José Saramago

José Saramago
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	José de Sousa Saramago
Jaiotza	Azinhaga eta Golegã, 1922ko azaroaren 16a
Herrialdea	Portugal
Heriotza	Lanzarote eta Tías, 2010eko ekainaren 18a (87 urte) (87 urte)
Heriotza modua	berezko heriotza: leuzemia
Familia
Ezkontidea(k)	Ilda Reis (en) (1944 - 1970); Isabel da Nóbrega (en) (1970 - 1986); Pilar del Río (1988 - 2010eko ekainaren 18a)
Seme-alabak	ikusi Violante Saramago Matos (en) ;
Hezkuntza
Hizkuntzak	portugesa
Jarduerak
Jarduerak	kazetaria, antzerkigilea, itzultzailea, eleberrigilea, poeta, kronikagilea, saiakeragilea, eguneroko-idazlea, literatura-kritikaria, idazlea, gidoilaria, dramagilea eta iraultzailea
Lantokia(k)	Lisboa
Lan nabarmenak	ikusi O Evangelho segundo Jesus Cristo; Ensaio sobre a Cegueira; Ensaio sobre a Lucidez; Cain (en) ; As Intermitências da Morte; A Viagem do Elefante;
Jasotako sariak	ikusi Literaturako Nobel Saria (1998) ; Camões saria (1995) ; America Award in Literature ; Grand Collar of the Military Order of Saint James of the Sword (1998ko abenduaren 3a) ; honorary doctor of the University of Manchester ; honorary doctorate of the University of Coimbra ; Arte eta Letren zalduna ; honorary doctorate of the University of Castille-La Mancha (1997) ; honorary doctorate of the Bordeaux Montaigne University (1999) ; honorary doctorate of the University of Granada (2001) ; honorary doctorate of the University of Las Palmas, Gran Canaria (1999) ; Commander of the Military Order of Saint James of the Sword ; honorary doctor of the University of Brasília ; honorary doctorate of Seville University (1991) ; honorary doctor of the University of Turin ; honorary doctorate of the Polytechnic University of Valencia (1999) ; honorary doctor of the University of Santiago, Chile ; honorary doctorate of the University of Salamanca (2000) ;
Mugimendua	magic realism (en)
Genero artistikoa	eleberria; magic realist fiction (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	ateismoa
	josesaramago.org

José Saramago (Azinhaga, Santarem, 1922ko azaroaren 16a - Lanzarote, Kanariar uharteak, 2010eko ekainaren 18a) idazle, nobelagile, poeta, antzerkigile eta kazetari portugaldarra. Literatura europarreko egilerik garrantzitsuenetarikoa izan zen. Olerkiak, eleberriak, ipuinak, antzerkia eta saiakera landu zituen. Literaturako Nobel saria jaso zuen 1998an. Politikoki ere oso pertsona aktiboa izan zen. "Ateoa, komunista eta ezkortzat" definitzen zuen bere burua. Bizitzako azken urteetan Lanzaroten (Kanariar uharteak) bizi izan zen. Pilar del Río-rekin ezkonduta egon zen.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1922ko azaroaren 16an jaio zen Azinhaga herrian (Portugal), Santaremgo barrutian. Hamar urterekin Lisboara joan zen bizitzera bere familiarekin. Bigarren mailako ikasketak bertan behera utzi behar izan zituen, gurasoek, José de Sousa eta Maria da Piedadek, eskolak ordaintzeko dirurik ez zutelako. Bere familian bizi izan zuen egoera ekonomiko txiro eta umilak, noski, eragina izan zuen bere pentsatzeko moduan, eta batez ere bere ideia politikoetan.

Lanbide Heziketako eskolan sarrailagile mekanikoaren ofizioa ikasi zuen. 1940an Lisboako erietxe zibiletako lantegietan hasi zen lanean, sarrailagile gisa, eta 1942an erietxe hauetako administrazioko zerbitzuetara deitu zuten. 1943an administrazio-buru gisa hasi zen lanean, zeramikako industriako langileen Familien Laguntza Kutxan lehendabizi, eta industria metalomekanikoarenean gero. Bi enplegu horien artean argitaratu zuen bere lehenengo eleberria, Tierra do pecado (1947). Garai hartan kezka politikoa piztu zitzaion. Halaber, Café del Chiadoko literatur tertulietara joaten hasi zen, eta Isabel de Nobrega poetarekin elkartu zen.

