Franjo Tuđman

Franjo Tuđman
	; Irudi gehiago
	Ahotsa
Kroaziako parlamentaria	;
Kroaziako parlamentaria
Bizitza
Jaiotza	Veliko Trgovišće (en) , 1922ko maiatzaren 14a
Herrialdea	Serbiar, Kroaziar eta Esloveniarren Erresuma ; Jugoslaviako Errepublika Federal Sozialista ; Jugoslaviako Erresuma ; Kroazia
Heriotza	Zagreb, 1999ko abenduaren 10a (77 urte)
Hobiratze lekua	Mirogoj
Heriotza modua	berezko heriotza: minbizia
Familia
Ezkontidea(k)	Ankica Tuđman (en)
Seme-alabak	ikusi Miroslav Tuđman (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	Military Academy Belgrade (en) ; University of Zadar (en)
Hezkuntza-maila	Doktoretza
Hizkuntzak	Kroaziera
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, komisario politikoa, unibertsitateko irakaslea eta historialaria
Enplegatzailea(k)	Croatian Institute of History (en) ; Faculty of Political Sciences in Zagreb (en)
Jasotako sariak	ikusi Zhukoven domina ; Grand Order of King Tomislav ; Order of Ante Starčević ; Grand Order of Queen Jelena ; Grand Order of King Petar Krešimir IV ; Grand Order of King Dmitar Zvonimir ; Order of Duke Trpimir ; Order of Military Merit with large star ; Order of the Partisan Star ; Commemorative Medal of the Partisans of 1941 ; Order of the Liberator General San Martín ; Knight Grand Cross of the Military Order of Italy ; Grand Cross of the Order of the Redeemer ; Order of State of Republic of Turkey ; Order of Merit ; Knight Grand Cross of the Order of Merit of the Italian Republic ; honorary citizen of Zagreb (1990) ; Order of Bravery ;
Kidetza	Croatian Academy of Sciences and Arts (en)
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Armed Forces of the Republic of Croatia (en)
Gradua	maior jeneral; Q119051883
Parte hartutako gatazkak	Bigarren Mundu Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Alderdi politikoa	Kroaziar Batasun Demokratikoa; Jugoslaviako Komunisten Liga; League of Communists of Croatia (en)
	tudjman.hr

Franjo Tuđman (Veliko Trgovišće, Serbiar, Kroaziar eta Esloveniarren Erresuma, 1922ko maiatzaren 14a - Zagreb, Kroazia, 1999ko abenduaren 10 ) kroaziar politikaria izan zen. 1990an, Tuđmanen HDZ alderdi politikoak komunismoaren osteko lehenengo hauteskundeak irabazita, Kroaziako presidente bilakatu zen Tuđman. 1991n, Kroaziaren independentzia aldarrikatu zuen; eta, Kroaziak Jugoslaviatik bereizteko gerran, kroaziarren buruzagia izan zen. Hiru legealditan iraun zuen boterean, 1999an hil zen arte.

Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1941ean bere herriko partisanoekin bat egin zuen nazien eta ustashien (Kroaziako eskuin muturreko soldadu abertzaleak) aurka. Gerra bukatu zenean, armadan sartu zen. Jeneral-gradua lortu zuen, eta Defentsako Ministerioan lan egin zuen.

1961ean armada utzi zuen, Jugoslaviako Alderdi Komunistan sartu zen, eta Zagrebeko Langile Mugimenduaren Ikasketa Institutuaren zuzendari eta Zientzia Politikoetako Fakultateko irakasle izan zen.

1967an Alderdi Komunistatik bota zuten, marxismoaren aurkako eta Kroaziaren abertzaletasunaren aldeko obrak idazteagatik. 1972an, Jugoslaviako lehendakariak, Josip Broz Titok, gogor zapaldu zuen Kroaziako mugimendu abertzalea («Zagrebeko Udaberria»), eta Tuđman atxilo hartu zuten. Bederatzi hilabete egin zituen kartzelan. 1981ean berriro epaitu zuten, eta hiru urteko kartzela zigorra ezarri zioten, jarduera abertzaleengatik.

1989an, Ekialdeko Europan erregimen komunistak desegiten hasi zirenean, Tuđmanek Kroaziako Elkarte Demokratikoa sortu zuen, eta erraz irabazi zituen Kroaziako lehendakaritzarako lehen hauteskundeak, 1990eko udaberrian. Haren agintaritzapean, Kroaziak independentzia aldarrikatu zuen 1991ko ekainean. Serbiarrek —bai Kroaziakoek, bai Serbiako Errepublikakoek— ez zuten Kroaziaren erabakia onartu, eta gerra piztu zen. Kroaziak bere lurraldearen heren bat galdu zuen, serbiarren mesedetan. 1992ko urtarrilean, Kroaziaren burujabetasuna ezagutu zen.

1992ko azaroan, Konstituzio berriaren arabera deitutako hauteskundeetan, Tuđman hautatu zuten berriro lehendakari. 1995eko udaberrian eta udan, Kroaziako armadak Krajinako Errepublika Serbiarra (serbiarrek hala aldarrikatua) konkistatu zuen (Mendebaldeko Eslovenian), eta urte bereko Legebiltzarreko hauteskundeetan bere alderdiak gehiengo osoa lortu zuen.

1995eko azaroan bakea izenpetu zuen (Daytonako Hitzarmena) Bosniako eta Serbiako lehendakariekin. Jugoslaviako Gerra bukatzeko ekitaldia izan zen. 1996an Serbiako lehendakari Slobodan Milosevicekin elkartu zen, eta bi herrialdeen arteko harreman diplomatikoak hastea hitzartu zuten.

1996ko azaroan, Estatu Batuetan egin zioten ebakuntza batetik osatu ondoren, manifestazio handiak egin ziren gobernuaren jarrera antidemokratikoaren aurka, Tuđmanen gobernuak bere politika kritikatzen zuen irrati bat ixteko agindua eman zuelako. 1997ko ekaineko lehendakaritzarako hauteskundeetan berriro atera zen garaile, botoen % 61 eskuratuta.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Franjo Tuđman

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Datuak: Q183703
Multimedia: Franjo Tuđman / Q183703