Karlos III.a Nafarroakoa

Txantiloi:Agintari infotaula Karlos III.a Nafarroakoa (Mantes, 1361eko uztailaren 22 - Erriberri, 1425eko irailaren 8), ezizenez Karlos Noblea, Nafarroakoa errege (1387 - 1425), Évreuxko konde (1387-1404) eta Nemoursko dukea^[1] (1404-1425) izan zen.

Evreux etxekoa bera, Karlos II.aren semea zen. Ama, berriz, Joana Valoisekoa zuen.

Biografia

Nafarroako infantea zela, 1378an, aitak aginduta, Karlos V.a Frantziakoarekin negoziatzeko enbaxada zuzendu zuen. Karlosek infantea atxilotu zuen, eta Nafarroak Frantzian zituen lurraldeak bahitzea erabaki; Cherbourg menperaezina besterik ez zen onik atera. Egindako itaunketan, agerian geratu ziren Karlos II.ak Logroño hiribildua lortzearren egindako prestaketak. Frantziarrek Henrike II.a Gaztelakoari jakinarazi zioten, eta hark Nafarroako Erresumaren inbasioa agindu zuen, eta Karlos II.a Brionesko ituna sinatzera behartu.^[2] Karlos 1380an askatu zuten.^[3]

Infanteak 1375ean Leonor Gaztelakoa, Henrike II.a Gaztelakoaren alaba, ezkondu zuenez, erresuma bien arteko eztabaidak bukatu ziren.^[4] Ezkontza-ituna egin eta gero, errege bien arteko adiskidetasuna sortu zen, gerora Joanes I.a eta Henrike III.a erregeekin iraungo zuena.

Bere aita ez bezala, Nafarroan bizi izan zen, eta barne politikan modernizatze aldaketak egin zituen, hala nola Nafarroako Foru Orokorra. Karlos III.aren erregealdian Iruñeko hiru burguek (Nafarreria, San Nikolas eta San Zernin) bat egin zuten. Horretarako 1423an Batasun Pribilegioa sinatu zuen. 1413an, Gortea edo Epaitegi Gorena bultzatu zuen.^[5]

Garai hartako krisialdi ekonomikoak eta gizartearen aristokraziartzeak (alboko Aragoiko Erresuman bezala) Karlos III.aren kanpo politikan bakea bilatzea eta Nafarroako egoera kontuan hartzea bultzatu zuten.

Gaztela, Aragoi, Frantzia eta Ingalaterrarekiko harremanak lasaitzen saiatu zuen, lankidetza, Avignongo Aita Sainduen alde egitea eta elkar ezkontzak bultzatuz.

Aragoirekin harremanak estutzeko asmotan, Karlos III.aren alaba nagusi Blankak Martin I.a Siziliakoa (1402) ezkondu zuen.

Granadaren aurkako gudetan parte hartu zuen, Gaztelako Erresumarekin batera. Joanes infantea, Fernando I.a Aragoikoaren semea, Isabel eta Blankarekin (1412) ezkondu zuen.

Era berean, Karlosen arreba Joana Nafarroakoak Henrike IV.a Ingalaterrakoa ezkondu zuen.^[6]

Frantzian, Foix leinuarekin harremanak estutu zituen. Aitaren politika zabalkorra Frantzian lagatzeak Evreux leinua euskaldundu zuen. 1404ko Parisko Ituna Karlos VI.a Frantziakoa izandako eztabaidak konpondu zituen, nafarrek Xanpainan eta Brien izandako feudoei uko eginez.^[1] Bere administrazio buruzagi nagusiak ere nafarrak ziren.

