Halldór Laxness

Halldór Laxness
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Halldór Kiljan Laxness
Jaiotza	Reykjavik, 1902ko apirilaren 23a
Herrialdea	Islandia
Heriotza	Mosfellsbær, 1998ko otsailaren 8a (95 urte)
Heriotza modua	: Alzheimerra
Familia
Ezkontidea(k)	Auður Laxness (en) (1945eko abenduaren 24a -
Seme-alabak	ikusi Guðný Halldórsdóttir (en) ;
Hezkuntza
Hizkuntzak	islandiera
Jarduerak
Jarduerak	hizkuntzalaria, eleberrigilea, itzultzailea, antzerkigilea, poeta, filosofoa eta idazlea
Lantokia(k)	Islandia
Jasotako sariak	ikusi Literaturako Nobel Saria (1955) ;
Genero artistikoa	narraziozko poesia
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Erromatar Eliza Katolikoa; Luteranismoa
Erlijio-ordena	Beneditar

Halldór Kiljan Laxness (ˈhaltour ˈcʰɪljan ˈlaxsnɛs ahoskatua), Halldór Guðjónsson jaioa, (Reykjavík, 1902ko apirilaren 23a - ibidem, 1998ko otsailaren 8a) islandiar idazlea izan zen. 1955ean Literaturako Nobel Saria lortu zuen, herrialdeko bakarra izanik.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1902an jaio zen Reykjaviken, baina 1905 urterekin Laxnes baserrira joan zen bizitzera, Mosfellsbærrera.^[1]^[2] 1915 eta 1916. urteetan hiriburuko eskola teknikora joan zen. 14 urterekin artikulu bat argitaratu zuen Morgunblaðið egunkarian eta lehen nobela 17 urterekin idatzi zuen. Ordutik aurrera, asko bidaiatu zuen.^[3]

1922an Luxenburgoko San Maurizio Clervauxkoaren abatetxera joan zen, eta 1923 katoliko gisa bataiatu zen. Han frantsesa, latina, teologia eta filosofia ikasi zituen.

Estatu Batuetara joan zen bizitzera 1927an. Hollywoodeko filmeetarako gidoiak idazten zituen.^[4] Han, sozialismoarekiko interesa piztu zitzaion, Upton Sinclairren eraginez. 1929an Laxnessek artikulu bat idatzi zuen Kanadako Heimskringla egunkarian, Estatu Batuak kritikatuz. Ondorioz, atxilotu eta pasaportea kendu zioten. Libre geratu zenean, Islandiara itzuli zen.^[5]

1938an Sobietar Batasunean egon zen, "21en epaiketa" ikusi zuen eta hari buruz idatzi zuen Gerska æfintýrið liburuan.

1949an Islandia NATOn sartu zen eta Laxnessek kritikatu egin zuen gertakari hori.^[6]

1955an Literatura nobel saria irabazi zuen.^[7]

1956ko Hungariako Iraultzaren ondoren, Sobietar Batasunarekiko kritikoa bihurtu zen.

1957an mundua zeharkatu zuen bidaia bat egin zuen. New York, Beijing, Bonbai, Kairo eta Erroman egon zen, besteak beste.

1969an Sonning Saria irabazi zuen.

1998ko otsailaren 8an hil zen, Alzheimerren gaixotasunarekin.^[8]

Familia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere lehen emaztea Málfríður Jónsdóttir izan zen, eta harekin eduki zuen lehen alaba, Maria, 1923an.

1930ean bigarren emaztearekin ezkondu zen, Ingibjörg Einarsdóttirrekin. Harekin eduki zuen Einar semea, 1931an. 1940an dibortziatu ziren.

1945ean Auður Laxnessekin ezkondu zen eta bi alaba eduki zituzten: Sigríður, 1951an eta Guðný, 1954an.

Lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eleberriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1919: Barn náttúrunnar
1924: Undir Helgahnúk
1927: Vefarinn mikli frá Kasmír
1931: Salka Valka – Þú vínviður hreini
1932: Salka Valka – Fuglinn í fjörunni
1934: Sjálfstætt fólk – Landnámsmaður Íslands
1935: Sjálfstætt fólk – Erfiðir tímar
1937: Heimsljós – Ljós heimsins
1938: Heimsljós – Höll sumarlandsins
1939: Heimsljós – Hús skáldsins
1940: Heimsljós – Fegurð himinsins
1943: Íslandsklukkan – Íslandsklukkan
1944: Íslandsklukkan – Hið ljósa man
1946: Íslandsklukkan – Eldur í Kaupinhafn
1948: Atómstöðin
1952: Gerpla
1957: Brekkukotsannáll
1960: Paradísarheimt
1968: Kristnihald undir Jökli
1970: Innansveitarkronika
1972: Guðsgjafaþula

Ipuinak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1923: Nokkrar sögur
1933: Fótatak manna
1935: Þórður gamli halti
1942: Sjö töframenn
1954: Þættir
1964: Sjöstafakverið
1987: Sagan af brauðinu dýra
1992: Jón í Brauðhúsum
1996: Fugl á garðstaurnum og fleiri smásögur
1999: Úngfrúin góða og Húsið
2000: Smásögur
2001: Kórvilla á Vestfjörðum og fleiri sögur

Antzezlanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1934: Straumrof
1950: Snæfríður Íslandssól
1954: Silfurtúnglið
1961: Strompleikurinn
1962: Prjónastofan Sólin
1966: Dúfnaveislan
1970: Úa
1972: Norðanstúlkan

Poesia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1925: Únglíngurinn í skóginum
1930: Kvæðakver

Saiakerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1925: Kaþólsk viðhorf
1929: Alþýðubókin
1933: Í Austurvegi
1938: Gerska æfintýrið

Oroitzapenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1952: Heiman eg fór
1975: Í túninu heima
1976: Úngur eg var
1978: Sjömeistarasagan
1980: Grikklandsárið
1987: Dagar hjá múnkum

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Hallberg, Peter, Halldór Laxness, Twayne Publishers, New York, 1971, 11. or.
↑ Kress, Helga; Tartt, Alison (2004). Stevens, Patrick J. (ed.). "Halldór Laxness (23 April 1902 – 8 February 1998)". Dictionary of Literary Biography.
↑ (Gaztelaniaz) lecturalia.com. «Halldór Laxness: libros y biografía autor» Lecturalia (Noiz kontsultatua: 2024-03-28).
↑ Einarsson, Stefán, A History of Icelandic Literature, New York: Johns Hopkins for the American Scandinavian Foundation, 1957, 317 or.
↑ Guðmundsson, Halldór, The Islander: a Biography of Halldór Laxness. McLehose Press/Quercus, London, 2008, 49, 117, 149, 238, 294 orialdeak.
↑ (Ingelesez) Scibona, Salvatore. (2022-07-04). «The Rediscovery of Halldór Laxness» The New Yorker ISSN 0028-792X. (Noiz kontsultatua: 2024-03-28).
↑ (Ingelesez) «The Nobel Prize in Literature 1955» NobelPrize.org (Noiz kontsultatua: 2024-03-28).
↑ https://www.nytimes.com/1998/02/10/arts/halldor-laxness-dies-at-95-reinterpreted-icelandic-sagas.html

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q80321
Multimedia: Halldór Laxness / Q80321

Artikulu hau Islandiako biografia baten zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.

[1] Hallberg, Peter, Halldór Laxness, Twayne Publishers, New York, 1971, 11. or.

[2] Kress, Helga; Tartt, Alison (2004). Stevens, Patrick J. (ed.). "Halldór Laxness (23 April 1902 – 8 February 1998)". Dictionary of Literary Biography.

[3] (Gaztelaniaz) lecturalia.com. «Halldór Laxness: libros y biografía autor» Lecturalia (Noiz kontsultatua: 2024-03-28).

[4] Einarsson, Stefán, A History of Icelandic Literature, New York: Johns Hopkins for the American Scandinavian Foundation, 1957, 317 or.

[5] Guðmundsson, Halldór, The Islander: a Biography of Halldór Laxness. McLehose Press/Quercus, London, 2008, 49, 117, 149, 238, 294 orialdeak.

[6] (Ingelesez) Scibona, Salvatore. (2022-07-04). «The Rediscovery of Halldór Laxness» The New Yorker ISSN 0028-792X. (Noiz kontsultatua: 2024-03-28).

[7] (Ingelesez) «The Nobel Prize in Literature 1955» NobelPrize.org (Noiz kontsultatua: 2024-03-28).

