Hasdrubal Barka

Hasdrubal Barka
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Kartago, K.a. 245
Herrialdea	Antzinako Kartago
Heriotza	Metauro, K.a. 207 (37/38 urte)
Heriotza modua	borrokan hilda: burugabetzea
Familia
Aita	Hamilkar Barka
Anai-arrebak	ikusi third daughter of Hamilcar Barca (en) ; Hanibal; Mago (en) ; eldest daughter of Hamilcar Barca (en) ; middle daughter of Hamilcar Barca (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	warlord (en)
Zerbitzu militarra
Adar militarra	military of ancient Carthage (en)
Parte hartutako gatazkak	Bigarren Gerra Punikoa; Battle of Cissa (en) ; Battle of Ebro River (en) ; Battle of the Upper Baetis (en) ; Battle of Baecula (en) ; Battle of the Metaurus (en) ; Cannaeko gudua

Hasdrubal Barka (Kartago, K.a. 245 – Metauro ibaia, K.a. 207) (punikoeraz^[1]: 𐤏𐤆𐤓𐤁𐤏𐤋, latinizatua: ʿAzrubaʿal, Baalen Laguntza), Hamilkar Barkaren semea eta Hanibal eta Magon Barkaren anaia zen. Hasdrubal kartagotar politikari eta militarra izan zen Bigarren Gerra Punikoan.

Gazteria eta iberiar lidergoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gutxi ezagutzen da Hasdrubalen lehen urteez. Lehenbiziz agertzen da bere anaia Hanibalekin eta bere aita Hamilkarrekin batera, Helike hiria setiatuz. Hamilkarrek oretaniarrengandik ihes egin behar izan zuen eta Jucar ibaia zeharkatzean ito egin zen^[2]. Hasdrubal Ederrak, aurrekoaren ordezkoak, Iberian indar punikoak zuzendu zituen garaian edo Hanibal Barkak Saguntoko setioan egindako kanpainetan ezer gutxi dakigu.

Hanibalek, K.a. 218. urtean Italiara abiatu zenean, 13.000 infanteriako, 2.550 zalditeriako soldadu gehi 21 elefante gerra utzi zituen Hispanian. Iberiako itsas armada punikoa 50 quinquerremez eta 5 trirremez osatuta zegoen. Hala ere, 32 quinquerreme baino ez ziren tripulatzen Bigarren Gerra Punikoaren hasieran. Hasdrubalek indar hori zuzendu zuen eta Italiara abiatu zen, K.a. 217an, Hanibalen armada indartzeko. Hamilkarren armadaz gain, Hanibalek beste armada bat utzi zuen Hannonen agindupean Katalunian, 10.000 oinezkoez eta 1.000 zaldunez osaturikoa.

Hanibalek Iberia lagatzean, Hasdrubal utzi zuen Hispanian armadaburu. Honek sei urtez borrokatu behar izan zuen Gneo Kornelio Eszipion Burusoila eta Publio Kornelio Eszipion anaien aurka. Gneo Eszipionek zuzendutako espedizioak K.a. 218. urtean, kartagotarrak ezustean harrapatu zituen, Hasdrubal Hannonekin^{[oh 1]} bat egin baino lehen. Erromatarrek Zissako bataila borrokatu eta irabazi ondoren, Tarracon ezarri zuten armada eta beren flota Emporiaen. Hasdrubalek, 8.000 soldadu baino ez zituen, erromatarrek baino askoz gutxiago, baina infanteria arinekin eta zalditeria konpaina batekin etsaiak oldartu zituen galera handiak eraginez, haien itsas armada 35 itsasontzitara murriztuz. Galera hori konpentsatu zuten aliatuek greziar kontingente bat Massilia hiritik iritsi zenean.

K.a. 217ko udaberrian, Hasdrubalek, espedizio bateratu bat zuzendu zuen iparraldera, erromatarren aurka borrokatzeko. Berak gidatu zuen armada, haren ordezkoak ontzidia zuzendu zuen bitartean. Armada punikoa eta flota bata bestearen ondoan joan ziren eta Ebro ibaiaren bokalean kanpatu zuten. Oharkabe batean, Gneo Eszipionek, kartagotarrak eraso zituen, euren itsas armada Ebro ibaiko guduan zanpatuz. Hasdrubal, erromatarren aurka borrokatu gabe erretiratu zen. K.a. 216. urtea igaro zen iberiar tribuen altxamendu bat itzaltzen, turdetaniarrak beharbada, Gades inguruan.

Urte berean, Hasdrubal 4.000 infanteriako eta 500 zalditeriako soldaduekin indartu zenean, kartagotar senatuak agindu zion Italiara joateko. Himilkon Nabigatzailea Cartagenan utzi eta Ebro ibairantz abiatu zen, baina K.a. 215eko udaberrian garaitu egin zuten Dertosako guduan. Porrot horrek, kartagotarrek Italian gailendu zirenean, Hanibalera Iberiatik zein Afrikatik errefortzuak iristea ekidin zuen. Ordutik aurrera, kartagotarrek erromatarrei aurre egin behar izan zieten Ebro eta Jucar ibaien artean.