1955. urteaz geroztik Estudios Cor argitaletxearentzat lan egin zuen. 1966an bere bigarren obra argitaratu zuen, Os poemas possiveis poesia-liburua. 1969an Portugaleko Alderdi Komunistako kide egin zen. Urtebete geroago Probablemente alegría argitaratu zuen eta 1971n Desta mundo e do outro, hainbat egunkaritan argitaratutako kroniken bilduma bat. 1974ko Krabelinen Iraultzaren ondoren, Informazio Ministerioan lan egin zuen, eta Lisboako Diaro de Noticias egunkariko zuzendarikide izendatu zuten. Hala ere, handik gutxira egunkaria utzi zuen eta itzulpenak egitetik bizi izan zen garai batean. 1975ean O año de 1993 argitaratu zuen, kritikarientzat Saramago idazlearen hasiera izan zena.

1977an Manual de pintura e caligrafía kaleratu zuen, fikzio hutseko lehen obra. Urtebete geroago Objeto Quase ipuin-bilduma argitaratu zuen, eta 1979an, enkarguz, A noite antzerki-lana. 1980an Levantado do Cho eleberriarekin bere literatur kalitatea balioesten zion lehenengo saria jaso zuen, Lisboako Hiria saria, hain zuzen. 1982an atera zen Portugaletik, Memorial do convento liburuarekin, eta Portugaleko PEN Klubaren Fikzioa-Saria jaso zuen^[1].

Izen handiko idazle bihurturik, 1984an O ano da morte de Ricardo Reis eta 1986an A Jangada de pedra argitaratu zituen. 1991n O Evangelho segundo Jesus Cristo eleberria aurkeztu zuen Lisboan. Portugaleko Kultura Ministerioak betoa jarri zion liburuari, Portugaleko erlijioarentzat eta agintaritzarentzat laidogarria zelakoan. 1995ean, Ensayo sobre la ceguera liburua argitaratu eta bost egunetara Camões saria jaso zuen, Portugaleko literatur sari nagusia.

1998an Literaturako Nobel saria jaso zuen.

Hauek dira bere beste lan aipagarri batzuk: Poetica dos cinco sentidos: O ouvido (1979); Que farei com este livro (1980); Viagem a Portugal (1981); A segunda morte de Francisco Assis (1987); In nomine Dei (1993); Todos los nombres (1997); Lisboako setioa (1999, Jon Alonsok euskaratua).

87 urterekin hil zen, 2010eko ekainaren 18an, Tias (Lanzarote, Las Palmas) herriko bere bizilekuan, leuzemia kroniko baten eraginez.^[2]

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Poemak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ipuinak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1978 – Objecto Quase
1979 – Poética dos Cinco Sentidos: O Ouvido
1999 – O Conto da Ilha Desconhecida

Antzerkia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1979 – A Noite
1980 – Que Farei Com Este Livro?
1987 – A Segunda Vida de Francisco de Assis
1993 – In Nomine Dei
2005 – Don Giovanni ou o Dissoluto Absolvido

Kronikak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eleberriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1947 – Tierra do pecado
1977 – Manual de Pintura e Caligrafia
1980 – Levantado do chão
1982 – Memorial do Convento
1984 – O Ano da Morte de Ricardo Reis Fernando Pessoa-ren omenez.
1986 – A Jangada de Pedra
1989 – Lisboako Setioaren Historia (História do Cerco de Lisboa)
1991 – O Evangelho segundo Jesus Cristo
1995 – Ensaio sobre a Cegueira
1997 – Todos os Nomes
2001 – A Caverna
2003 – O Homem Duplicado
2004 – Ensaio sobre a Lucidez
2005 – As Intermitências da Morte
2006 – As pequenas memórias
2008 – A Viagem do Elefante

Euskaratuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lisboako setioaren historia (Historia del cerco de Lisboa). Ibaizabal, 1999. Itzulpena, Jon Alonso.

Itzulpenaren argitalpena Jon Alonsok eta Jose Saramagok berak aurkeztu zuten Bilbon, Bidebarrietako udal liburutegian, 1999ko urriaren 7an ^[3].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Pen Club
↑ Berria. «Jose Saramago idazlea hil da» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-02-13).
↑ José Saramagoren Lisboako Setioaren Historia liburuaren aurkezpena (Jon Alonso)

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Wikiesanetan badira aipuak, gai hau dutenak: José Saramago

Datuak: Q37060
Multimedia: José Saramago / Q37060
Aipu famatuak: José Saramago

[1] Pen Club

[2] Berria. «Jose Saramago idazlea hil da» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-02-13).

