Deustu

Koordenatuak: 43°16′20″N 2°56′45″W / 43.2722°N 2.9458°W / 43.2722; -2.9458
Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Deustua» orritik birbideratua)
Artikulu hau Bilboko barrutiari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Deustu (argipena)».
Deustu
Bilboren banaketa administratiboa
Administrazioa
Herrialdea Euskal Herria
Probintzia Bizkaia
Bizkaiko eskualdeaBilboaldea
UdalerriaBilbo
Geografia
Koordenatuak43°16′20″N 2°56′45″W / 43.2722°N 2.9458°W / 43.2722; -2.9458
Map
Azalera4.95 km²
Demografia
Biztanleria48.146 (2022)
−1.047 (2019)
Dentsitatea9.726,46 bizt/km²

Deustu[1] Bilboko (Bizkaia) administrazio-barrutietako 1. barrutia da. 49.193 biztanle ditu (2019) eta 4,96 km²-ko azalera.[2]

Auzoak 3,00 km² besterik ez dute okupatzen, eta gainerako lursaila Artxanda mendiaren eta Elorrieta mendiaren hegalak dira.

Arangoiti, Ibarrekolanda, San Inazio-Elorrieta eta San Pedro auzoetan banatzen da.[3] Deustuko San Pedro elizatea udalerri independentea izan zen 1925eko urtarrilaren 1a arte. Egun horretan, Bizkaiko hiriburuak bere Deustuko lurrak hartu zituen hiribildua hedatzen jarraitzeko.

Barrutia ikasle-giroko eskualde gisa ezagutzen da, Euskal Herriko Unibertsitateko Ekonomia eta Enpresa Fakultatearen[4], Hizkuntza Eskola Ofizialaren[5] eta, bereziki, Deustuko Unibertsitatearen egoitza baita, baita zenbait ikastetxeren egoitza ere.[6]

Kokalekua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Barrutia Bilboko ipar-mendebaldeko muturrean kokatzen da, iparraldean Sondikako eta Erandioko udal mugapeak dituela; ekialdean Uribarriko 2. barrutia eta hegoaldean eta mendebaldean Abando 6. barrutiak eta Basurtu-Zorrotza banatzen ditu Bilboko itsasadarra.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Elizatea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustuko antzinako elizateko armarria.

Ezer gutxi dakigu Deustuko elizateaz, Espainiako Gerra Zibilean dokumentazio asko suntsitu baitzen. Hala ere, Larrako dorrearen zati bat geratzen da (Sarrikoko parkera eramana), eta badakigu Deustuko San Pedro parrokia XIV. mendekoa dela. Deustuko kokalekuak baserri gutxi batzuk izan zituen XVI. mendetik aurrera, eta gero eta gehiago hazi ziren, portu- eta arrantza-jarduerak izanik jarduera nabarmenenak. XVIII. mendean, populazioa nekazaritza arlokoa zen nagusiki, eta garia eta mahatsak landatzen ziren batez ere.

1752an eraiki zen elizateko lehen udala. Ondoren, 1888an eraikitako beste eraikin bat izan zuen, Espainiako gerra zibilean eraitsi zena. Bizkaiko Batzar Nagusietako 35. aulkia dagokio udalerriari. Tradizioz, errepublika bitan banatzen zen, Erribera, arrantza- eta merkataritza-izaerarekin, eta etxe nabarirekin, hala nola Goossen familiarena, eta Goierri, barne- eta landa-eremua, non ezagunak ziren bertako txakolinak eta tomateak.

XIX. mendearen amaieran, bultzada handia jaso zuen eskualdeak, Bilbo eta Areetako (Getxo) bainuetxea lotzen zituen trena ezarri zelako. Horrek aukera ematen zien herritarrei haien produktuekin Bilboko Erriberako merkatura hurbiltzeko, lehen oinez edo zaldiz egiten zen ibilbidea erraztuz. Trenbidearen proiektua 1872tik bazegoen ere, 1897ko ekainaren 1a arte ez zen martxan jarri.[7]

Bilboko anexioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tigrea, eraikin enblematikoa.

1924ko urriaren 29an, Errege Dekretu batek Deustuko elizatea desagertzea eta Bilboko hiribilduari atxikitzea ezarri zuen, 1925eko urtarrilaren 1ean gauzatu zena. Dekretu berean, gainera, Begoña eta Erandioko Lutxana ere Bilbori eransteko agindu zen. Deustuko Elizateko Udala Bilboko Hiribilduari atxikitzeko aktan, orduko Bilboko alkate Federico Moyuak eta Deustuko toki entitate txikiko Auzo-Batzordeak parte hartu zuten.[8]

Hurrengo urteetan, Ricardo Bastida arkitektoak hainbat plan egin zituen lehen hiri-egitura zehazteko. Bilboko industria-eztandarekin, XX. mendearen erdialdean, txabola batzuk sortu ziren Elorrieta mendiaren magalean. 1950. urtearen hasieran, langileen bizitegi-auzo bat eraikitzea pentsatu zen. Proiektu hori hurrengo hamarkadan gauzatu zen eta ia lursail eraikigarria agortu zuen.

1932 eta 1936 bitartean, Deustuko zubiaren lanak gauzatu ziren, auzoa Abandorekin lotzen duen zubi altxagarria. Frankismoaren garaian Generalisimoaren zubia deitzen zioten.