Komando bateratua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Porrotaren ondoren, Magon eta Hasdrubal Giskon Iberiara bi armadarekin iritsi ziren eta, honela, Iberian Barzida familiaren agindu eztabaidagarria amaitu zen. Kartagotarrek Eszipion anaien aurka borrokatu zuten eta, oro har, K.a. 215 eta 212 arteko gatazkaren okerrena izan zuten, baina edozein lurralde galtzea ekiditea lortu zuten. Erromatarrak bultzatuta, Sifax, numidiar tribuetako erregeetako bat, Afrikako lurralde kartagotarrak eraso zituen K.a. 213/212an.

Iberiako egoera nahikoa kontrolatuta zegoen, Hasdrubal eta bere iberiar armada Afrikara igaro eta Sifaxen mehatxua zapaldu zuten 30.000 numidiar hil ziren guduan. Erromatarrek entrenatutako armada suntsituta, Sifaxek Mauritaniara ihes egin zuen. Masinisaren, numidiar printzearen laguntzak ezin hobea izan zen egoera horretan, eta Iberiara igaro zen Hasdrubalekin Afrikako espedizioa 3.000 zalditeria numidiarrekin amaitu ondoren.

K.a. 212 bukaeran, Hasdrubalek, Magon Barka eta Hasdrubal Giskonen garaiko lankidetzarekin, aurkariak erabat gainditu zituen Goi Betiseko guduan, Iberiako erromatar armadaren gehiengoa suntsitu eta Eszipionak biak hil zituen. Garaipen horren ondorioz, kartagotarrek Iberia kontrolpean hartu zuten Ebroraino. Hala ere, kartagotar jeneralen arteko lankidetzarik eza zela-eta, bizirik iraun zuten 8.000ek Ebro ibaitik harantzago seguruak erretiratzeko aukera izan zuten. Tropa horiek, nolabait, lortu zuten kartagotar armadek Ebrotik iparraldera ez sartzea. Erromatarrek destakamendu hori indartu zen Klaudio Neronen agindupean 10.000 soldadurekin K.a. 211ean, eta beste 10.000 soldadurekin Eszipion Afrikarra agindupean K.a. 210. urtean. Urte hori eman zuen bere armada entrenatzen eta harreman diplomatikoak hobetzen.

Kartagotar armadak Iberiaren barnealdean sakabanatu ziren K.a. 209an, baliteke soldadu eta hornikuntzen mende zeuden tribu iberikoen gaineko kontrola mantentzeko. Eszipio Afrikar Nagusiaren estrategia kartagotarrena baino hobea izan zen; K.a. 209an, hiru kartagotar armada ez zeudela aprobetxatuz, Carthago Nova harrapatu eta beste abantaila batzuk lortu zituen. Eszipionek garaitu zuen Hasdrubal Baeculako guduan, baina honek armadaren bi herenak osorik atzera egitea lortu zuen.

Bigarren espedizio kartagotarra Italiara[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Geroago, K.a. 209an, Hasdrubal deitu zuten bere anaiarekin bat egiteko Italian. Ekialdeko bidea kontrolatzen zuen Eszipioni ihes egin zion Pirinioak mendebaldeko muturretik eta Baskoien lurraldetik gurutzatuz, eta 208ko neguan Galiarako bidea hartu zuen segurtasunez. Hasdrubalek 207ko udaberrira arte itxaron zuen Alpeetatik eta Italiaren iparraldera joateko. Hasdrubal, anaia baino askoz azkarrago joan zen, besteak beste, Hanibalen armadak hamarkada bat lehenago bide beretik igaro zenean egindako eraikuntzagatik, baina baita Hanibalen hasieran jasandako mehatxu galiarra desagertzearen ondorioz ere. Galiarrek kartagotarrak beldur eta errespetatzen zituzten orain, eta Hasdrubalek Alpeetatik arazorik gabe igarotzeko baimena izateaz gain, galiar gogotsu askok indartu zuten armada punikoa. Hasdrubalek, bere anaiaren moduan, gerrako elefanteak ekartzea lortu zuen, Hispanian hazi eta trebatuak. Hasdrubalek Hanibali mezulariak bidali zizkion arte ez ziren neurri erabakigarriak hartu. Hasdrubalek anaiarekin Hego Umbrian topatu nahi zuen. Hala ere, ez zen horrela izan. Hasdrubalen mezulariak harrapatu zituzten, eta azkenean bi armada erromatar aurrean aurkitu zen. Borroka ematera behartuta, Metauroako guduan garaiturik izan zen. Hasdrubalen armada garaituta eta erabat desegituratuta zegoen atzera egin zuenean, nahiz eta bere heriotzara zihoan borrokan sartu, non Marko Livio eta Klaudio Neron kontsulek azpiratu zuten. Hasdrubal bataila horretan hil ondoren, etsaiek burua moztu zioten, zaku batean sartu, eta Hanibalen kanpamentuan bota zuten. Horrela jakin zuen Hanibalek anaiaren heriotzaren berri^[3]. Ekintza hau guztiz kontrajarria zen Hanibalek eroritako kontsul erromatarren gorpuei ematen zien tratamenduarekin.

Literaturan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

DURHAM, David Anthony: Pride of Carthage
Polibio: Historiak
KELSO, William (2012): The Fortune of Carthage. Hasdrubalen kanpainiari buruzkoa da K.a. 207tik.

Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Hannon Ebro ibaiaren iparraldeko komandante kartagotarra zen

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2012/09/05 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.