Beta partikula

Alfa erradiakzioa Helio-4 (⁴He)aren nukleoak dira eta beraz paper orri batek geldi ditzake. Beta erradiakzioa, elektroiez sortuta, aluminiozko xafla batek eten dezake. Gamma erradiazioa, berriz, materia dentsoak xurgatu egiten du.

Beta partikula desintegrazio erradioaktibo batean egotzitako elektroi edo positroi bat da. Fajans-en legeak azaltzen duen bezala, atomo batek beta partikula bat emititzen duenean, bere karga elektrikoak unitate positibo bat irabazten du baina masa aldatu gabe. Hau elektroiaren masa atomoarena baino askoz txikiagoa delako gertatzen da. Egotzitako beta partikulek ionizatutako erradiazio forma hartzen dute eta hortik beta izpi izena.

Beta partikulak askatzen dituzten atomoak erradiaktiboak dira, potasio-40ren antzekoak eta prozesu honi beta desintegrazioa deritzo, beta izki grekoarekin izendatuta (β). Bi beta desintegrazio prozesu ezberdin daude, elektroiak (β⁻) edo positroiak (β⁺) emititzen dituzten arabera.

β⁻ desintegrazioa (elektroia)

Sakontzeko, irakurri: «beta desintegrazio»

Neutroi gehiegi dituzten nukleo atomiko ezegonkorrek β⁻ desintegrazioa jasaten dute. Neutroia protoi, elektroi eta elektroi antzeko antineutrino batean bilakatzen da, antineutrinoa neutrinoaren antipartikula delarik:

${\mbox{n}}\rightarrow {\mbox{p}}+{\mbox{e}}^{-}+{\bar {\nu }}_{e}$

Prozesu hau indar nuklear ahularen bitartez gertatzen da. Neutroia protoi bilakatzen da partikula birtualak igorriz, W⁻ bosoia. Prozesu hau quark mailan aztertuz gero, W⁻ igorketak "down" motako quark bat "up" motara aldatzen du eta beraz neutroi bat (up quark bat eta bi "down" quark) protoi bilakatzen da (bi "up" eta down quark bakarra). W⁻ bosoia, bestalde, elektroi eta antineutrino bikote batean bilakatzen da.

Fisio erreaktore nuklearretan gertatzen diren neutroi aberatseko azpiproduktuen nukleotan oso arrunta da, eta hortik fisio erreaktoretan sortzen diren elektroi eta antineutrinoen kopuru altuen arrazoia. Naturan aske dauden neutroiek ere beta desintegrazioa pairatzen dute.

β⁺ desintegrazioa (positroia)

Protoi gehiegi dituzten nukleo atomiko ezegonkorretan gertatzen da. Beta desintegrazioaren alderantzizkoa dela esaten den prozesu honetan protoia, neutroi, positroi eta elektroi motako neutrino batean bihurtzen da. Izarretan gertatzen diren fusio nuklearretako pauso bat dugu beta positiboaren desintegrazioa.

Beta desintegrazioaren erabilerak

Egun begi eta hezurren minbizia sendatzeko erabiltzen da, bai eta isotopo-salatari bezala ere. Estrontzio-90 beta partikulak sortzeko erabiltzen den materialik arruntena da. Beta partikulak industriako hainbat produktuen kalitatea egiaztatzeko ere erabiltzen dira, adibidez paper edo zilindro sistema batetik pasatzen den edozein materialaren lodiera aztertzeko. Beta erradiazioaren parte bat produktuak xurgatzen du. Produktua meheegi edo lodiegi izanez gero, xurgatutako erradiazioa desberdina izango da eta sistema egiaztatzen duen ordenagailuak zilindoak lekuz aldatuko ditu produktuaren lodiera zuzena izan arte.

Betaren alderantzizko desintegrazioa positroi igortzeko prozesuetan erabiltzen da, adibidez tomografian.

Ikus, gainera

• elektroia
• partikulen fisika
• antipartikula
• alfa partikula

Erreferentziak

http://www.epa.gov/radiation/radionuclides/strontium.htm

Kanpo estekak

• Datuak: Q103531