1968an bokale bat jarri zen martxan, ipar-mendebaldetik Deustuko ubidea izenez ezagutzen den itsasadarrari lotua, Bilboko portuko trafikoa arintzeko asmoz. Horrekin sortu zen Zorrotzaurreko penintsula.[9][10]

Gerra zibila[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustuko barrutiak, Euskal Herri osoak bezala, gerra zibilaren ondorioak sufritu zituen. 1937ko ekainaren 19an armada frankistak Bilbo hiria hartu zuen. Armada hirian finkatu zen denbora tartean aldaketa hugari gertatu ziren Deustun. Periodo honetan eta gerraosteko garaian hainbat eraikin funtzioz aldatu ziren edo bota ziren, esate baterako Deustuko Unibertsitatea, Salesianos ikastetxea, Deustuko zubia edo udala.

Deustuko Unibertsitatearen kasuan, Armada Frankistak hiria hartu zuenean kartzela bihurtu zen errepublikaren alde zeuden pertsonak espetxeratzeko. Horretaz aparte, uste da eta Deustuko bizilagunek aipatzen dute eraikin honetan errepublikazaleak fusilatu zirela, baina ez dago honi buruzko informazio zehatzik.

Bidarteko jauregia ere funtzioz aldatu zen gerra iraun zuen denboraldian, kasu honetan eraikina sendategi bezala erabili izan zen, gerran zauritutako jendea sendatu ahal izateko.

Deustuko zubia eta Deustuko udala gerra garaian eraitsi ziren. Zubiaren kasuan, guda ostean hasi ziren hau berreraikitzeko lanetan eta lortu zen berreraikitzea, hori dela eta, gaur egun zubia bada barrutiaren ikur garrantzitsua. Udala aldiz, inoiz ez zen berreraiki.

Gerraosteko garaian Salesianos ikastetxea prestatu zuten gerraren ondorioz umezurtz geratu ziren umeak jasotzeko.[11][12]

Ezizena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deusutuko armarriaren goiko aldean tomateak ikusi daitezke.

Deustuko biztanleak deustuarrak izenaz ezagutzen dira, baina horretaz gain, badute oso famatua den ezizen bat, Tomateros. 70eko hamarkadaren amaierako urbanizazioa baino lehen, Deustuko barrutian landatzen ziren tomateek ospe handia zuten. Euskal Herriko leku guztietatik hurbiltzen ziren bertako tomateak erosteko.

70eko hamarkadako urbanizazioaren ostean, barrutian kokatzen ziren baratze gehienak desagertu egin ziren, dena den, nahiz eta gaur egun Deustun noizean behin soilik landatzen den fruta izan, oraindik mantentzen da ezizen hori.

Fruta hau ikusi dezakegu barrutiko hainbat elkarteen ikurretan, esate baterako Deustu Kirol Elkarteko Armarrian.[13]

Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2019ko datuei erreparatuz, Deustuk 49.193 biztanle ditu. Kontuan hartuta Deusturen azalera 4,96Km²-koa dela, 9.917 biztanle daude km²-ko. Hauek dira Deustu barruan dauden auzo bakoitzeko biztanleriak: San Inazio 13.823, Ibarrekolanda 10.325, San Pedro 21.996 eta Arangoiti 4.344. Bilboko auzo guztien artean biztanleria zaharrena daukala ere esaten da, ehuneko handiena 65 urtetik gorakoa edukiz[14].

Deustuko biztanleria-piramidea 2011an
GizonakAdinakEmakumeak
478 
 85+
1.170 
763 
 80-84
1.288 
1.178 
 75-79
1.588 
1.000 
70-74
1.464 
1.258 
65-69
1.550 
1.452 
60-64
1.765 
1.649 
55-59
1.848 
1.854 
50-54
2.212 
2.004 
45-49
2.062 
1.794 
40-44
1.937 
1.714 
35-39
1.677 
1.758 
30-34
1.651 
1.684 
25-29
1.576 
1.317 
20-24
1.164 
1.068 
15-19
932 
973 
10-14
946 
1.040 
5-9
947 
970 
0tik 4ra
885 

Auzoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ofizialki, barrutia lau auzotan banatzen da, nahiz eta tradizionalki bizilagunak frakzio txikiagotan banatu ohi dute. Hala, Enekuri, Zorrotzaurre eta San Inazio sortu dira, besteak beste.

Arangoiti[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Arangoitiko Gorbea kalea.

Arangoiti barrutiko auzorik txikiena da eta biztanle gutxien dituena: 4304 biztanle eta 0,13km².[15] Beraz biztanleria dentsitate handieneko auzoa da, 33.108 biztanle km²-ko. Elorriaga mendiaren magalean dago (223 m), eta Deustu-Erriberako San Pedro auzoarekin egiten du muga. Auzo horrekin oinezkoentzako sarbideen eta igogailu baten bidez komunikatzen da. Igogailua 2007. urtearen erdialdean zaharberritu zen.[16]

1959az geroztik, Euskal Herriko Unibertsitateko Irakasle Eskolaren egoitza zegoen. Eraikin hori eraitsi egin zuten Leioa-Erandioko unibertsitate gunera eramatean. Orubean zenbait etxebizitza bloke eraiki dira.[17]

Ibarrekolanda[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ibarrekolanda barrutiaren erdian dagoen auzoa da. Iparraldean, San Inazio-Elorrieta, hegoaldean, Deustu-Erriberako San Pedro, mendebaldean Deustuko ubidea eta ekialdean Elorrieta mendia ditu mugakide. 10.183 biztanle eta 0,39km ditu.[15] XX. mendearen erdialdera arte auzoa baratzeak, baserriak eta Bilboko burgesiaren txaletak jasotzen zituen. Horien artean aipagarria da Sarrikoko finka, Zubiriako kondeetakoa, gaur egun parkea eta Euskal Herriko Unibertsitateko Ekonomia eta Enpresa Fakultatea.