1423an, tronuaren oinordekoarentzat Vianako Printzea titulua eratu zuen; lehendabiziko printzea haren iloba Karlos izan zen. Lehen 1415ean, Blanka bere oinordekoa norekin ezkonduko zen auzia izan zuen. Foixtarrek Joana lehen alabaren alarguna hautagai moduan aurkeztu zuten, Joanes I.a Foixkoa hain zuzen ere. Fernando I.a Aragoikoak, berriz, bere bigarren semea zen Joanes proposatu zuen. Erregeak, frantziar eta aragoiarren arteko zalantza honetan, aragoiarren alde egin zuen.^[7] Erriberrin (1419ko azaroaren 6a) eta Guadalajaran (1420ko otsailaren 18a) adostutako ezkontza-itunaren baldintzak honakoak ziren: Blankak eta bere ondorengoek tronua (eta baita Nemoursko konderria ere) jarauntsiko zituen, Erresuma atzerritar batek ezin izango zuen Nafarroako inolako eskualderik bereganatu eta Erresumako karguak nafarrak izango ziren. Horrela Trastamaratarrek Erresuma bereganatuko zukeen baina independentzia mantenduz.^[7]

Errege bakezalea eta adiskidetzailea izateagatik jarri zioten 'Noblea' ezizena. Arteak bultzatu zituen, Iruñeko katedral gotikoa bukatu, eta Tafalla eta Erriberrin jauregiak eraiki. Erriberrin bertan hil zen 1425ean. Iruñeko katedralean lurperatu zuten.

Haren omenez 1997tik aurrera Nafarroako Gobernuak Karlos III.a Noblearen Gurutzea izeneko saria ematen du.

Monumentua

Karlos III.a Noblearen monumentua, Iruñea

Familia

Aitona Filipe III.a Évreuxko kondea	Amona Joana II.a Nafarroako erregina	Aitona Joanes II.a Frantziako erregea	Amona Bona Luxenburgokoa
Aita Karlos II.a Nafarroako erregea		Ama Joana Frantziakoa
Karlos III.a Nafarroako erregea

Ezkontza eta seme-alabak

1375eko maiatzaren 27an ezkondu zen Gaztelako erregea zen Henrike II.aren Leonor alabarekin. Ondoko haurrak izan zituzten:

Blanka (1385/91 - 1441), Joanes II.aren emaztea.
Elisabet, (1395 - 1435), 1419an Joanes IV.a Armagnacekoarekin ezkondu zena.
Beatriz, (1392 - 1407ko abenduaren 14) Jakue II.a La Marchekoa kondearekin ezkondu zena.
Joana, (1382 - 1413), Luis Beaumondarrarekin ezkondu zena eta lehendabiziko Leringo kondesa.
Maria, (1388 - 1425)
Margarita, (1390 - 1403)
Karlos, (1397ko abuztuaren 15 - 1402ko abuztuaren 12)
Luis, (1402ko apirila - 1402ko urria)

Maria Miguel Espartza maitalearekin zenbait sasikume ere izan zituen:

Joana, 1396an Eneko Ortiz Zuñigarekin ezkondu zena^[8].
Lantzelot (1386 aldean — 1420ko urtarrilaren 8a), Iruñeko elizbarrutiko bikario orokorra 1408 eta 1420 artean^[9].
Godofredo, Cortesko kondea, Teresa de Arellanorekin ezkondu zena.
Leonel, 1441 eta gero hila.
Maria, moja.

Erreferentziak

↑ ^a ^b Charles III. in: Encyclopædia Britannica. 2011-11-10.
↑ Michaud, Joseph Fr.; Michaud, Louis Gabriel. (1854). Biographie universelle ancienne et moderne. Desplace, 560 or..
↑ Herreros Lopetegi, Susana. (1993). Navarra en la órbita francesa. in: Historia Ilustrada de Navarra. Iruñea: Diario de Navarra ISBN 84-604-7413-5..
↑ Darst, David H.. (2002). Pérez, Janet; Ihrie, Maureen eds. Leonor de Navarra (1350-1415), Queen of Navarre. in: The Feminist Encyclopedia of Spanish Literature: A-M. Westport: Greenwood Publishing Group.
↑ Amama Joana II.a Nafarroakoak sortua.
↑ Valente, Claire. (2002). Fritze, Ronald H.; Robison, William Baxter eds. Joan of Navarre (c.13750-1437). in: Historical Dictionary of Late Medieval England, 1272-1485. Westport: Greenwood Publishing Group.
↑ ^a ^b Suárez Fernández, Luis. (1985). Fernando el Católico y Navarra: el proceso de incorporación del reino a la Corona de España. Madril: Ediciones Rialp, 41-42 or..
↑ Agapito y Revilla, Juan. (1921). Casamiento de D.ª Juana hija natural de D. Carlos III. .
↑ Castro Álava, José Ramón. (1983). Carlos III el Noble. I. G. Castuera, Nafarroako Foru Aldundia, 14 or. ISBN 84-235-0104-3..

