Baiona-Donibane Garazi burdinbidea

Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Baiona-Donibane Garaziko trenbidea» orritik birbideratua)
Baiona — Donibane Garazi
burdinbidea
Map

Trenbidea Donibane Garazirantz Itsasuko geltokian
Kokapena
Herrialdeak Euskal Herria
Deskribapena
Kodea660 000
Motaohiko bidea
Hasiera1891eko urtarrilaren 19a
Ezaugarri teknikoak
Luzera52,1 km
Bidearen zabalera1 435 mm
Bide kopuruabide bakarra
Elektrifikazioaez
Gehieneko abiadura70 km/h
Ustiapena
Egoerazerbitzuan
JabeaEuskal Hirigune Elkargoa
Akitania Berriko Kontseilua
OperadoreaSociété des Chemins de Fer
 Eskema
CONTg
 Bordele — Irun
BHF
197,555 Baiona
ABZgl CONTfq
 Tolosa Okzitania — Baiona
exCONTgq eABZgr
 Baiona — Itsas Irteerak
CONTgq ABZgr
 Bordele — Irun
eHST
203,990 Behereharta
BHF
206,882 Milafranga
BHF
209,935 Uztaritze
HST
209,935 Jatsu
HST
213,487 Haltsu–Larresoro
BHF
216,625 Kanbo
eHST
218,190 Kanbo–Ur-onak
BHF
222,441 Itsasu
HST
227,578 Luhuso
eBHF
218,190 Bidarrai
BHF
232,925 Bidarrai–Nobilia Zubia
BHF
238,428 Ortzaize–Arrosa
exCONTgq eABZgr
 Arrosa — Baigorri
KBHFe
249,553 Donibane Garazi

Baiona — Donibane Garazi burdinbidea Euskal Herriko burdinbide bat da, Baiona eta Donibane Garazi geltokiak lotzen ditu. Baiona- Donibane Garazi trenbidea Donibane Garazi eta Baionako geltokiak lotzen dituen trenbidea da, osoki 1898ko abenduan inauguratua.[1] Burdinbidea 1891eko urtarrilaren 19an inauguratu zen Baiona eta Kanbo geltokien artean.

Ipar Euskal Herri barnealdean gaindi doan burdinbide nagusia da, egun erabilera txikikoa. SNCFren arabera, 660 000 kodea dagokio.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aurrekariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1878ko abuztuan, Pirinio Behereetako departamenduko Kontseilu Nagusiari Gobernuaren proposamen baten berri eman zitzaion, burdinbideen bi proiektutarako, eta horietako bat "Baionatik Donibane Garazira". Proiektu hori aztertu zuen batzordeak aho batez onartu zuen, kantonamenduko hiriburu bateko linea honek zerbitzurik gabeko herrientzat zuen interesagatik. Hala ere, txosten horrek prefetaren beste txosten bat zekarren, eskaera Ortzaizetik Aldudera egindako adar baten bidez osatzeko eskatuz. Gaineratze hori justifikatu zen, esanez burdinbidearen adar bikoitz horrek Aldudeko ibarrarako meatzaritza eta basogintzako aberastasunak ustiatu eta balioetsiko dituela, eta etorkizunean Iruñerantz egingo zen lurraldearteko burdinbidearen enbrioia izan zitekeelako.[2]

Batzordekideek begi onez hartu zuten proiektu osoa, baina ez zuten lortu adostasunik lorpenen egutegiaren puntuari zegokionean; gutxiengo batek uste zuen kontseiluaren botoak lehentasuna eman behar ziola Nafarroa Garaiarekin lotura gauzatzeari. Azken finean, zinegotziek honako proposamena bozkatu nahi zuten: Baionatik Donibane Garazira trenbide bat irekitzea Ortzaizetik Baigorrira doan adar batekin. Erantzuna, gehienbat, baiezkoa izan zen, eta horren arabera, 1 300 liberako kreditua eman zitzaion ildo horretan egin beharreko ikerketetarako.

Burdinbide hori, baita haren adarra ere, Freycinet planaren barruan zegoen, non 1879ko uztailaren 17ko legeak interes orokorreko trenbideen sareko burdinbideen azken postuan sailkatu baitzuen (181.ean), "Baionatik Donibane Garazira, Ortzaizetik Baigorrirako adarrarekin" izenburupean.[3]

