Esku Huskako Lau eta Erdiko Pilota Txapelketa Nagusia

Esku Huskako Lau eta Erdiko Pilota Txapelketa Nagusia
Kirola	Esku-huskako pilota
Sorrera	1953
Herrialdea	Euskal Herria
Antolatzailea	Esku Pilota Enpresen Liga
Enpresak	Aspe eta Asegarce
Txapel gehien	Aimar Olaizola (7)
Gaur egungo txapelduna	Jokin Altuna (2023)
Azken txapelketa	2023ko Esku Huskako Lau eta Erdiko Pilota Txapelketa Nagusia

Esku Huskako Lau eta Erdiko Pilota Txapelketa Nagusia —laburturik, Lau eta Erdiko Txapelketa—, gaur egun EPELen lau eta erdiko txapelketa izenaz ere ezaguna, esku huskako pilotako lehiaketa da, pilotalekuko aurrealdeko lau koadro eta erdian jokatzen dena (hortik datorkio izena, bai eta Kaiolaren Txapelketa ezizena ere). Partida bakoitzean bi pilotari aritzen dira, buruz buru. Esku huskako pilotan, denboraldiko hiru txapelketa nagusietako bat da, buruz burukoarekin eta binakakoarekin batera.

1953an sortua, 1958tik 1988ra bitartean ez zen jokatu. 2002az geroztik Esku Pilota Enpresen Ligak (EPEL) antolatzen du. Asegarce eta Aspe enpresetako pilotariek parte hartzen dute.

Aimar Olaizola da lau eta erdiko txapelketa nagusi gehien irabazi duen pilotaria (7 txapel). Hala ere, adituen artean adostasun zabala dago zerrenda horretako bigarrenak, Julian Retegik (4 txapel), lortu zituenak baino askoz gehiago irabaziko zituzkeela, baldin Lau eta Erdiko Txapelketa Nagusia lehenago berrezarri izan balitz (1974tik 2001era izan zen profesionala Retegi II.a, eta 1989raino ez zen Lau eta Erdiko Txapelketarik berrezarri izan; ordurako 35 urte zituen Retegik, eta irabaziak zituen buruz buruko 9 txapelketa jarraian).

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1953tik 1957ra bitarteko urteetan hasi ziren jokatzen Lau eta Erdiko Txapelketa, La Voz de España egunkariaren babesarekin eta launa pilotarirekin. Akarregi (1953), Soroa II.a (1954), Barberito (1955 eta 1956) eta Ogeta (1957) izan ziren txapeldunak. Enpresek, jendea erakartzen ez zuela ikusita, bertan behera utzi zuten txapelketa.^[1]

1989an, Euskal Telebistak erabaki zuen lau eta erdiko txapelketa berriz martxan jartzea, neguko programazioko hutsunea betetzeko. 1989ko txapelketa lau pilotarik jokatu zuten: Retegi II.ak, Alustizak, Galartzak eta Tolosak. Euskal Telebistak Pilotaleku Industrialetako Enpresarien Elkartearekin negoziatu zuen 1989an. Esku-huskako enpresak Eskulari eta Unidas ziren.^[1] 200 ikusle izan ziren lehen final hartan.^[2] Laboral Kutxa izan zen babeslea.

ETBren bultzadaren ondoren, 1992an, Asegarceren sorrerak beste bultzada bat eman zion txapelketari, eta horrela garrantzia hartuz joan zen, zaleen gustuak aldatzearekin batera. Bestalde, parte hartzaileen kopuruak ere gora egin zuen: 1997an 40 izan ziren, eta 1998an, berriz, 84, Asegarce-Alti, Besagain eta Aspe enpresetakoak. 2001ean 36 izan ziren parte hartzaileak; 2012an, berriz, 28. Hamarkada haren amaieran ezarri zen gaur egungo eredua, 16-18 pilotarikoa. Gaur egun, buruz burukoak baino jende gehiago erakartzen du.^[1]