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Karlos III.a Nafarroakoa

(Alemanez) genealogie-mittelalter.de
(Ingelesez) www.genealogics.org

Bibliografia

(Italieraz) A. Coville, Francia, La guerra dei cent'anni (fino al 1380), «Storia del mondo medievale» liburuan, VI. liburukia, 1999, 608-641. orr.
(Italieraz) Guillaime Mollat, I papi di Avignone e il grande scisma, «Storia del mondo medievale» liburuan, VI. liburukia, 1999, 531-568. orr.

Aurrekoa: Karlos II.a	Karlos III.a Nafarroako errege (1387-1425)	Ondorengoa: Blanka I.a
Aurrekoa: Karlos I.a	Karlos II.a Evreux-ko konde (1387-1404) Nemours-eko duke (1404-1425)	Ondorengoa: Frantziako erresumari lotua

Datuak: Q358365
Multimedia: Charles III of Navarre / Q358365

[EB-1] Charles III. in: Encyclopædia Britannica. 2011-11-10.

[2] Michaud, Joseph Fr.; Michaud, Louis Gabriel. (1854). Biographie universelle ancienne et moderne. Desplace, 560 or..

[3] Herreros Lopetegi, Susana. (1993). Navarra en la órbita francesa. in: Historia Ilustrada de Navarra. Iruñea: Diario de Navarra ISBN 84-604-7413-5..

[4] Darst, David H.. (2002). Pérez, Janet; Ihrie, Maureen eds. Leonor de Navarra (1350-1415), Queen of Navarre. in: The Feminist Encyclopedia of Spanish Literature: A-M. Westport: Greenwood Publishing Group.

[5] Amama Joana II.a Nafarroakoak sortua.

[6] Valente, Claire. (2002). Fritze, Ronald H.; Robison, William Baxter eds. Joan of Navarre (c.13750-1437). in: Historical Dictionary of Late Medieval England, 1272-1485. Westport: Greenwood Publishing Group.

[Suarez-7] Suárez Fernández, Luis. (1985). Fernando el Católico y Navarra: el proceso de incorporación del reino a la Corona de España. Madril: Ediciones Rialp, 41-42 or..

[8] Agapito y Revilla, Juan. (1921). Casamiento de D.ª Juana hija natural de D. Carlos III. .

[9] Castro Álava, José Ramón. (1983). Carlos III el Noble. I. G. Castuera, Nafarroako Foru Aldundia, 14 or. ISBN 84-235-0104-3..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

i e a Nafarroako errege-erreginak
Iruñeko buruzagiak	Eneko Arista \| Gartzia Enekoitz \| Orti I.a Gartzeitz
Iruñeko erregeak	Antso I.a \| Gartzia II.a \| Antso II.a \| Gartzia IV.a \| Antso III.a \| Gartzea III.a \| Antso IV.a \| Antso V.a \| Petri I.a \| Alfontso I.a \| Gartzia V.a
Nafarroako errege-erreginak	Antso VI.a \| Antso VII.a \| Tibalt I.a \| Tibalt II.a \| Henrike I.a \| Joana I.a eta Filipe I.a \| Luis I.a \| Joanes I.a \| Filipe II.a \| Karlos I.a \| Joana II.a eta Filipe III.a \| Karlos II.a \| Karlos III.a \| Blanka I.a eta Joanes II.a \| Leonor I.a \| Frantzisko I.a \| Katalina I.a eta Joanes III.a
Nafarroa Behereko errege-erreginak	Henrike II.a \| Joana III.a eta Antonio I.a \| Henrike III.a