Portugal). 2002az geroztik, Fontanedako gaileta-marka batzuk ere egiten ziren Orozkoko lantegian (Digestive, Digestive Avena, Soja, etab.), eta 2002an, United Biscuitsen jabetzapean, Aguilar de Campoon (Palentzia) itxitako planta bat. 2006an bertan fabrikatzeari utzi zitzaion, Fontaneda marka Kraft Foods taldeari saldu baitzitzaion.

Gaileta motak

"Las galleteras de Deusto" liburuaren arabera, Artiachek hirurogei gaileta mota baino gehiago egin zituen: trokelatuak, errotatiban moldekatuak eta prentsan moztuak, moldeko eta txapazko bizkotxoa, ontzitxo betearen gailetak, txokolatezko bainuarekin, marmeladarekin, etab. "

Ezagunenetako batzuk honako hauek izan ziren:

"Maria gaileta ospetsua (esnea, gurina, azukrea, lore-irina) [...], Chiquilin ositoak (gurina, arrautza, fruitu lehorrak, azukrea eta lore-irina) eta beste hainbat, hala nola Cocochu (koko freskoa txalupa-olata delikatuen artean), Craker (irina eta gurina azukrerik gabe), Digaltxo, Bizaltxoa eta gozokia (gozokia) "

Hogeita hamarreko hamarkadan jaio zen Artinata eta "Artiach. La fábrica de galletas de Bilbao "erakusketak

Artiach lantokira sartzeko eraiki zen ate nagusia. Gaur egun ECCBI (Escuela de Creación Cinematográfica de Bilbao) zine eskolaren egoitza

Artiach enpresak izandako kronologia Bilbon

• 1907 Artiach marka ireki zuen Bilbon
• 1921 eraiki berriko fabrikan, Cantarranas kalean, egondako suteen ostean, Deustuko (herri independientea garaian) Erriberan kokatzen dute fabrika berria, José Artiach Gárate ingenieruak diseinatu zuena, hain zuzen ere. Berton "makina modernoagoak" zituzten solairu berriak eskuratu zituzten.
• 1922 Lanorduaen handitzearen aurreko Artiach-eko langileen greba gertatu zen urte honetan. Lanorduak egunean 9ordu lan egitera igotzea zen enpresaren nahia baino akordio batera heldu ziren eta geratu ziren lanordu horrek hilabete batez gehienes lan egitea. Bitxikeri moduan, gizon eta emakume langileek arrazoi berdinagatik greba eta akordio banatuak egon zituzten.
• 1983 Uholdeek fabrika suntsitu zuten eta beheko solairuan 3m ko altuera hartu zuen urak. Gainera Artiach familiak zuen %25eko jabetza utzi eta %100 ean Nabisco enpresa multinazional estatubatuarrak hartu zuen burutza.
• 1985 Urte eta erdi ia produzitu gabe egon ondoren, Orozkora mugitu zen produkzioa, ezjakintasun eta beldur askoko garaia sortuz langileen artean.

Kanpo estekak

• Datuak: Q8205751