Jainko eza

Wikipedia, Entziklopedia askea
Jainko ezaren pentsamenduek ez dute jainko ahalguztiduna irudikatzen.

Jainko eza, ez teismoa edo ierlijioa jainko sortzailea aipatzen ez duten espiritu- edo filosofia-mugimendu erlijiosoak dira. Horrek ez du ateismoa errebindikatzen dutenik esan nahi. Sinismen hauetan kontzeptu espiritualak onartzen dira, esaterako berraragitzea, karma, mirakuluak, baita espirituak ere, baina ez jainko absolutu bat, ahalguztidun den jainkoa.[1]

Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ez teismo terminoa lehen aldiz ezagutu zen Frantzian 1527an irréligion bezala; ir- aurrizkiak "eza" adierazten duelarik, religion "erlijio" izenarekin batera.

1598an, kontzeptua ingelesezko literaturan agertu zen lehen aldiz irreligion bezala; eta XVII. mendean herbereeraz, irreligie moduan.[2]

Motak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Ateismo agnostikoa, ateismoa eta agnostizismoa bateratzen dituen korronte filosofikoa da. Ateistak kontsideratzen dira, ez dutelako jainkoen existentzian sinesten eta agnostikoak, jainkoen existentzia ezin delako jaki edo oraingoz ezin delako frogatu.[3][4][5]
  • Agnostizismoa, zenbait ideia metafisikoren egiazkotasuna, jainkoaren existentzia esaterako, ziurtatzea edo ukatzea ezinezkoa dela baieztatzen duen jarrera filosofikoa eta teologikoa da.[6][7]
  • Antierlijioa, edozein motako erlijioen aurkakotasun edo baztertzean datza.[8]
  • Apateismoa, jainkoen existentzia edo ezarekiko pentsamendu apatikoa edo axolagabea duen korrontea da.[8]
  • Ateismoa, jainkorik ez dagoelako sinesmena da. Zehazki, ateismo positiboa, jainkorik ez dagoelako jarrera da. Ateismo negatiboa eta tarteko jarrerak ere daude.[7][9]
  • Antiteismoa, teismoaren aurkako ideologia da.[10]
  • Deismoa, posizio filosofiko eta teologiko arrazionalista  da, oro har, errebelazioa jainkozko ezagutzaren iturri gisa baztertzen duena, eta arrazoimen enpirikoari eusten diona, azken batean, arrazoia eta mundu naturalaren behaketa logikoak, fidagarriak eta nahikoak baitira Unibertsoaren sortzaile gisa jainko goren baten existentzia zehazteko.[11][12][11][12]
  • Librepentsalarismoa, egiari dagokionez iritzi bat izateko logika, arrazoia, eta enpirismoan oinarritua egon beharra duela defendatzen duen korrontea da, ez agintea, usadioa edota bestelako dogmetan.[13][14][15]
  • Naturalismoa, izaditik at ezer ez dagoela dioen eta gauzak azaltzeko naturaz gainetiko zernahiren eragina ukatzen duen doktrina da. Naturalismoak ez du izadiaz kanpoko arrazoirik edo errealitaterik onartzen. Unibertsoko izaki eta gertaera guztiak izadi barrenekoak dira; unibertsoak berezko izaera du eta berez eratzen da.[16][17][18]
  • Humanismoa sekularra, gizakien pentsamendua jainkoengandik gailentzen duen pentsamendu sistema da.[19][18][20]
  • Sekularismoa, garaiko edo munduko bizitza, egoera edo ohiturari dagokion pentsamendua edo jarduna da, eta, beraz, ordena klerikalik ez duena eta praktika eta erabilera erlijiosoetatik kanpokoa dena. Kasu batzuetan, Estatu Batuetan esaterako, naturalismoaren edo ateismoaren sinonimotzat hartzen da.[21][22][23]
  • Espiritual baina ez erlijioso, sinesmen metafisiko gogorrak dituzten baina erlijio tradizional edo antolatuen aurka dauden pertsonen errepresentazioa da. Jainko eza taldearen barnean sailkatzen den arren, kasu batzuetan talde erabat desberdina bezala sailkatzen da.[24][25]
  • Ez kognitibismo teologikoa, ez kognitibismoaren arabera, hizkuntza erlijiosoa eta "Jainkoa" bezalako hitzek zentzu kognitiboa falta dute.[26]
  • Ignostizismoa, "Jainkoa" hitzak zentzu edo definizio zehatzik ez duenez, Jainkoaren existentziaren galderak zentzurik ez duela defendatzen duen korrontea da.[26][27][28]

Erlijio ez teistak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hauexek dira ezagunenak:[29]

Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Munduko populazio jainko eza, 2010.[33]
Herrialdea Erlijio bat jarraitzen
ez duten pertsonen portzeintaia 		Erreferentzia
93,2 [34]
76,6 [35]
62,1 [36]
59,7 [37]
57 [37]
54 [37]
52,2 [37][38][39]
44 [37]
44 [40]
43,8 [38]
43,5 [38]
43 [38][41]
42,9 [37]
42,6 [38]
Islandia 42 [42]
Zelanda Berria 41,9 [43]
40,7 [44]
40,6 [38]
40 [45]
37,9 [46][47]
37,5 [48]
35,4 [38]
29,9 [38]
29,9 [38]
29,6 [37][38]
25 [49]
23,9 [50]
23,9 [51]
23,1 [38]
22,8 [52]
22,3 [53]
20,6 [54]
Lituania 19,4 [38]
El Salvador 18,6 [55]
Singapur 18,5 [56]
Italia 17,8 [38]
Ukrania 16,3 [57]
Nicaragua 15,7 [58]
Belize 15,6 [59]
Sudafrica 15,1 [60]
Kroazia 13,2 [38]
Guatemala 12,5 [61]
Austria 12,2 [38]
Portugal 11,4 [38]
Kosta Rica 11 [62]
Puerto Rico 11,1 [38]
Kolombia 11,1 [38]
Bulgaria 11,1 [38]
Filipinak 10,9 [38]
Honduras 9 [49]
Brasil 8 [63]
Txantiloi:Bandera2 7,9 [64]
Txantiloi:Bandera2 7 [65]
10 [49]
6,6 [38]
6 [49]
5,8 [38]
5,1 [38]
4 [38]
4 [38]
3 [66]
2,5 [38]
2,4 [38]
1,7 [38]
1,4 [67][68][69]
1,3 [38]
1,1 [38]
1,1 [38]
0,8 [70]
0,7 [38]
0,27 [71]
0,1 [38]