Sarriko deitzen zaio auzo horri, gaur egun Euskal Herriko Unibertsitateko Ekonomia eta Enpresa Fakultatea dagoen finka zahar baten izenaren ondorioz. Auzoko metro-geltokiak Sarriko izena hartzen du.

San Inazio-Elorrieta[aldatu | aldatu iturburu kodea]

San Inazio-Elorrietak 13.712 biztanle ditu, 0,65km²-ko azaleran, eta 21.095 biztanle km²-ko biztanleria-dentsitatea du.[15] Auzo modernoaren jatorria 1950eko hamarkadan dago, eta San Ignacio de Loyola izenarekin eraiki zuen Etxebizitza Ministerioak, Gerra Zibilaren ondoren Nerbioi ibaiaren arroaren berrindustrializazio handiaren ondorioz immigrazio asko izan zelako. Horretarako, inguru hartan ziren lursail, laborantza gune eta baserri gehienak eraitsi ziren etxebizitza berriak eraikitzeko, eta baserri gutxi batzuek baino ez zuten iraun Elorrietan eta Elorrieta mendiaren magalean. Mende hasieran eraiki zen Elorrietako Etxe Handia.

Elorrieta auzoa 1897. urtekoa da. Bertan Deustuko hiltegia kokatu zen, Erandioko udalerriarekin muga egiten duen ondoan.

Deustuko zabalgunean kokatuta, paduraz eta baserriz beteta, San Inazio gerra zibil ostean eraiki zuten. Elorrieta auzoaren ipar-mendebaldeko muturrean Espainiako lehen araztegia ere bertan egon zen. Araztegi hori, neurri batean, kolera-epidemia baten ondorioz egin zen, uraren kalitatea eta haren tratamendua hobetzeko beharra bultzaturik. Lanak 1895ean hasi eta 1903an amaitu ziren, Recaredo de Uhagónen agindupean. Gerra Zibilaren ondoren, Deustuko barrutira mugatu zen haren erabilera. Pixkanaka, erabilerarik gabe utzi zen 1996an espoliatu zen arte. Gaur egun, Eusko Jaurlaritzak berrezarri eta ponpa-etxetik geratzen dena kultura ondasun gisa aitortu du.

Auzoan beisbol talde bat dago, San Inazio Beisbol Elkartea, Ohorezko Mailan, kategoria nazional gorenean. Taldeak etxeko jokatzen du Errekalde-berriko kiroldegiko zelaian.[18]

Deustu Doneperiaga-Deustuibarra[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustuko Unibertsitatea, Iberdrola dorretik ikusita, Deustu-Erriberako San Pedro auzoaren ekialdeko muturra markatzen du.

Deustu Doneperiaga-Deustuibarra barrutiko auzorik zabalena eta jendetsuena da. 20.734 biztanle ditu eta 1,89km²-ko azalera, hau da, 10.970 biztanle km²-ko.[15]

Auzoan Deustuko San Pedro eliza dago, euskal estilo gotikokoa, elizateko jatorrizko gunea izan zena.

Zorrotzaurre[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu nagusia: «Zorrozaurre»

Zorrotzaurre Deustuko ubidearen indusketaren ondoren sortu zen penintsularen izena da. 601.433km²-ko azalera du eta 452 biztanle. Izena Zorrotzaren konposatua da, Zorrotza itsasadarraren beste aldean dagoen auzoagaik eta aurre, haren aurrean baitago. Deustu-Erriberako San Pedro auzoaren parte da, nahiz eta tradizioz urrutiko auzotzat hartu izan den.

Zorrotzaurre.

Penintsula XX. mendearen garatzen hasi zen, Deustuko kanala ireki ondoren, industria-hedapenaren bitartean. 1950eko hamarkadan izan zuen goraldia. Garai hartan, 500 langile baino gehiago zeuden fabrika bakoitzean, langileentzako jatetxeak eta auto-ilarak zeuden trafikoan. Baina 1970ean, enpresa asko probintziako beste lekuetara joan ziren, eta gutxi batzuk geratu ziren auzoan, oraindik bertan daudenak.

1989an hasi zen auzoa berritzeko ideia. Hurrengo urteetan, parke teknologiko batean lursaila okupatzeko aukerak aztertu ziren, baita Abandoibarrako pasealekuak eta luxuzko gurutzaontzientzako enklabe bat ere. 2003an, Zorrotzaurreko Hirigintza Garapenerako Batzorde Kudeatzaileak Zaha Hadid arkitektoa hautatu zuen, Pritzker arkitektura-saria irabazi zuena. Haren taldeak 2007ko urriaren 5ean aurkeztu zuen plan zuzentzailea, penintsula uharte bihurtzeko prozesua ezartzen duena, Deustuko ubideak 75 metroko zabalerarekin jarraituko baitu, arrazoi hidrologikoengatik (hasiera batean, Abozako lotunea izan zen).[19][20]

Zorrotzaurre obretan

Aurreikuspenen arabera, obrak 2010ean hasiko ziren, 291 milioi euroko kostuarekin, etxebizitzak kontuan hartu gabe. Beraz, 1.425 milioi euroko inbertsioa aurreikusi da.[1] Bestalde, esan da 200 etxebizitza zutik mantenduko direla, "alde zahar"-a adibidez, egungo bizilagunen kexen ondorioz, eraikin enblematiko batzuk zaharberritzea eskatzen baitzuten.[21]

IMQ Zorrotzaurre Klinika.