[3] José Saramagoren Lisboako Setioaren Historia liburuaren aurkezpena (Jon Alonso)

[1]

[2]

[3]

i e a Literaturako Nobel Saridunak
1901–1925	Sully Prudhomme (1901) • Theodor Mommsen (1902) • Bjørnstjerne Bjørnson (1903) • Frédéric Mistral / José Echegaray (1904) • Henryk Sienkiewicz (1905) • Giosuè Carducci (1906) • Rudyard Kipling (1907) • Rudolf Eucken (1908) • Selma Lagerlöf (1909) • Paul Heyse (1910) • Maurice Maeterlinck (1911) • Gerhart Hauptmann (1912) • Rabindranath Tagore (1913) • Romain Rolland (1915) • Verner von Heidenstam (1916) • Karl Gjellerup / Henrik Pontoppidan (1917) • Carl Spitteler (1919) • Knut Hamsun (1920) • Anatole France (1921) • Jacinto Benavente (1922)• W. B. Yeats (1923) • Władysław Reymont (1924) • George Bernard Shaw (1925)
1926–1950	Grazia Deledda (1926) • Henri Bergson (1927) • Sigrid Undset (1928) • Thomas Mann (1929) • Sinclair Lewis (1930) • Erik Axel Karlfeldt (1931) • John Galsworthy (1932) • Ivan Bunin (1933) • Luigi Pirandello (1934) • Eugene O'Neill (1936) • Roger Martin du Gard (1937) • Pearl S. Buck (1938) • Frans Eemil Sillanpää (1939) • Johannes Vilhelm Jensen (1944) • Gabriela Mistral (1945) • Hermann Hesse (1946) • André Gide (1947) • T. S. Eliot (1948) • William Faulkner (1949) • Bertrand Russell (1950)
1951–1975	Pär Lagerkvist (1951) • François Mauriac (1952) • Winston Churchill (1953) • Ernest Hemingway (1954) • Halldór Laxness (1955) • Juan Ramón Jiménez (1956) • Albert Camus (1957) • Boris Pasternak (1958) • Salvatore Quasimodo (1959) • Saint-John Perse (1960) • Ivo Andritx (1961) • John Steinbeck (1962) • Giorgos Seferis (1963) • Jean-Paul Sartre (sariari uko egin zion) (1964) • Mikhail Xolokhov (1965) • Shmuel Yosef Agnon / Nelly Sachs (1966) • Miguel Ángel Asturias (1967) • Yasunari Kawabata (1968) • Samuel Beckett (1969) • Aleksandr Solzhenitsin (1970) • Pablo Neruda (1971) • Heinrich Böll (1972) • Patrick White (1973) • Eyvind Johnson / Harry Martinson (1974) • Eugenio Montale (1975)
1976–2000	Saul Bellow (1976) • Vicente Aleixandre (1977) • Isaac Bashevis Singer (1978) • Odysseas Elytis (1979) • Czesław Miłosz (1980) • Elias Canetti (1981) • Gabriel García Márquez (1982) • William Golding (1983) • Jaroslav Seifert (1984) • Claude Simon (1985) • Wole Soyinka (1986) • Joseph Brodsky (1987) • Nagib Mahfuz (1988) • Camilo José Cela (1989) • Octavio Paz (1990) • Nadine Gordimer (1991) • Derek Walcott (1992) • Toni Morrison (1993)• Kenzaburō Ōe (1994) • Seamus Heaney (1995) • Wisława Szymborska (1996) • Dario Fo (1997) • José Saramago (1998)• Günter Grass (1999) • Gao Xingjian (2000)
2001–egun	V. S. Naipaul (2001) • Imre Kertész (2002) • J. M. Coetzee (2003) • Elfriede Jelinek (2004) • Harold Pinter (2005) • Orhan Pamuk (2006) Doris Lessing (2007) • J. M. G. Le Clézio (2008) • Herta Müller (2009) • Mario Vargas Llosa (2010) • Tomas Tranströmer (2011) Mo Yan (2012) • Alice Munro (2013) • Patrick Modiano (2014) • Svetlana Aleksievitx (2015) • Bob Dylan (2016) • Kazuo Ishiguro (2017) • Olga Tokarczuk (2018) • Peter Handke (2019) • Louise Glück (2020) • Abdulrazak Gurnah (2021) • Annie Ernaux (2022) • Jon Fosse (2023)
1: Ez zuten eman