Proiektuaren aurkezpena eta onura publikoko izendapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Napoleon III.aren garaian, Pereire anaien Midiko Konpainiak Frantzia hego-mendebaldean trenbide sarea eraikitzeari ekin zion. 1879tik bigarren mailako trenbideak egiten hasi ziren. 1879ko abuztuan, prefetaren txostenak lehen ikerketen emaitza ematen zien aholkulariei: 57 kilometro luze zen eta Bordele-Irun burdinbidetik abiatzen zen, Errobi ibaiako ibarrean gora Ortzaizeraino joanez, eta han Baigorri eta Donibane Garazi herrietara joateko banatzen zen. Ingeniariek Baiona eta Ortzaize arteko zatiaren aurreproiektua aurkeztu behar zuten urtean zehar. Aurreproiektuak bidearen zirriborroa zehaztu zuen: Bordele-Irun burdinbidetik adarkatuko zen, bide horrek Errobi ibaiako ibarra utzi eta Ortzaizeraino jarraitzen zuen, Uztaritze, Kanbo eta Bidarrai ondotik. Ortzaizen, burdinbidea bitan banatzen zen, adar bat Donibane Garazi aldera zihoan (Arnegiko Errobiko ibarrari jarraituz), eta bestea Baigorrira iristen zen( Urepeleko Errobiko ibarrean zehar). Adarkatzea kontuan harturik, linearen luzera 56.389 metrokoa zen. Aurreikusitako gastua 16 963 903 liberakoa zen, horietatik 12 214 250 libera azpiegiturarako, 3 621 913 libera superegiturarako eta 1 127 749 libera ibilgailu eta materialerako.[4]

Proiektu hori ministerio-erabaki baten bidez onetsi zen 1879ko abenduaren 20an. Ikerketapean egon zen hilabete batez 1880. urtearen hasieran. Ingeniariak onura publikoko deklarazio-legearen zain zeuden zirriborro eta lurzatien behin betiko proiektua aurkezteko. Burdinbidea onura publikokotzat jo zuen lege batek 1881eko uztailaren 28an.[5]

Eraikuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1880ko abuztuan Kontseilu Nagusian aurkeztu zuen txostenean ingeniari nagusiak honako hau dio: lehenengo lanak irekita daude, arautegian antolatuta, lurpeko galeriak eraikitzeari buruzkoak dira. Lehen zatia, 9 kilometroko lursailak eta lanak dituena, 2 000 liberako kostuarekin, administrazioak onartu du. Geltokien ikerketa bereziak bi esparru interesatutan egin dira. Baionan egindako ikerketaren balantzea goiko administrazioaren eskuetan dago, ondoko proposamenekin batera:[6]

  1. Kanboko geltokia, Behereko Plazako auzoan, sarbideak udalerriaren esku daude.
  2. Haltsuko geralekua, bidaiarientzat bakarrik irekia, eraikin txiki espezifiko bat jarri behar du, Larresoroko zubitik ahalik eta gertuen dagoena, Errobin.
  3. Luhusoko geralekua, 279 pibotaren ingurunetan.

Mauleko barrutiko ikerketa prestatzen ari dira administraziora bidaltzeko. Partzela-planoen ikerketak Baiona, Milafranga, Uztaritze, Jatsu eta Haltsu udalerrietan egin ziren.[7]

Baionatik Donibane Garazirako lanak 1883an hasi zituzten Baionako Glain eta Mousserolles arteko zelaian; 1891ko urtarrilaren 19an Baiona-Kanbo zatia zabaldu zen, 1892ko abuztuaren 20an Kanbo eta Arrosa-Ortzaize artekoa eta 1898ko abenduaren 11n Nafarroa Behereko hiriburura heldu zen.[8]

Inaugurazioa eta Bilakaera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Izapide administratibo guztiak gainditu ondoren, Midiko Konpainiari burdinbidea ematea onartu zitzaion, lan ministerioak eta enpresak berak 1883ko ekainaren 9an hitzartutako konbentzio baten bidez.[9]

Horrela, linea zatika sartu zen zerbitzuan, hurrenkera honetan:

"Kanbotik Hazparnera" zihoan adarkadura bat, aldi baterako, Midiko Konpainiari eman zitzaion 1900eko ekainaren 19an. Burdinbidea, ordea, ez zen inoiz eraiki.[10]

Trenak, hasieran, lurrunezkoak ziren, eta, beraz, bi ordu ere behar zituzten ibilbidea osatzeko. 1930ean, trenbidea elektrifikatu zen 1,5 kV - CCtan.[11]

2000ko hamarkadaren hasieran, itxi gabe geratutako linea, beste asko bezala, ez zen behar bezala martxan. Société Nationale des Chemins de fer Français enpresak uste zuen ez zela urteko trafiko nahikorik berritzeko behar diren inbertsioak justifikatzeko. Trenak 70 kilometro orduko abiadurarekin ibiltzen ziren gehienez, eta zati gutxi batzuetan bakarrik, ibilbide osoa egiteko 55 minutuko denbora hartuz. Zirkulazioek salgaien tren batzuk dituzte oraindik, batez ere egurra, eta bidaiarien trenak, hiru joan-etorri egunean (udan tren gehiago izan daitezke). Neguan, material gurpilduna diesel da, eta udan, berriz, Z 7300-ak dira bidaiari-misio omnibusak bermatzen dituztenak.[12]