Zorrotzaurreko uhartean hainbat etxe orratz eraikiko dira, hainbat enpresentzat bideratuko direnak. Gainera, baieztatu egin zen IMQk klinika bat eraikiko zela Zorrotzaurren. Klinika horretako eraiki prozesua 2009an hasi zen, eta, amaitu ondoren, uhartearen inguruko lehen eraikin berrietako bat da.[22]

Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustuko barrutia zonalde kontserbadorea da. Euzko Alderdi Jeltzaleak irabazi ohi du zonaldean. 2019ko udal eta foru hauteskundeetan barrutiko sekzio guztietan EAJ-PNV alderdia garaile atera zen, Arangoitin kokatzen den 27. sekzioan izan ezik, non garailea PSE-EE (PSOE) izan zen.

Hurrengoko taulan agertzen dira 2019ko udal eta foru hauteskundeetako datuak Deustuko sekzioen arabera:[23]

Sekzioa EAJ-PNV PSE-EE EH Bildu PP EB - Ps Cs
2 274 92 107 35 66 18
3 158 55 64 24 55 0
5 286 91 112 25 87 10
6 277 144 93 59 75 10
7 184 105 52 23 55 13
8 163 42 46 15 52 14
9 223 85 97 37 71 11
10 409 156 112 57 107 15
11 197 100 59 35 53 10
12 177 56 53 20 55 4
13 232 70 95 24 72 12
15 117 44 44 20 50 4
16 384 151 78 82 68 19
17 222 98 44 53 76 24
18 302 133 98 58 75 14
19 210 87 75 37 46 10
20 340 115 102 65 89 15
21 189 104 69 24 55 7
22 377 134 90 83 107 19
23 395 157 118 81 90 16
25 441 125 109 94 72 18
26 409 135 145 56 125 18
27 222 159 86 40 98 14
28 170 175 84 34 100 11
29 220 204 122 42 93 14
30 433 121 158 81 78 19
31 270 69 117 44 81 23
32 379 95 122 60 76 18
33 195 49 97 36 41 7
34 173 44 62 25 27 5
35 169 46 59 24 36 2
36 137 45 80 9 40 1
37 204 38 82 34 25 6
38 448 110 208 52 98 21
39 249 65 69 46 30 11
40 209 41 59 40 30 10
41 254 62 95 41 48 14
42 534 141 157 108 73 35
43 247 57 62 47 45 5
44 432 101 75 80 38 14
45 332 102 136 66 40 19
46 286 91 112 25 87 10
Guztira 11529 4256 3520 1783 2170 782

2023ko maiatzaren 28ko hauteskundeetan aurreko urteetan ohikoa izan den bezala EAJ-PNV alderdia atera zen irabazle. 2019ko udal eta foru hauteskundeetan gertatu bezala, barrutiako sekzio guztietan Euzko Alderdi Jeltzaleak garaile ateratzea lortu zuen, arangotiko auzoan kokatzen den 27. sekzioan izan ezik, non berriro ere PSE-EE (PSOE) izan baitzen garaile.

Hurrengoko taulan agertzen dira 2023ko udal eta foru hauteskundeetan alderdi bakoitzak lortutako ehunekoak:[24]

Alderdia EAJ-PNV EH Bildu PSE PP EB - Ps
Ehunekoa % 39,61 % 18,85 % 15,79 % 9,52 % 8,65

Zerbitzu publikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Liburutegiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Barrutiak udal sareko bi liburutegi ditu: Deustukoa eta San Inaziokoa. Lehena 1998an inauguratu zen eta erietxe zahar batean sartu zen. Bestalde, San Inazioko Liburutegia sareko zaharrenetakoa da, 1966an inauguratu baitzen. Birmoldaketak izan zituen 1986an eta, azkenik, 1996an, azalera nabarmen handitu zenean. Biak barrutiko arteria nagusian daude, Agirre Lehendakariaren etorbidean, eta bien artean ia 40 000 dokumentu biltzen dituzte, liburuen, aldizkako argitalpenen eta ikus-entzunezko materialaren artean. Gainera, Euskal Herriko Unibertsitateko Ekonomia eta Enpresa Fakultateko liburutegia dago.

Kirol instalazioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

San Inazioko kiroldegia

Barrutiak bi kiroldegi konplexu ditu Deustu-Erriberako San Pedron eta San Inazio-Elorrietan. Lehenengoa —Deustuko kiroldegia— Euskalduna zubiaren aurrean dago, 1987an eraiki eta 2004ko udan birmoldatu zuten.[25] Gimnasio gune bat, pabiloi estali bat, belar, sauna eta squash pista bat ditu.[26] Bestalde, San Inazioko kiroldegiak belar artifizialeko futbol zelaia du, baita teniseko pistak, gimnasioak, frontoiak eta ballet aretoa ere.[27] Kiroldegi honen pareko orube batean 2.000 lagunentzako izotz jauregia eraikitzeko proiektua dago, baina geldirik dago.[28]

Deustuko kiroldegia

Helduentzako zentroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

teMIMO Deustun dagoen zentro bat da, pertsona helduak laguntzeko eta hauei arreta emateko bideratuta dagoena. Bertan, jarduera desberdinak egiten dituzte helduen gaitasun psikikoak eta fisikoak hobetzeko. 2013. urtean irekin zen, eta lehenengoa izan zen eta ospetsua da ordutegi malguak eta zaintzan berrikuntzak izateagatik.[29]

Deustuko anbulatorioa

Deustuko anbulatorioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustuko osasun zerbitzu bat Deustuko anbulatorioa da, eta Luis Power kalean kokatzen da.