Finalak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtea	Txapelduna	Txapeldunordea	Emaitza	Pilotalekua
2023	Altuna III.a	Peio Etxeberria	22-9	Bizkaia
2022	Ezkurdia	Altuna III.a	22-21	Bizkaia
2021	Altuna III.a	Laso	22-20	Bizkaia
2020	Altuna III.a	Jaka	22-9	Bizkaia
2019	Ezkurdia	Altuna III.a	22-16	Nafarroa Arena
2018	Ezkurdia	Altuna III.a	22-17	Nafarroa Arena
2017	Altuna III.a	Urrutikoetxea	22-21	Bizkaia
2016	Bengoetxea VI.a	Altuna III.a	22-21	Ogeta
2015	Urrutikoetxea	Martinez de Irujo	22-20	Bizkaia
2014	Martinez de Irujo	Olaizola II.a	22-17	Bizkaia
2013	Olaizola II.a	Martinez de Irujo	22-16	Ogeta
2012	Olaizola II.a	Bengoetxea VI.a	22-9	Ogeta
2011	Olaizola II.a	Martinez de Irujo	22-12	Bizkaia
2010	Martinez de Irujo	Barriola	22-17	Atano III.a
2009	Gonzalez	Martinez de Irujo	22-18	Atano III.a
2008	Olaizola II.a	Martinez de Irujo	22-17	Atano III.a
2007	Titin III.a	Barriola	22-15	Ogeta
2006	Martinez de Irujo	Barriola	22-21	Ogeta
2005	Olaizola II.a	Xala	22-05	Atano III.a
2004	Olaizola II.a	Barriola	22-08	Ogeta
2003	Nagore	Titín III.a	22-15	Ogeta
2002	Olaizola II.a	Barriola	22-13	Ogeta
2001	Barriola	Eugi	22-10	Ogeta
2000	Eugi	Nagore	22-05	Labrit
1999	Unanue	Eugi	22-11	Ogeta
1998	Nagore	Eugi	22-11	Ogeta
1997	Retegi II.a	Titín III.a	22-21	Ogeta
1996	Arretxe I.a	Nagore	22-08	Ogeta
1995	Nagore	Unanue	22-18	Ogeta
1994	Eugi	Errandonea	22-13	Ogeta
1993	Galartza III.a	Eugi	22-07	Bergara
1992	Eugi	Errasti	22-12	Astelena
1991	Retegi II.a	Eugi	22-07	Ogeta
1990	Retegi II.a	Galartza III.a	22-15	Anoeta
1989	Retegi II.a	Galartza III.a	22-06	Anoeta
1958-1988	Ez zen jokatu
1957	Ogeta	Barberito I.a	22-03	Bergara^[3]
1956	Barberito I.a	Txikuri	22-12	Astelena^[4]
1955	Barberito I.a	Ogeta	22-20	Bergara^[5]
1954	Soroa II.a	Ogeta	22-20	Bergara
1953	Akarregi	Bolinaga	22-21	Gros

Txapeldunak eta finalistak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pilotaria	Txapelak	Finalak
Olaizola II.a	7	8
Altuna III.a	4	8
Retegi II.a	4	4
Eugi	3	8
Martínez de Irujo	3	8
Nagore	3	5
Ezkurdia	3	3
Barberito I.a	2	3
Barriola	1	6
Ogeta	1	3
Galartza III.a	1	3
Titin III.a	1	3
Unanue	1	2
Bengoetxea VI.a	1	2
Urrutikoetxea	1	2
Akarregi	1	1
Soroa II.a	1	1
Arretxe I.a	1	1
Gonzalez	1	1
Bolinaga	0	1
Txikuri	0	1
Errandonea	0	1
Errasti	0	1
Xala	0	1
Jaka	0	1
Laso	0	1
Peio Etxeberria	0	1

Txapelak herrialdeen arabera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Herrialdea	Txapelak	Pilotari bakoitzak irabazitako txapelak
Nafarroa Garaia	27	Olaizola II.ak 7, Retegi II.ak 4, Eugik 3, Nagorek 3, Martinez de Irujok 3, Ezkurdiak 3, Galartza III.ak 1, Arretxek 1, Barriolak 1 eta Bengoetxea VI.ak 1
Gipuzkoa	6	Altuna III.ak 4 ,Soroa II.ak 1 eta Unanuek 1
Errioxa	3	Barberito I.ak 2 eta Titin III.ak 1
Bizkaia	2	Akarregik 1 eta Urrutikoetxeak 1
Araba	1	Ogetak 1
Lapurdi	1	Gonzalezek 1