Carl Friedrich Gauss

Wikipedia, Entziklopedia askea
Carl Friedrich Gauss
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakJohann Carl Friedrich Gauß
JaiotzaBrunswick1777ko apirilaren 30a
HerrialdeaRhingo Konfederazioa
 Hannoverko Erresuma
BizilekuaHannoverko Erresuma
Brunswick
HeriotzaGöttingen1855eko otsailaren 23a (77 urte)
Hobiratze lekuaAlbanifriedhof (en) Itzuli
Familia
AitaGebhard Dietrich Gauss
AmaDorthea Benze
Ezkontidea(k)Friederica Wilhelmine Waldeck (en) Itzuli
Johanna Osthoff (en) Itzuli
Seme-alabak
Hezkuntza
HeziketaUniversity of Helmstedt (en) Itzuli
Technical University of Braunschweig (en) Itzuli
Göttingengo Unibertsitatea
(1795 - 1798)
Hezkuntza-mailaDoktoretza
TesiaDemonstratio nova theorematis omnem functionem algebraicam rationalem integram unius variabilis in factores reales primi vel secundi gradus resolvi posse (en) Itzuli
Tesi zuzendariaJohann Friedrich Pfaff (en) Itzuli
Doktorego ikaslea(k)Friedrich Bessel (en) Itzuli
Richard Dedekind
Bernhard Riemann
Heinrich Christian Schumacher (en) Itzuli
Christian Ludwig Gerling (en) Itzuli
Johann Benedict Listing (en) Itzuli
Karl Georg Christian von Staudt (en) Itzuli
Moritz Ludwig George Wichmann (en) Itzuli
Sophie Germain
Moritz Abraham Stern (en) Itzuli
Friedrich Wilhelm Spehr (en) Itzuli
Karl Heinrich Gräffe
Ernst Friedrich Wilhelm Klinkerfues (en) Itzuli
Johann Franz Encke
Hizkuntzaklatina
alemana
ingelesa
frantsesa
Irakaslea(k)Johann Christian Martin Bartels (en) Itzuli
Ikaslea(k)
Jarduerak
Jarduerakmatematikaria, geophysicist (en) Itzuli, astronomoa, zientzia idazlea, fisikaria, lur-neurtzailea, unibertsitateko irakaslea eta estatistikaria
Enplegatzailea(k)Göttingengo Unibertsitatea
Lan nabarmenak
Jasotako sariak
InfluentziakLeonhard Euler eta Adrien-Marie Legendre
KidetzaRoyal Society
Suediako Zientzien Errege Akademia
Göttingengo Zientzien Akademia
San Petersburgoko Zientzien Akademia
Hungariako Zientzien Akademia
Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Zientzien Bavariar Akademia
Zientzien Errusiar Akademia
Prusiako Zientzien Akademia
Arteen eta Zientzien Herbehereetako Errege Akademia
XL izeneko Zientzien Akademia Nazionala
Accademia delle Scienze di Torino

Find a Grave: 5205 Edit the value on Wikidata
Banaketa normala

Johann Carl Friedrich Gauss (Gauß, Brunswick, 1777ko apirilaren 30 - Göttingen, 1855eko otsailaren 23) matematikari, astronomo eta fisikari alemaniar bat izan zen, historiako matematikaririk handienetarikotzat jota dagoena zientzia honi egindako ekarpenegatik.

Honako pasadizoa ezaguna da: Gaussek 10 urte zituela eskolako maisuak lehen ehun zenbaki naturalak zenbatzeko agindu zieten. Maisuak minutu batzuetako lasaitasuna nahi zuen, baina segundo gutxiren buruan Gaussek eskua altxa eta emaitza lortu zuela esan zuen: lehen ehun zenbaki naturalen batura 5.050 da. Nola lortu zuen? Bi zenbaki distantziakideen batura konstantea zela ohartu zen:

1 , 2 , 3 , 4 . . . . . . . . . 97 , 98 , 99 , 100
1+100 = 2+99 = 3+98 = 4+97 = ..... = 101

100 zenbakirekin 50 pare, eta orduan emaitza honako izango litzateke:

101· 50 = 5050

Gaussek, lehen eta azken terminoa ezaguna den progresio aritmetiko baten n terminoen batura ematen zuen formula atera zuen:

non a1 lehen terminoa den, an azkena eta n progresioko termino kopurua.

Aljebraren Oinarrizko Teorema frogatzen lehena izan zen (bere 1799ko doktore-tesirako). 1801ean Disquisitiones Aritmeticae liburua argitaratu zuen, Zenbakien Teoriari sei atal eskainiz eta matematiketako adar honi estruktura sistematizatu bat emanez. Urte horretan bertan Zeres asteroidearen orbita aurreikusi zuen erro koadratuei esker.

1809an Göttingengo behatokiko zuzendari izendatua izan zen. Urte berean Theoria motus corporum coelestium in sectionibus conicis Solem ambientium argitaratzen du, planeta baten orbita nola kalkulatu azaltzen duena. Ekuazio diferentzialei eta sekzio konikoei buruz sakontzen du.

Agian Gauss izan da Euklidesen paraleloen postulatuen independentzia intuitzen eta era honetan geometria ez euklidearra aurreikusten. 1823an, Theoria combinationis observationum erroribus minimis obnoxiae argitaratzen du, estatistikari buruzkoa, konkretuki banaketa normalari, zeinaren kurba karakteristikoa, Gaussen kanpaia izena duena, datuak errore sistematikoen eta kasualen menpe dauden diziplina ez matematikoetan oso erabilia da, psikologia diferentziala kasu.

Geometria diferentzialarekiko interes handia agertu zuen eta bere 1828ko Disquisitiones generales circa superficies curva lana eremu honetako garrantzitsuena izan zen. Lan honetan agertzen du Egregiumen Teorema, eta bertatik dator Gaussiar Kurbatura terminoa.

1831ean Wilhelm Weber fisikoarekin bat egiten du eta sei hilabetetan Kirchhoffen Legeei buruz ikerketak egin zituzten, magnetismori buruzko argitalpenak eta oinarrizko telegrafo elektriko bat eraiki zuten.

Gaussen hilobia Göttingenen

Ikus, gainera

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Carl Friedrich Gauss Aldatu lotura Wikidatan


Gauss Matematiken Printze bezala da ezaguna gaur egun