Görlitz

Txantiloi:Alemaniako udalerri infotaula automatikoa Görlitz (alemanez ˈɡœɐ̯lɪts ahoskatua; polonieraz: Zgorzelec, goi-sorabieraz: Zhorjelc, behe sorabieraz: Zgórjelc, txekieraz: Zhořelec) Alemaniako Saxonia estatuko hiri bat da. Oder ibaiaren mendebaldeko ertzean dago. 2010eko erroldaren arabera 55.596 biztanle zituen.

Historia

Görlitz izena antzinako eslaviar hizkuntzetatik dator eta "erretako lurra" esan nahi du, izan ere asentamendua sortzeko inguruari sua ematen baitzitzaion basoa argitzeko. Gorelic herrixka Poloniako Erresumak eskuratu zuen X. mendean. 1071ean Henrike IV.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoaren idatzi batean ere azaltzen da Goreliz izenarekin. Bohemiako beste bost herrirekin batera Lusaziako Liga sorabiarra osatu zuen eta herriak garapena ezagutu zuen.

Erreforma protestantea onartu zuen 1520an, Alemaniako gainerako hiriek baino hamar urte lehenago, eta XVII. mendean Hogeita Hamar Urteko Gerran asko sufritu zuen. Gerraren ondoren Saxoniako Hauteserriak eskuratu zuen baina Napoleondar Gerren ondoren Prusia jabetu zen herriaz eta Silesiako probintzian sartu zuen.

Bigarren Mundu Gerra amaitzean Oder ibaia bihurtu zen Alemania eta Poloniaren arteko muga eta beraz hiria bitan banatuta gelditu zen; mendebaldeko ertza Alemaniako Saxonia estatuan eta ekialdekoa Poloniako Silesia Beherea eskualdean, Zgorzelec izena hartuz. 2004ean Poloniak Schengeneko Hitzarmena sinatzerakoan alde bien artean arazorik gabe pasa ahal izan zuten hiritarrek. Poloniaren eta Alemaniaren arteko laguntasuna erakutsi nahian 2010rako Görlitz-Zgorzelec bezala Europako kultura-hiriburu izateko beren burua aurkeztu zuten baina ez zuten irabazi.

Görlitz eta eskualdea ezagunak ziren milaka behargini lan ematen zieten makineria lantegiengatik. Alemania batu eta merke asko erosi zituzten fabrikok Mendebaldeko erraldoiek. Produktibitate apala aitzakia, azkar desmuntatu zituzten, eta lanpostua mantendu nahi zutenei alde egitera behartu. Neguko arropa ekoizten duen multinazional estatubatuar batek, Saxoniako gobernuaren diru laguntzen gose, lanpostu gutxi batzuk sortu zituen joan zen 2000ko hamarkadaren hasieran. Laster utzi egin zuen, ordea, hark ere, kilometro batzuk ekialdera mugituz gero antzeko abantailak izateaz gain soldata are baxuagoak ordaindu zitzakeenaz jabetuta^[1].

2013az geroztik, Görlitz prusiarra da ofizialki Alemaniako hiririk txiroena: bizilagun bakoitzak 14.000 euroko inguruko diru sarrerak ditu, batez beste. Hanburgon, Munichen eta Stuttgarten ia horren halako bi jasotzen dute^[1]. Alemanian, langabezia tasa egonkor dago aspaldi, %5 inguruan. Azken bi hamarkadetan behargin askok alde eginda ere, Görlitzen hamazazpi puntu altuagoa da, %22koa hain zuzen ere. Soldata baxuak direla-eta diru sarrerak osatzeko subsidioren bat jasotzen dutenekin, tasa hori %40ra igotzen da^[2]. Alemania osoko enpresa handi eta ertainak erakartzeko eskuz sinatutako eskaintza piloa, 2.500, igorri du Joachim Paulickek. Bere hiriaren abantaila bat da Saxoniako azentu hertsiarekin ez, hizkuntza neutroa hitz egiten dela Görlitzen^[3].

Görlitz kulturan

Goerlitzer Warenhaus XX. mende hasierako art nouveau estiloaren eredu bikaina da. Merkataritza gune izateari 2010ean utzi zion. Wes Anderson zuzendariak Grand Hotel Budapest pelikulako seta bere saloi dotoreetan paratu zuen joan zen 2013an. Quentin Tarantinok ere erabaki zuen Görlitzek Parisen antz handiagoa zuela Parisek berak baino, eta pare bat kale harago filmatu zituen Inglourious basterds arrakastatsuaren eszena batzuk^[1].

Polonia eta Txekiar Errepublikako atal batzuekin batera, Silesia osatutakoa da Görlitz. Egun, oinez zubi bat zeharkatzea nahikoa da Zgorzelec hiri biki poloniarra zapaltzeko. 2004az geroztik, ez dago inongo agiririk eraman beharrik sakelan mugaz bestalde osteratxoa egiteko. 2010etik aurrera, alboko bi estatuetan bizi-maila (eta batez ere inflazioa) altxatzeak Ekialdeko Alemaniako eskualde batzuetako kaleak biziberritu ditu^[1].