KZgunea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

KZgunea hainbat zerbitzu desberdin eskaintzen ditu arlo digitalaren barruan, bakoitzaren beharretan eta nahietan oinarrituta. Kategoria, modalitate eta gailu desberdinetan bideratzen da, eta 60 ikastaro desberdin daukan katalogo bat eskaintzen dute. Ikastaro hauetan gai desberdinak irakasten dira, adibidez, sare sozialen funtzionamendua, edo lan bilaketa modu digitalean.[30]

Expo Center-a[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Publiko guztientzako hezkuntza, kultura eta aisialdi eskaintza berria ekartzearen asmoarekin, Congrebas eta Century Art batzen dira Deustu Expo Center sortzeko. Alde batetik, Congrebas Bilboko enpresa, 30 urte baino gehiagoko esperientzia duena edozein motatako  ekitaldietan: kongresuak, inaugurazioak eta urteurrenetan, publiko familiarretan, eskola taldeetan… oinarritzen diren proiektuak. Bestalde, Century Art Madrilekoa, badira Espainia guztiaren kultura eta erakusketa hezkuntzan oinarritzen dira. Gainera, 20 urte baino gehiago daramate zinema munduan eta ikus-entzunezkoa lantzen.[31]

Hargunea eta kidegunea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aisialdi heziketa, berdintasuna eta joko desberdinak egiteko bideratutako espazioa da. Bertan, taldean lan egiten ikasten dute, eta 2011-tik 2019-ra jaio diren umeentzat bideratuta dago.

Garraio publikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustu hiriko eta probintziako garraio publikoko zerbitzuen sare zabalari esker komunikatzen da.

Autobusa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bilbobus, hiri-autobusen zerbitzuak, barrutia hirigunearekin lotzen du, baina inguruko beste auzo batzuetara ere igarotzen da. Bestalde, Bizkaibus-ek, Bizkaiko autobus-zerbitzuak, hainbat linea eta geltoki ditu barrutian, batez ere Abandotik Munguia aldeko udalerrietara, Eskuinaldera eta Euskal Herriko Unibertsitateko Leioa-Erandioko unibertsitate gunera doazen lineetan.

Bilboko metroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sarrikoko geltokia.

Barrutiko Bilboko metroaren obrak herrian egin ziren lehenetakoak izan ziren. 1989an hasi ziren lanak, eta sarea 1995eko azaroaren 11an inauguratu zen. Gaur egun Deustutik pasatzen da 1. eta 2. lineen enborra, eta hiru geraleku daude: Deustu, Sarriko eta San Inazio. San Inazioko geralekuan bi lineak bitan banatzen dira Erandio eta Barakaldoko udalerrietan jarraitzeko. Estazio guztiak barrutiko etorbide nagusian daude kokatuta, Agirre Lehendakariaren etorbidea.

EuskoTren[aldatu | aldatu iturburu kodea]

San Inazioko geltokia

Deustutik abiatzen zen EuskoTrenen 4. linea, eta, Bilboko Alde Zaharretik igaro ondoren, Lezamako udalerriraino iristen zen. Barrutiaren barruan Deustu geralekua Ramón y Cajal kalean eta Unibertsitatea geralekua, Deustuko Unibertsitatetik gertu, kokatzen ziren. Gaur egun, zati hori ez da erabiltzen. Lehenago, Bilbo Plentziarekin Ibarrekolandako (geralekua) eta San Inazioko beste geraleku batzuekin lotzen zuen trenbidearen parte zen.

EuskoTran[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tranbia Zorrotzaurre uhartera eramateko proiektu bat dago, itsasadarra Euskalduna zubiari erantsitako hegal batetik zeharkatuz. Tranbia auzoan lerro zuzenean ibiliko da, hiribide nagusiari jarraituz. Lau geraleku ere aurreikusi dira.[32]

Bilbaobizi[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu nagusia: «bilbaobizi»
Bilbaobiziko mailegu puntua

Bilbaobizi Bilboko Udalaren menpeko bizikletak mailegatzeko zerbitzu publikoa da. Zerbitzuaren kudeaketa Nextbike enpresa alemaniarraren esku dago. Zerbitzua 2018ko urriaren 27an martxan jarri zen gaur egun arte. Hasiera batean zerbitzua 24 ordukoa zen, baina hau mugatu zen eta ordutegi batera murriztu zen, 6:00etatik 22:30etara.

Gaur egun 450 bizikleta eskaintzen ditu zerbitzuak, banatuta 40 mailegu puntuetan Bilboko hiri guztian zehar.

Deustuko barrutian 6 mailegu puntu aurkitzen dira:

Deustuko inauteriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustuko inauteriak zonaldeko lehenengo inauteriak dira. Otsailaren 10tik 12ra zonaldeko lehenengo inauteriak heltzen dira, Deustuko zonaldekoak Bilboko hiriburuko inauteriak baino asteburu bat lehenago direnak.