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ http://www.sacred-texts.com/jai/sbe22/index.htm
  2. ↑ «IRRELIGIE - WNT (Woordenboek der Nederlandsche Taal)» gtb.ivdnt.org (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  3. ↑ (Ingelesez) Harrison, Alexander James. (1893). The Ascent of Faith: Or, The Grounds of Certainty in Science and Religion. Hodder and Stoughton (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  4. ↑ Smith, George H.. (1979). Atheism : the case against God. (1st pbk. ed. argitaraldia) Prometheus Books ISBN 0-87975-124-X. PMC 5884891. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  5. ↑ Barker, Dan. (2008). Godless : how an Evangelical preacher became one of America's leading atheists. Ulysses Press ISBN 978-1-56975-677-5. PMC 247078757. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  6. ↑ Encyclopedia of philosophy. (2nd ed. argitaraldia) Thomson Gale/Macmillan Reference USA 2006 ISBN 0-02-865780-2. PMC 61151356. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  7. ↑ a b Draper, Paul. (2022). Zalta, Edward N. ed. «Atheism and Agnosticism» The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Metaphysics Research Lab, Stanford University) (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  8. ↑ a b A dictionary of atheism. 2016 ISBN 978-0-19-181681-9. PMC 967257362. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  9. ↑ (Ingelesez) «Atheism and Anti-Theism: What's the Difference?» Learn Religions (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  10. ↑ «antitheism» The Free Dictionary (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  11. ↑ a b The world of the American Revolution : a daily life encyclopedia. 2015 ISBN 978-1-4408-3027-3. PMC 881400789. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  12. ↑ a b Harper, Leland Royce. (2020). Multiverse Deism Shifting Perspectives of God and the World.. Lexington Books ISBN 1-7936-1476-8. PMC 1155980596. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  13. ↑ (Ingelesez) «What is Freethought?» Freethought Lebanon 2017-09-23 (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  14. ↑ Bury, J. B. (John Bagnell). (1913). A history of freedom of thought. New York : H. Holt and company ; (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  15. ↑ (Ingelesez) «Definition of FREE THOUGHT» www.merriam-webster.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  16. ↑ (Ingelesez) Papineau, David. «Naturalism» plato.stanford.edu (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  17. ↑ Carrier, Richard. (2005). Sense and goodness without God : a defense of metaphysical naturalism. Authorhouse ISBN 1-4208-0293-3. PMC 61392607. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  18. ↑ a b Baker, Lynne Rudder. (2013). Naturalism and the first-person perspective. Oxford University Press ISBN 978-0-19-991473-9. PMC 843880742. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  19. ↑ (Ingelesez) «Definition of SECULAR HUMANISM» www.merriam-webster.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  20. ↑ «IHS :: What is humanism? Are you a humanist? (Humanist philosophy)» web.archive.org 2007-01-18 (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  21. ↑ The Oxford encyclopedia of the Islamic world. Oxford University Press 2009 ISBN 978-0-19-530513-5. PMC 154707857. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  22. ↑ (Ingelesez) Lee, Lois; Bullivant, Stephen. (2016-11-17). A Dictionary of Atheism. Oxford University Press ISBN 978-0-19-252013-5. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  23. ↑ Jacques Berlinerblau, How to be Secular: A Field Guide for Religious Moderates, Atheists and Agnostics (2012, Houghton-Mifflin Harcourt). p. 53
  24. ↑ Mercadante, Linda A.. (2014). Belief without borders : inside the minds of the spiritual but not religious. ISBN 978-0-19-993100-2. PMC 858660114. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  25. ↑ Carrette, Jeremy R.. (2005). Selling spirituality : the silent takeover of religion. Routledge ISBN 0-203-49487-3. PMC 61847051. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  26. ↑ a b (Ingelesez) «Atheism, Agnosticism, Noncognitivism » Internet Infidels» Internet Infidels 1998-01-01 (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  27. ↑ Kurtz, Paul. (1992). The new skepticism : inquiry and reliable knowledge. Prometheus Books ISBN 0-87975-766-3. PMC 26310611. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  28. ↑ Lindsay, James A.. (2015). Everybody is wrong about God. ISBN 978-1-63431-037-6. PMC 927963756. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  29. ↑ Williams, J. Paul; Friess, Horace L.. (1962). «The Nature of Religion» Journal for the Scientific Study of Religion 2 (1): 3–17.  doi:10.2307/1384088. ISSN 0021-8294. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  30. ↑ a b c «TIME.com: Who Are the Raelians?» web.archive.org 2003-01-10 (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  31. ↑ B. Alan Wallace, Contemplative Science. Columbia University Press, 2007, pages 97-98.
  32. ↑ (Ingelesez) ‘That of God’ in everyone | Quakers in Belgium & Luxembourg. (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  33. ↑ (Ingelesez) NW, 1615 L. St; Suite 800Washington; Inquiries, DC 20036USA202-419-4300 | Main202-857-8562 | Fax202-419-4372 | Media. (2015-04-02). «Religious Composition by Country, 2010-2050» Pew Research Center's Religion & Public Life Project (Noiz kontsultatua: 2022-04-27).
  34. ↑ Segunda Encuesta Nacional Sobre Creencias y Actitudes Religiosas en Argentina (2019).
  35. ↑ Txantiloi:Cita web
  36. ↑ Txantiloi:Cita libro
  37. ↑ a b c d e f g Txantiloi:Cita publicación
  38. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag Dentsu Communication Institute Inc., Research Centre for Japan (2006)Txantiloi:Ja icon
  39. ↑ Txantiloi:Cita web Some publications
  40. ↑ Txantiloi:Cita web
  41. ↑ According to figures compiled by the South Korean Txantiloi:Bandera2. Txantiloi:Cita web
  42. ↑ Txantiloi:Cita web
  43. ↑ Txantiloi:Cita web
  44. ↑ Txantiloi:Cita web
  45. ↑ FOWIDReligionszugehörigkeiten2019
  46. ↑ Txantiloi:Cita web
  47. ↑ Txantiloi:Cita noticia
  48. ↑ [1] Socialogical Research Centre, May 2021
  49. ↑ a b c d Txantiloi:Cita web
  50. ↑ Txantiloi:Cita web
  51. ↑ Txantiloi:Cita web Canada 2011 census
  52. ↑ Txantiloi:Cita web
  53. ↑ "Census shows result of mining boom, with increased cost of housing and higher wages", PIA AKERMAN, The Australian, 21 June 2012.
  54. ↑ "Pew Research Center", Accessed 23 March 2016.
  55. ↑ Txantiloi:Cita web
  56. ↑ Txantiloi:Cita web
  57. ↑ Txantiloi:Obra citada
    Sample of 2,018 respondents aged 18 years and over, interviewed 25-30 March 2016 in all regions of Ukraine except Crimea and the occupied territories of the Donetsk and Lugansk regions.
  58. ↑ Txantiloi:Cita noticia
  59. ↑ Txantiloi:Cita web Gallup-Belize survey
  60. ↑ Txantiloi:Cita web Güney Afrika 2001 census
  61. ↑ The Latin American Socio-Religious Studies Program / Programa Latinoamericano de Estudios Sociorreligiosos (PROLADES) PROLADES Religion in America by country
  62. ↑ International Religious Freedom Report 2008: Costa Rica. United States Txantiloi:Bandera2 (September 14, 2007). This article incorporates text from this source, which is in the Txantiloi:Bandera2.
  63. ↑ Txantiloi:Cita web
  64. ↑ El 80% de los ecuatorianos afirma ser católico, según el INEC
  65. ↑ Txantiloi:Cita web
  66. ↑ Txantiloi:Cita web
  67. ↑ Txantiloi:Cita web US Department of State - International religious freedom report 2006
  68. ↑ Txantiloi:Cita web
  69. ↑ Txantiloi:Cita web Some publications
  70. ↑ Txantiloi:Cita web Publications are taken from Gallup
  71. ↑ Txantiloi:Cita web

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Jainko_eza&oldid=9585073"(e)tik eskuratuta