Artozki

Aldatu loturak
Koordenatuak: 42°51′16″N 1°19′58″W / 42.85444°N 1.33278°W / 42.85444; -1.33278
Wikipedia, Entziklopedia askea
Artozki
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Artozkiko ikuspegia hegoaldetik, urtegia baino lehen


Armarria

Map
Kokapena
Herrialdea Nafarroa Garaia
EskualdeaPirinioaurrea
UdalerriaArtzibar
Administrazioa
Motaherri hustu (urpean)
Izen ofiziala Artozqui/Artozki
Posta kodea31439
Herritarraartozkiar
Geografia
Koordenatuak42°51′16″N 1°19′58″W / 42.85444°N 1.33278°W / 42.85444; -1.33278
Garaiera552 metro
Distantzia46,4 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria0 (2020:  0)

Artozki[1][a] Artzibar udalerriko kontzeju zaharra eta gaur egun urpeko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.

Bertako biztanleak artozkiarrak ziren.

Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artozki toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]

  • Artozqui (1268)
  • Artozqui (1288)
  • Artozqui (1366)
  • Artozqui (1532)
  • Artoqui (1587)
  • Artozqui (1591)
  • Artozqui (1767)
  • Aroztegui (1829)
  • Artoa-ozqui (1911)
  • Artozki (1966)

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Armarria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artozkiko armarria Artzibarko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]

« Hondo urdin batez eta aurrean astigar batez terrazatzatuta osatuta dago, gainean zilarrezko bi ezpata urrezko eskutoki gurutzatuekin, metal bereko balantza bati eusten diotenak. »

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artozki Artzibarran dago, Itoitzeko urtegiaren pean.

Inguru naturala eta kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artzibar kokatzeko ez dago aho bateko akordiorik. Egia esan, Zaraitzu eta Erronkaribar ibarretan bezala, haran horien iparraldea Pirinioetakoa da, eta hegoalde Pirinioaurreatarra, klima eta landaretza aldaketa nabariarekin. Trantsizio-eremu bat da, eta bi espazioen muga edo muga hori Larrogain, Elke-Pausaran, Peñas Baxas eta Lareki mendien arteko irudizko lerro batekin markatu daiteke.

Artzibar ibarra berezia da, bitxia beharbada, eta Erdi Arokan galtzen da bere jatorria. Ez dio jarraitzen ibai baten inguruan garatzeko zonako arauari. Bi adar bereiz ditu, Irati eta Urrobi ibaien ibilbideei jarraituz, eta hirugarren adar erdi bortxatu bat Gurpegi errekaren inguruan.

Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udalerriko gunerik garaienetan izan ezik, Artzibar gehienean klima azpimediterraneoa nagusi da. Urteko batez besteko tenperatura 6 eta 12 gradu bitartekoa da (sei gradu mendietan eta hamabi herrigunean). Prezipitazioak 1 000 eta 1 600mm bitartekoak dira, betiere udaberrian eta udazkenean ugariagoak. Urteroko egun euritsuak 100-120 inguru izaten dira, eta azarotik apirilera ohikoa da elurra jaustea.

Baso-soiltze gogorra jasan dute Artzibar aldeko basoek. Pagoa, pinu basatia, haritza eta artea dira zuhaitzik ugarienak. Artea, arroilean eta ipar eta ipar-mendebaldeko mendietan hedatzen da batez ere. Birlandatutako pinuek 1 000 hektareatik gora hartzen dituzte, batez ere Austriatik ekarritako pinu lariziarrak dira.

Estazio meteorologikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artzibarren dagoen Orotz-Betelu udalerrian (ibarraren parte da geografikoki, baina ez administratiboki), itsasoaren mailatik 619 metrora, Nafarroako Gobernuak 1993n jarritako estazio meteorologikoa dago.[4]


    Datu klimatikoak (Orotz-Betelu, 1993-2020)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 18.0 21.0 25.0 27.0 31.0 39.0 38.0 39.0 34.0 28.0 22.0 17.0 39.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 8.2 9.1 11.9 15.1 18.5 23.5 26.2 26.4 22.6 17.8 11.8 8.8 16.7
Batez besteko tenperatura (ºC) 4.4 4.8 7.2 10.2 13.3 17.5 19.9 19.7 16.5 12.8 7.9 5.0 11.6
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 0.7 0.5 2.5 5.3 8.1 11.5 13.7 13.0 10.4 7.8 4.0 1.1 6.5
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -9.0 -10.0 -11.0 -2.0 0.0 2.0 5.0 6.0 1.0 -3.0 -7.0 -10.0 -11.0
Pilatutako prezipitazioa (mm) 157.6 130.4 121.0 114.7 89.9 64.5 45.8 50.3 81.4 111.3 162.7 141.3 1270.9
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 75.0 72.0 65.0 62.0 45.0 65.0 58.0 140.2 97.0 98.0 72.0 91.0 140.2
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 14.4 12.9 11.9 13.4 11.8 7.6 5.9 6.7 8.4 11.2 14.1 13.1 131.4
Elur egunak (≥ 1 mm) 2.8 3.8 2.0 0.9 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.1 1.0 1.9 12.6
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5]
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artozki 550 metroko altueran zegoen, Irati ibaian zabaltzen zen lautada txiki batean, Iñarbe eta Gaztelu arroilen artean. XIII. mendean nolabaiteko administrazio-batasuna izan zuen, Artozkibar izenekoa, baina oraindik ez dago argi zer funtzio betetzen zituen edo Artzibarretik independentea zen.

XX. mendeko azken hamarkadetan, urtegien mehatxupean zegoen herria. Lehenik, Usotzeko urtegia handitzea planteatu zen, herria urez gainezka geratuko zela esanez. Itoitzeko urtegia azkenean desagertu egin zen. Baratzeak, belardiak eta zerealetarako zelaiak ez ezik, mahasti batzuk ere bazeuden paisaian azken urteetara arte, eta herri hori zen, Muniainekin batera, Irati ibaian bere ekoizpenaren muga gorena. Paisaiak, hegoalderantz, aldaketa bat markatzen zuen tipo mediterraneorantz.

Demografiari dagokionez, 1366ko eta 1553ko edo 1819ko hamalau etxeen artean ibili zen. Bere maximo historikoa XIX. mendearen erdialdean egon zen, 165 biztanlerekin 1858an, eta 1936ko gerraren inguruan, 156 biztanlerekin 1930ean, eta 150 biztanlerekin 1950ean, hortik aurrera beherakada jarraitua izan zelarik.

Itoizko urtegiak Artozkin eragindako kalteen konparazioa
  • 1980
    1980
  • 2000
    2000
  • 2020
    2020

Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2020 urteko erroldaren arabera 0 biztanle zituen Artozkik.[6]

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
27 27 31 31 30 0 0 0 0 0 0 0 3 3 0 0 0 0 0 0 0
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ /aɾtós̻ki/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza bigarren silaban

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
  2. ↑ «Artozki - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  3. ↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  4. ↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Orotz-Betelu» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  5. ↑ Aurizperriko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  6. ↑ «Artozki» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Artozki&oldid=9414129"(e)tik eskuratuta