Bazkari herrikoiak, orkestrak, erromeriak, kontzertuak eta kaleak zoriontasunez beteta inauteri hauen sinboloa dira. Ostiraletan eta Igandeetan egoten diren festak txikiagoak izaten dira, auzokideentzat bideratzen direnak. Baina larunbatean ekintza gehiago egoten dira, gertuko jende asko hurbiltzen delako.  [33]

Deustuko kanala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustuko ubidea ur artifizialeko beso bat da, ipar-mendebaldeko hego-ekialdera begira dagoena eta barrutia erabat zatitzen duena. Hau sortzerakoan eratu zen penintsulari Deustuko Erribera edo Zorrotzaurre deitzen zaio.

Hiribildua anexionatu eta urte batzuk geroago, sektorean kanal bat irekitzeko aukera proposatu zen, ibarra hobeto aprobetxatu itsas- eta merkataritza-zerbitzurako, Bilbo Hiri Hedapenerako Proiektuak dioenez, Begoña, Deustu eta Erandioren zati bat erantsiz, 1929an Segurola eta Odriozola arkitektoek idatzia. Ondoren, gaur egungo ibilgua aldatzeko edo berria eraikitzeko aukerak jaitsi ziren. Lehenengoa baztertu egin zen, ibaiertzeko eraikinak eraistea eskatzen baitzuen, eta, gainera, bigarren aukerak trazadura zabalagoa ahalbidetzen zuelako, eta, gainera, Elorrieta eta Olabeagako bihurguneak saihesten zirelako, nabigazioa zailtzen baitzuten.

Hasierako proiektua 1929an onartu zen, baina gerra zibilarekin, lanak bertan behera utzi ziren, bi hamarkada geroago beste proiektu bat onartu arte. Lanak bi etapatan hasi ziren, lehena 1950eko urriaren 11an hasi eta bigarrena urtebete geroago. Kanala Euskaldunako ontzioletatik Elorrietaraino zabalduko zen, 130m-ko zabalerarekin hasierako bihurgunean eta 100m-raino bokalean; 2.936 metroko luzerarekin ezkerraldean eta 2.409koa eskuinaldean, eta zazpi metroko sakonerarekin itsasbeheraren azpian. Kanala 1968ko abuztuan funtzionatzen zegoen, eta oraindik 400 metro falta ziren erabat irekitzeko.[34]

Kanala 2006ko otsailaren 7ra arte egon zen martxan, Bilboko portuko handitzeak iraun zuten bitartean. Fri River ontziaren irteerarekin (3.051 altzairuzko bobina deskargatu zituena), amaitu egin ziren herriko portuko jarduerak, Zorrotzako kaia izan ezik, oraindik ere martxan dagoena.[35]

Gune berdeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustu barrutian zehar hainbat gune berde aurkitu daitezke, hauen artean, hurrengoko parke naturalak:

Elorriaga mendia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ganguren sierrako mendien artean baxuena da. Eta bere garrantzia ez da bere mendi balioan oinarritzen, baizik eta balio historikoan. Hau gertatzen da Gerra Karlistak eta Gerra Zibila gertatu ziren bitartean zaintza bastio bat bezala jokatu zuelako, eta Bilboko Villaren defentsa moduan. Hainbat aldeetatik igo ahal da mendi hau. Alde batetik, Elorriagako bidetik, eta bestaldetik, Arangoititik.[36]

Sarriko parkea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zubiriako kondeak XX. mendean bertan bizitzen egon ziren, beraz, horrela izendatu zuten parkea. Familia hau Las Arenas-era joan zirenean hiri-aurrerapena zela eta, hainbat pertenentzia utzi zituzten bertan. Gaur egun, arku apaingarriak edo familiaren eskutua aurkitzen dira. 1960. urtean Bilbo eremu hau eskuratu zuen eta zona publikoa bihurtu zuen.

Ondarea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustuko eraikin babestuak GeoEuskadi

Industrializazio garai modernoaren prozesuan zehar (1876-1930) hainbat enpresa eriki ziren Olabeagan, Zorrotzan eta Deustuko Erriberan: Deustuko Tailerrak, Hodi Forjatuak (Tubos Forjados), Ibaizabal Tailerrak, Artiach, Coromina Industrial. Horiei ontzigintza tradizionala gehitu zitzaien A. Cortadi-ren seme-alabak eta konpainia sozietatea (Sociedad Hijos de A. Cortadi y Compañía), Elias Uresandiren tailerra eta Bengoetxea anaien tailerra.[37] Enpresa hauen gehiengoa gaur egun ez dira bertan kokatzen baina hauen eraikin batzuk mantentzen dira.

Eraikinak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustuko Unibertsitatea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustuko Unibertsitatea

Deustuko Unibertsitatea 1886 urtean eraiki zen Jesusen Lagundiaren eskutik, Francisco de Cubasen proiektuarekin. Unibertsitatea sortu zen Euskal Autonomia Erkidegoari bere unibertsitate propioa emateko. Bilbo eta zehazki Deustu aukeratu zen egoitza gisa XIX. mendearen erdialdetik aurrera bertako portua eta merkataritza-eremuak asko garatu zirelako. Garai hartan bihurtu zen Bilboko eraikin handienetariko bat[38].