2010. urtean, Baiona eta Kanbo arteko zatia erabat berritzearekin batera, trenbidea eta geltokiak erabat berritu ziren. 2015. urtean, Kanbo eta Donibane Garazi arteko zatiaren txanda izan zen.[13]

Zerbitzuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

 Société Nationale des Chemins de fer Français
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
54 Baiona Milafranga • Uztaritze • Haltsu–Larresoro Kanbo⁠
54 Baiona Milafranga • Uztaritze • Haltsu–Larresoro • Kanbo • Bidarrai–Nobilia Zubia • Ortzaize–Arrosa Donibane Garazi

Irudiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Desport, Gilbert. (1987). «La ligne Bayonne-Cambo (1883-1991)» Bulletin de la Société des Sciences, Lettres et Arts de Bayonne (Bayonne: Société des Sciences, Lettres et Arts de Bayonne) 143 (Le chemin de fer à Bayonne; eta dans le Sud-Ouest): 92..
  2. ↑ «Erdialdeko Pirinioetako bidea» Txostenak eta eztabaidak Pirinio Atlantikoetako Biltzar Nagusia, 1878ko abuztua, 242-282 or.
  3. ↑ «8168 - Interes orokorreko trenbideen sarean 181 trenbide linea sailkatzen dituen legea: 1879ko uztailaren 17a» Frantziako Errepublikako legeen buletina, Paris, Inprimeria Nazionala, xII, 19, 456, 1879, 6 - 12.
  4. ↑ «Burdinbideak eraikitzen ari» Txostenak eta eztabaidak Pirinio Atlantikoetako Biltzar Nagusia, Paue, 1879ko abuztua, 14-16 or.
  5. ↑ «Baionatik Donibane Garazira eta Baigorrira burdinbidea» Txostenak eta eztabaidak Pirinio Atlantikoetako Biltzar Nagusia, Paue, 1880/084, 47-48 or.
  6. ↑ «10952 - Baionatik Donibane Garazira eta Baigorrira burdinbide bat ezartzea onura publikokoa dela deklaratzen duen legea: 1881eko uztailaren 28a» Frantziako Errepublikako legeen buletina, Paris, Inprimeria Nazionala, xII, vol. 23, no 647,‎ 1881, p. 383 - 384.
  7. ↑ «Baionatik Donibane Garazira burdinbideetako ingeniari nagusiak enfrentamenduen txostena» Txostenak eta eztabaidak Pirinio Atlantikoetako Biltzar Nagusia, Paue, 1882ko abuztu, 21-22or.
  8. ↑ Iturria: Louhossoa, Ekaina, Harrikez Herriak bilduma, 15. zkia., Donibane Lohizune, 1996. Ikus 25.or.
  9. ↑ «14125 - 1883ko ekainaren 9an, Lan Publikoen ministroaren eta Hegoaldeko Trenbide Konpainiaren artean, egindako hitzarmena onartzen duen legea: 1883ko azaroaren 20a» Frantziako Errepublikako legeen buletina, Paris, Inprimeria Nazionala, xII, xII, vol. 28, no 834,‎ 1884, p. 340 - 345
  10. ↑ «38802 - Estatuaren eta Hegoaldeko Trenbide Konpainiaren arteko hitzarmen bat onartzen duen legea, konpainia honi Auchetik Lanamesara, Colombièrsetik Cabestanhra trenbideak emateko, Haraustatik Biarritzera eta Kanbotik Hazparnera: 1900eko uztailaren 8a» Frantziako Errepublikako legeen buletina, Paris, Inprimeria Nazionala, xII, vol. 61, no 2202,‎ 1900, p. 1308 - 1310
  11. ↑ «XIX-XX mendeak : aldaketarako garai bat» Saint Jean Pied de Port (Noiz kontsultatua: 2021-03-31).
  12. ↑ (Frantsesez) «Baiona-Garazi Errobirekin bidelagun gisa» Les Echos 2003-08-04 (Noiz kontsultatua: 2021-03-31).
  13. ↑ (Frantsesez) «Ipar Euskal Herria: Baiona eta Donibane Garazi arteko burdinbidea berriro itxita» SudOuest.fr (Noiz kontsultatua: 2020-04-10).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Baiona-Donibane_Garazi_burdinbidea&oldid=9373338"(e)tik eskuratuta