[8] ttps://www.nytimes.com/1998/02/10/arts/halldor-laxness-dies-at-95-reinterpreted-icelandic-sagas.html

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

i e a Literaturako Nobel Saridunak
1901–1925	Sully Prudhomme (1901) • Theodor Mommsen (1902) • Bjørnstjerne Bjørnson (1903) • Frédéric Mistral / José Echegaray (1904) • Henryk Sienkiewicz (1905) • Giosuè Carducci (1906) • Rudyard Kipling (1907) • Rudolf Eucken (1908) • Selma Lagerlöf (1909) • Paul Heyse (1910) • Maurice Maeterlinck (1911) • Gerhart Hauptmann (1912) • Rabindranath Tagore (1913) • Romain Rolland (1915) • Verner von Heidenstam (1916) • Karl Gjellerup / Henrik Pontoppidan (1917) • Carl Spitteler (1919) • Knut Hamsun (1920) • Anatole France (1921) • Jacinto Benavente (1922)• W. B. Yeats (1923) • Władysław Reymont (1924) • George Bernard Shaw (1925)
1926–1950	Grazia Deledda (1926) • Henri Bergson (1927) • Sigrid Undset (1928) • Thomas Mann (1929) • Sinclair Lewis (1930) • Erik Axel Karlfeldt (1931) • John Galsworthy (1932) • Ivan Bunin (1933) • Luigi Pirandello (1934) • Eugene O'Neill (1936) • Roger Martin du Gard (1937) • Pearl S. Buck (1938) • Frans Eemil Sillanpää (1939) • Johannes Vilhelm Jensen (1944) • Gabriela Mistral (1945) • Hermann Hesse (1946) • André Gide (1947) • T. S. Eliot (1948) • William Faulkner (1949) • Bertrand Russell (1950)
1951–1975	Pär Lagerkvist (1951) • François Mauriac (1952) • Winston Churchill (1953) • Ernest Hemingway (1954) • Halldór Laxness (1955) • Juan Ramón Jiménez (1956) • Albert Camus (1957) • Boris Pasternak (1958) • Salvatore Quasimodo (1959) • Saint-John Perse (1960) • Ivo Andritx (1961) • John Steinbeck (1962) • Giorgos Seferis (1963) • Jean-Paul Sartre (sariari uko egin zion) (1964) • Mikhail Xolokhov (1965) • Shmuel Yosef Agnon / Nelly Sachs (1966) • Miguel Ángel Asturias (1967) • Yasunari Kawabata (1968) • Samuel Beckett (1969) • Aleksandr Solzhenitsin (1970) • Pablo Neruda (1971) • Heinrich Böll (1972) • Patrick White (1973) • Eyvind Johnson / Harry Martinson (1974) • Eugenio Montale (1975)
1976–2000	Saul Bellow (1976) • Vicente Aleixandre (1977) • Isaac Bashevis Singer (1978) • Odysseas Elytis (1979) • Czesław Miłosz (1980) • Elias Canetti (1981) • Gabriel García Márquez (1982) • William Golding (1983) • Jaroslav Seifert (1984) • Claude Simon (1985) • Wole Soyinka (1986) • Joseph Brodsky (1987) • Nagib Mahfuz (1988) • Camilo José Cela (1989) • Octavio Paz (1990) • Nadine Gordimer (1991) • Derek Walcott (1992) • Toni Morrison (1993)• Kenzaburō Ōe (1994) • Seamus Heaney (1995) • Wisława Szymborska (1996) • Dario Fo (1997) • José Saramago (1998)• Günter Grass (1999) • Gao Xingjian (2000)
2001–egun	V. S. Naipaul (2001) • Imre Kertész (2002) • J. M. Coetzee (2003) • Elfriede Jelinek (2004) • Harold Pinter (2005) • Orhan Pamuk (2006) Doris Lessing (2007) • J. M. G. Le Clézio (2008) • Herta Müller (2009) • Mario Vargas Llosa (2010) • Tomas Tranströmer (2011) Mo Yan (2012) • Alice Munro (2013) • Patrick Modiano (2014) • Svetlana Aleksievitx (2015) • Bob Dylan (2016) • Kazuo Ishiguro (2017) • Olga Tokarczuk (2018) • Peter Handke (2019) • Louise Glück (2020) • Abdulrazak Gurnah (2021) • Annie Ernaux (2022) • Jon Fosse (2023)
1: Ez zuten eman