Tigrearen eraikina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tigrearen eraikina

1941ean Pedro Ispizua arkitektoak eraikin hau eraiki zuen, Bilboko industriaren oparotasun garaian. Helburua Miguel Mendizabal, Tigrea ezizenez ezagutua zena, enpresaburuaren Correas el Tigre uhal eta lanabes fabrikaren bulegoak, erakusleku eta egoitza kokatuko ziren eraikina eraikitzea izan zen.

Artiach fabrika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu nagusia: «Artiach»

Artiach bada Espainiako enpresa bat gaileten fabrikaziora bideratzen dena. Bilbon sortu zen, 1907 urtean. 2015 urtetik bere jabea Adam Foods da. Denboran zehar elikagai enpresa hau gaileta mota desberdinak osatu ditu: gaileta mariak, Chiquilin ositos, Cozochu, Cracker…

Fabrika hasiera batean Bilbo hirian kokatuta zegoen, baina 1920. urtean Zorrotzaurreko irlara mugitu ziren.

Gaur egun eraikina ez da Artiach galletak egiteko erabiltzen. Hainbat enpresa ezarri dira bertan eta hainbat ekintza gauzatzen dira. Cafetegia, sorkuntza tailerrak eta hainbat azoka txiki ezartzen dira bertan.

San Pedro eliza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustuko San Pedro eliza.

San Pedro parrokia 1515 edo 1520 inguruan eraiki zen. Eliza Deustuko Doneperiaga auzoan dago, izen bereko San Pedro plazan. XX. mendearen hasieran, Bilboko politika hedakorra zela eta, herriak Deustuko elizate zaharra atxiki zuen, estilo neogotikoko eraikina da.

Deustuko San Pedro eliza Bilboko ondare arkitektonikoaren elementu enblematikotzat hartzen da, eta Bizkaiko ondare historikoaren parte da.

Zubiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Barrutia hiribilduari lotuta dago bi zubi, oinezkoentzako pasabide bat eta etorbide bati esker. Gaur egun 4 zubi aurkitzen dira Deustun, horietako 3 erabilgarri daude gaur egun. Laugarren zubia, San Inazio-Zorrotzaurre zubia, oraindik eraikitze prozesuan dago.

Deustuko zubia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu nagusia: «Deustuko zubia»
Deustuko zubia, Iberdrola dorretik.

Deustuko zubia zubi altxagarria da, eta Deustuko San Pedro-Erribera auzoa Abando barrutiarekin lotzen du, Abando eta Indautxu auzoen arteko mugan. 1936ko abenduaren 13an eraiki zuten, Ignacio de Rotaeche ingeniariaren agindupean, baina sei hilabete geroago uztiatu zen, Gerra Zibilean.[39] Berreraikuntza 1937ko amaieran amaitu zen, aurreko planei eutsiz.

Frank Gehry zubia

Euskalduna zubia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu nagusia: «Euskalduna zubia»

Euskalduna zubia ontziola homonimoen gainean dago, eta, Deustuko zubiak bezala, Deustuko San Pedro-Erribera eta Abando lotzen ditu. 1997ko apirilaren 18an inauguratu zen. Javier Manterolaren obrak kurbatura esanguratsua du, bi gurdibideko galtzada du eta espaloi eta bidegorri estaliak.[40]

Frank Gehry zubia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustuko zubiak GeoEuskadi

Frank Gehry zubia Deustuko ubidea zeharkatzen du, Zorrotzaurre eta Deustuko Doneperiaga auzoa elkartuz. Zubia Julio Urquijo kalearen luzapena da, eta gaur egun, Zorrotzaurrera sartzeko erabilgarri dagoen sarbide bakarra da. Zubia 2014ko urriaren 25ean eraikitzen hasi zen eta 2015eko irailaren 14an ireki zen. Frank Gehry izena Guggenheim Bilbao Museoaren arkitektoaren omenez darama.

San Inazio-Zorrotzaurre zubia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu nagusia: «San Ignazio-Zorrotzaurre zubia»

San Inazio-Zorrotzaurre zubia, hain zuzen ere, San Inazio eta Zorrotzaurre auzoak konektatuko ditu Deustuko ubidea zeharkatuz.

2018ko maiatzaren 7an eraikitzen hasi zen eta irekitzen denean, Zorrotzaurreko irlara irizteko bigarren sarbidea izango da, Frank Gehry zubiaren ondoren.

Zubiaren izena oraindik ere erabaki gabe dago, baina emakumezko izena eramango du.

Deustu Kirol Elkartea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Deustu Kirol Elkartearen armarria
Artikulu nagusia: «Deustu Kirol Elkartea»

[41]

Deustu Kirol Elkartea Deustuko futbol taldea da. 1913an sortua, Gaur egun, 2015ean igo zenetik Hirugarren Mailara bertan aritu da. 2022-2023 denboraldian lortu du bere historian lortutako sailkapen onena: ligan 5. postuan geratuz, eta 2RFEFera igotzeko play-offaren finalera iritsi dira.

