Immunitate
Medikuntzan, immunitatea organismo batek infekzioaren aurrean duen erresistentziari deritzo. Erresistentzia hori immunitate-sistema eraginkor batean datza, hots, organismoak dituen defentsa biologiko guztien multzoan.
Bi immunitate mota daude: sortzetiko immunitatea (innate immunity, ingelesez), eta hartutako immunitatea (adaptative immunity, ingelesez). Hartutako immunitatea, halaber, bi motakoa izan daiteke: naturala eta artifiziala. Lehenengoa zein bigarrena era pasiboan edo aktiboan lor daiteke (ikusi diagrama)
Immunitate pasiboak gutxi irauten du organismoan, epe motzekoa da (hilabete gutxi batzuk besterik ez). Immunitate aktiboa, aldiz, luzaro mantentzen da, batzutan bizitzan osoan ere.
Bi immunitate hauen arteko funtsezko desberdintasuna honetan datza: immunitate aktiboaren kasuan mikrobio patogenoaren antigenoak organismoan sartzen dira (antigorputzen ekoizpena eragiten); immunitate pasiboaren kasuan, aldiz, organismoan sartzen direnak ez dira mikrobioaren antigenoak, mikrobio horren aurkako antigorputzak baizik.
Esan ohi da immunitate aktiboa profilaktikoa dela, eta immunitate pasiboa terapeutikoa: azken hau gaixotasuna agertzen denean erabiltzen da.
Sortzetiko immunitatea
Gizabanako batzuek jaiotzatik dutena. Immunitate mota honen atzean ez daude antigorputzak, arraza eta espezie batzuek dituzten berezitasun genetiko eta biokimikoak baizik, mikrobio baten infekzioa ekiditen dutenak.
Sortzetiko immunitatea animalia-espeziearen mailan agertzen da maiz: hainbat bakteriok edo birusek animalia batzuk infektatzen dituzte, baina ez beste batzuk: gaixotasun infekzioso jakinak, esaterako, hegaztiengan besterik ez dira antzematen; beste mikrobio batzuek ugaztun zehatz batzuk infektatzen dituzte, baina ez ugaztun guztiak, etab. Gizakiak, adibidez, erresistentzia dauka primateek -berarekin lotura ebolutibo handia dutenak- harrapatzen dituzten hainbat gaitz infekziosoekiko.
Arraza mailan ere antzeman daiteke sortzetiko immunitatea. Jakina da ardi arraza zehatzek karbunkoarekiko duten erresistentzia berezia.
Odol taldeen kasuan ematen da ere immunitate mota hau: A eta AB taldea dutenek izurriarekiko erresistentzia dute, eta B taldekoek baztangarekiko. Erresistentzia hori eragiten duten prozesu biokimiko zehatzak ezezagunak zaizkie zientzialariei.
Immunitate pasiboa
Immunitate mota honetan organismoak behar dituen antigorputzak kanpotik jasotzen ditu, ez ditu berak ekoizten.
Bi motakoa izan daiteke: naturala eta artifiziala
Immunitate pasibo naturala
Amarengandik datorrena da. Haurdunaldian amaren antigorputzek karena zeharkatu eta umekia babesten dute infekzioetatik. Ig G da karena zeharka dezakeen antigorputz bakarra. Umea jaiotzen denean, beraz, amaren antigorputzak ditu odolean, eta gehiago jasotzen ditu amagandiko edoskitzealdian (amaren esneak Ig A motako antigorputz ugari baititu). Immunitate pasibo naturalak funtsezko eginkizuna betetzen du umearen lehenengo bizialdian, bere immunitate-sistema garatzen den bitartean
Immunitate pasibo artifiziala
Organismoak kanpoko antiserum baten bidez lortu beharreko antigorputzak lortzen duenean. Transferentzia hori egiteko erabiltzen diren antigorputzak giza-antigorputzak edo zaldiarenak izan ohi dira. Antigorputz horiek purifikatuak erabil daitezke, antigorputz monoklonal moduan edo serum edo plasmaren moduan.
Immunitate pasibo artifiziala terapeutikoa da: antigorputzak organismoan zuzenean sartzean gorputzak lehenago aurre egiten die mikrobio patogenoei (ez baitu berak antigorputzak ekoitzi behar). Antibiotikoak agertu aurretik immunizazio pasiboa asko erabiltzen zen, eta gaur egun ere immunoeskasia dutenei, pozoien aurkako terapian eta tratamendurik gabeko hainbat gaitz infekziosoren aurka erabili ohi da.
