Filatelia
Filatelia (frantseseko philatélietik eratorria, eta hori grezierazko φιλ(ο)-, phil(o); "maitatu" eta ἀτέλεια , ateleia, "zerga eta zergetatik salbuespena" hitzetatik[1]) seiluak bildu eta gordetzeko zaletasunari deitzen zaio. Lehenengo seilua Ingalaterran azaldu zen XIX. mendean. Horren aurretik, seiluen ordez markak eta zigiluak (tanpoiak) erabiltzen ziren. Horrelako markak eta zigiluak dituzten gutunak eta dokumentuak biltzeko zaletasunari prefilatelia deitzen zaio.
Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Filatelia hitza philatélie frantseseko hitz euskarazko transliterazioa da, Georges Herpinek 1864an asmatua[2]. Tinbromania, tinbrofilia eta tinbologia termino alternatiboek erabilera galdu eta filatelia hitzak onarpena lortu zuen 1860ko hamarkadan[3].
Dibertsifikazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Filatelia mota hauek daude[4]:
- Filatelia tematikoa zigiluetan azaltzen denaren azterketa da.
- Astrofilatelia kanpo-espazioarekin lotuta dauden zigiluen eta gutun-azalen azterketan espezializatuta dago.
- Posta-historiak posta-sistemak eta horien funtzionamendua aztertzen ditu.
- Aerofilatelia aire-postaren azterketan espezializatutako posta-historiaren adarra da.
- Gutunak idazteko paperen azterketek gutun-azal zigilatuak, posta-txartelak, gutun-orriak, aerogramak eta bilgarriak aztertzen dituzte.
- Erinnofilia posta zigiluak ez diren zigilu itxura duten objektuen azterketa da.
- Filateliako literaturak azterketa filatelikoaren emaitzak dokumentatzen ditu eta milaka liburu eta aldizkari biltzen ditu.
- Diru-sarreren azterketak legezko dokumentuak, tasa judizialak, ordainagiriak, tabakoa, edari alkoholdunak, drogak eta sendagaiak, karta-sortak, ehiza lizentziak eta egunkariak kobratzeko erabiltzen diren zigiluen azterketak dira.
Erakundeak eta ekitaldiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Munduko erakunde filateliko zaharrena Londresko Errege-Elkarte Filatelikoa da, 1869ko apirilaren 10ean sortu zena[5].
Nazioarteko Filatelia Federazioa 1926an sortu zen, jatorriz Zürichen zuen egoitza, baina gaur egun filateliaren munduko federaziorik ezagunena da[6].
Espainiako Filatelia eta Posta Historia Errege-Akademia 1978an sortu zen[7].
2004ko abuztuaren 28tik irailaren 1era, Munduko Zigilu Txapelketa ospatu zen Singapurren munduko filateliaren historian lehen aldiz[8].
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ (Ingelesez) Sutton, R.J. & K.W. Anthony. (1966). The Stamp Collector's Encyclopaedia. (6. argitaraldia) London: Stanley Paul, 232 or..
- ↑ (Frantsesez) Herpin, Georges. (1864). «Bapteme» Le Collectionneur de Timbres-Postes 1: Bapteme..
- ↑ (Ingelesez) Williams, L.N. & M.. (1971). Fundamentals of Philately. The American Philatelic Society, 20 or..
- ↑ (Ingelesez) Brennan, Sheila. (2018). Stamping American Memory: Collectors, Citizens, and the Post. University of Michigan Press ISBN 978-0-472-13086-3..
- ↑ (Ingelesez) Temple, Peter. (2004). Superhobby Investing: Making Money from Antiques, Coins, Stamps, Wine, Woodland and Other Alternative Assets. Harriman House Limited, 227 or. ISBN 9781897597330..
- ↑ (Ingelesez) Philately. .
- ↑ (Gaztelaniaz) Historia de la Real Academia Hispánica de Filatelia e Historia Postal. Real Academia Hispánica de Filatelia e Historia Postal.
- ↑ (Errusieraz) Стрыгин, Андрей. (2004). «Картинки с выставки» Независимая газета (Сингапур–Москва).