Taldea, Deustuko biztanleak bezala, Tomateros ezizenarekin ere ezagutzen da.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ «Deustu (Deustua/Deusto) - Euskara Batuaren Eskuliburua: "Deustu da euskal toponimoa, artikulurik gabe. Hala, bada: Deustuk, Deusturi... Deustun, Deustutik..."» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2024-01-12).
  2. ↑ Consejo de Distrito de Deuso. .
  3. ↑ Plano Callejero. Ayuntamiento de Bilbao.
  4. ↑ «Ekonomia eta Enpresa Fakultatea - Ekonomia eta Enpresa Fakultatea - UPV/EHU» Ekonomia eta Enpresa Fakultatea (Noiz kontsultatua: 2024-01-12).
  5. ↑ «Hasiera - HEOI Bilbao» eoibilbaoheo.hezkuntza.net (Noiz kontsultatua: 2024-01-12).
  6. ↑ Nora Arriola. (1 de diciembre de 2007). Deusto, república independiente. .
  7. ↑ Deustuko elizatea. 2021-10-28 (Noiz kontsultatua: 2023-05-31).
  8. ↑ Deustuko argazkiak. Euskonews & Media.
  9. ↑ (Gaztelaniaz) «Ibarrekolandatarrak» Ibarrekolandatarrak 2023-05-22 (Noiz kontsultatua: 2023-05-30).
  10. ↑ «Bilbaopedia - Anexión de Deusto» www.bilbaopedia.info (Noiz kontsultatua: 2023-05-30).
  11. ↑ (Gaztelaniaz) Denis, Maialen Moure. (2017-05-30). «¿Sabías que el edificio de la Universidad de Deusto fue una cárcel?» Bilbao Alternativo (Noiz kontsultatua: 2023-05-30).
  12. ↑ (Gaztelaniaz) Vasca, Nación. (2017-09-20). «El campo de concentración de la universidad de Deusto» Nacion Vasca (Noiz kontsultatua: 2023-05-30).
  13. ↑ «Tomate de Deusto (Descripción) ~ Variedades tradicionales - CONECT-e» conecte.es (Noiz kontsultatua: 2023-05-30).
  14. ↑ https://www.bilbao.eus/ArchivoDigital/BoletinesEstadisticos/2011_Bilbao%20en%20cifras_esp.pdf
  15. ↑ a b c d Información censal. .
  16. ↑ [Esteka hautsia]
  17. ↑ «Un barrio sesgado por el monte» Bilbao (Ayuntamiento de Bilbao): 4. marzo de 2008.
  18. ↑ Liga Nacional de Béisbol División de Honor 2007. .
  19. ↑ La presión vecinal permitirá que Zorrozaurre siga siendo península. .
  20. ↑ Las obras de urbanización de Zorrozaurre, en Bilbao, que tendrán un coste de 291 millones de euros, comenzarán en 2010. Deia.
  21. ↑ Los vecinos de Zorrozaurre reclaman que se conserven las actuales edificaciones. Gara.
  22. ↑ [Esteka hautsia]
  23. ↑ (Gaztelaniaz) correo, El. (2019-05-28). «Resultados por calles de las elecciones municipales 2019 en Bizkaia» El Correo (Noiz kontsultatua: 2023-05-25).
  24. ↑ (Gaztelaniaz) Grasso, Borja Andrino, Montse Hidalgo Pérez, Daniele. (2023-05-29). «Los resultados de las elecciones municipales en cada distrito de Madrid, Barcelona, Valencia, Sevilla y otras grandes ciudades» El País (Noiz kontsultatua: 2023-05-30).
  25. ↑ [Esteka hautsia]
  26. ↑ Polideportivo de Deusto. .
  27. ↑ Polideportivo de San Ignacio. .
  28. ↑ [Esteka hautsia]
  29. ↑ (Gaztelaniaz) «teMIMO Centro de Día. En Bilbao (Deusto) para personas mayores. - teMIMO Centro de Día (Bilbao)» www.centromimo.com (Noiz kontsultatua: 2023-05-25).
  30. ↑ «Centros - KZgunea» www.kzgunea.eus (Noiz kontsultatua: 2023-05-25).
  31. ↑ (Gaztelaniaz) ARTEINFORMADO. (20200121). «Deusto Expo Center. Centro y salas de exposiciones» ARTEINFORMADO (Noiz kontsultatua: 2023-05-25).
  32. ↑ El tranvía llegará al nuevo Zorrozaurre a través del puente Euskalduna. www.elcorredigital.com.
  33. ↑ (Gaztelaniaz) Bi-Aste.com. (2023-02-07). «Programa de Carnavales de Deusto 2023» Bi-Aste.com (Noiz kontsultatua: 2023-05-25).
  34. ↑ La Ría y el Canal de Deustu. Ayuntamiento de Bilbao.
  35. ↑ El Puerto abandonó ayer el Canal de Deusto tras 38 años de actividad comercial. Deia.
  36. ↑ (Gaztelaniaz) Urrutia, Javier. «Mendikat → Elorriaga (222 m)» www.mendikat.net (Noiz kontsultatua: 2023-05-25).
  37. ↑ Zorrotzaurre edo Deustuko Erribera. 2022-06-12 (Noiz kontsultatua: 2023-05-24).
  38. ↑ (Ingelesez) «UNIVERSIDAD DE DEUSTO» www.bilbaoturismo.net (Noiz kontsultatua: 2023-05-30).
  39. ↑ Ignacio Rotaeche y Velasco. .
  40. ↑ Javier Manterola: Premio Nacional de Ingeniería. Marzo de 2003.[Betiko hautsitako esteka]
  41. ↑ «Cantera Deportiva» www.canteradeportiva.net (Noiz kontsultatua: 2023-05-29).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Deustu&oldid=9541804"(e)tik eskuratuta