Immunitate aktiboaren aldean, immunitate pasibo artifiziala ez da iraunkorra, kanpotik sartutako antigorputzak odoletik desagertuz baitoaz. Antigenoarekin beste kontaktu bat izatean, gainera, ez dago erantzun sekundariorik sortzen (ikus aurrerago)
Immunitate aktiboa
Immunitate mota honetan mikrobio patogenoaren antigenoak organismoan sartzen dira eta antigorputzen ekoizpena eragiten dute. Mikrobio patogeno batek T eta B linfozitoak azkartzen dituenean linfozito horiek "oroimena" garatzen dute: patogeno horrekin berriz kontaktua egitean berebiziko erantzuna sortzen dute, patogenoa txikitzeko.
Bi motakoa izan daiteke: naturala eta artifiziala
Immunitate aktibo naturala
Gaixotasun infekziosoa pasatutakoan agertzen da. Aipatu den bezala, bakterio edo birus baten antigenoarekin kontaktu zuzena izaterakoan oroimen immunologikoa azaltzen da, eta organismoak immunitatea lortzen du mikrobio horren aurka. Mikrobio horrek berak bigarren infekzio bat garatu nahi badu, organismoak lehen ez zituen defentsa organikoak (antigorputzak eta linfozitoak) eskura ditu segituan, eta erantzun azkarra eta eraginkorra sortuko du patogenoaren kontra.
Immunitate aktibo artifiziala
Txertoen erabileran datza. Txertoek mikrobio patogenoaren antigenoak dituzte, baina ahalmen patogenorik gabe. Horrela, txertoek antigorputzen ekoizpena bultzatzen dute organismoan infekzioa sortu gabe.
Txertoak dauzkan mikrobio hilda edo motelduek antigeno moduan jarduten dute, erantzun immunitario primario deritzona eraginez; aldi berean, linfozitoek oroimen immunologikoa garatzen dute lehen kontaktu horren ostean. Modu honetan, mikrobio horrek geroago infekzioa sortzen badu organismoa ez du ezustean harrapatuko, erantzun azkarra eta egokia (erantzun immunitario sekundarioa) emango baitu mikrobioa deuseztatzeko (antigorputzak eta T linfozito hiltzaileen bidez)
Txerto motak
Txerto gehienak muskulu barneko injekzioaren bidez hartzen dira, digestio-aparatuan indargabetzen direlako edo era egokian xurgatzen ez direlako.
Lau txerto mota daude:
- txerto inaktibatuak: antigenoa (birusa edo bakterioa) hilda dago, eta beroarekin edo tratamendu kimikoarekin (fenol edo formolarekin) inaktibatzen da. Bakterioak dituzten txerto gehienek bakterio hilak dituzte. Mota honetako txertoak dira gripea, amorrua, kolera, kukutxeztula, sukar tifoidea edo izurriaren aurkakoak.
- txerto indargabetuak: antigenoa (birusa edo bakterioa) bizirik dago, baina birulentzia kendu zaio laborategian (hots, ahalmen patogenoa galdu du). Birulentziari gabeko mikrobioari moteldua deritzo. Mikrobio motelduekin erabiltzen diren txertoen artean sukar horia, elgorria, errubeola, polioa eta baztangaren aurkako txertoak daude. Orokorrean, birusak dituzten txerto gehienek txerto indargabetuak dira.
- toxoideak: txerto hauetan antigeno moduan jarduten duena ez da mikrobioa hilda edo moteldua, bere toxina patogenoa baizik. Mikrobio batzuen ahalmen patogenoa ekoizten duten toxina kaltegarrien datza. Toxoideak toxina inaktibatuak dira, organismoan antigorputzen ekoizpena eragiten dutenak kalterik sortu gabe.
- Toxoideak eskuratzeko mikrobioaren toxinak beroaren bidez edo tratamendu kimikoaren bidez inaktibatu behar dira.
- Tetanos eta difteriaren aurkako txertoek toxoideak dituzte.
- antigenoak dituzten txertoak: gero eta gehiago erabiltzen dira mikrobio osoa (hilda edo moteldua) izan ordez bere antigeno patogenoak bakarrik dituzten txertoak. Horretarako aipaturiko antigenoa purifikatu behar da edo ingeniaritza genetikoaren bidez eskuratu. B hepatitisaren aurkako txertoak eta pneumonia bakteriarraren aurkakoak honelako txertoetan dute oinarria.