Karrantza
| Karrantza | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bizkaia, Euskal Herria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||||
| Lurraldea | Bizkaia | ||||||||||
| Eskualdea | Enkarterri | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Karrantza Harana/Valle de Carranza | ||||||||||
| Alkatea | José Luis Portillo López (EAJ) | ||||||||||
| Posta kodea | 48891 eta 48890 | ||||||||||
| INE kodea | 48022 | ||||||||||
| Herritarra | karrantzarra | ||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Koordenatuak | 43°12′21″N 3°21′48″W / 43.2057°N 3.3633°W | ||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 137,66 km² | ||||||||||
| Distantzia | 54 km Bilbora | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 2.713 (2023) 1 (2022) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 13,44 bizt/km² | ||||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[1] |  -% 4,61 | ||||||||||
| Zahartze tasa[1] | % 20,1 | ||||||||||
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 27,08 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera tasa[1] | % 75,82 (2011) | ||||||||||
| Genero desoreka[1] | % -5,36 (2011) | ||||||||||
| Langabezia erregistratua[1] | % 13,05 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[1] | % 16,95 (2010) | ||||||||||
| Kaleko erabilera [2] | % (2016) | ||||||||||
| Etxeko erabilera [3] | % 5.62 (2016) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Webgunea | http://www.karrantza.org www.karrantza.org | ||||||||||
Karrantza (udalerriaren izen ofiziala: Karrantza Harana) Bizkaiko udalerria eta izen bereko harana da. Bizkaiko udalerririk zabalena da eta Enkarterriko eskualdearen mendebaldean dago kokatua.
Mugakideak
Karrantzak muga egiten du:
- Iparraldean Guriezo haranarekin (Kantabria).
- Hegoaldean Mena Haranarekin (Burgos).
- Mendebaldean Turtziozekin eta Villaverde Turtziozekin (Kantabria).
- Ekialdean Lanestosarekin, Soba haranarekin, Ramales de la Victoriarekin eta Rasinesekin (Kantabria).
Auzoak
Haranak 50 bat auzo txiki eta sakabanatu ditu. Auzorik populatuena Ambasaguas da. Auzo honetan Karrantzako tren geltokia dago. Concha auzoan, berriz, udaletxea dago.
Beste auzo edo leku ugarien artean Ranero, Matienzo, Manzaneda de Biañez, Molinar, Santecilla eta Rioseco ditugu.
Demografia
Karrantza XX. mendearen bigarren erdialdetik biztanle asko galdu egin ditu.
- 1900 - 4.237 biztanle
- 1910 - 4.463 biztanle
- 1920 - 4.506 biztanle
- 1930 - 4.458 biztanle
- 1940 - 4.479 biztanle
- 1950 - 4.687 biztanle
- 1960 - 4.490 biztanle
- 1970 - 3.953 biztanle
- 1981 - 3.392 biztanle
- 1991 - 3.149 biztanle
- 2001 - 2.887 biztanle
- 2004 - 2.884 biztanle
Historia
Karrantza haranean hainbat eta hainbat monumentu megalitiko daude. 1904an aurkitu zituzten Ventalaperra kobazuloan (Molinar auzoa) idatzitako grabatuak.
Karrantza Carrantia bezala aipatzen da historian lehen aldiz VIII. mendean.
Ikustekoak
Karrantza landa eremuko udalerria da. Nekazaritzak eta, batez ere, abeltzaintzak garrantzi handia du. Dena den, azken aldi honetan turismoak ere indar handia hartu du.
Raneroko haitzetan Pozalagua izeneko kobazuloa dago. Kobazulo honetan munduan topatu den estalaktika exzentrinkoen bildumarik handiena dago. Haitz hauetan ere Torca del carlista izeneko sima ere badago, Europako handiena dena.
Biañez auzoan, berriz, Karpin Abentura izeneko parke tematikoa dago. Batez ere, erakargarria da bertan dagoen Terrasauro parkea.
Natur baliabideak
Armañon ingurua parke naturala izendatua izan da 2006ko irailean. Horrez gain, Ordunteko mendilerroa ere babestuta dago, udalerriaren hegoaldean daudenak. Iparraldean, aldiz, Peña del Moro eta Peña del Mazo mendiak ditugu, eta ipar-ekialdean Raneroko gailurra.
Bestela, ibairik nagusiena Karrantza ibaia da, Ason ibaiaren adarra dena. Beste ibai txiki batzuk ere badaude haranean: Seco, Callejo, Escaleras, Bernales, Cuadro eta Presa.
Karrantzar ezagunak
- Victor Erize zinemagilea.
- Teresa Ahedo pintorea.
- Karlos Santisteban idazlea.
Bibliografia
- Paliza Monduate, Maite: La arquitectura residencial en Carranza desde finales del siglo XIX hasta mediados del siglo XX.
- Paliza Monduate, Maite: Guía de la arquitectura indiana en Karrantza y Lanestosa.
- Díaz García, Miguel Sabino: Los hornos y el pan en el valle de Karrantza.
- Díaz García, Miguel Sabino: Ritos de pasaje : la muerte en el Valle de Carranza .
- Díaz García, Miguel Sabino: La ganadería a lo largo del siglo XX en el Valle de Carranza.
- Peña Cerro, Luis Manuel: Medicina popular en el Valle de Carranza.
- Peña Cerro, Luis Manuel: La crianza de ganado y la cuadra en el Valle de Carranza.
- Peña Cerro, Luis Manuel: Juegos infantiles en Carranza.
- Peña Cerro, Luis Manuel: Ritos del nacimiento al matrimonio en el Valle de Carranza.
- Peña Cerro, Luis Manuel: Creencias y supersticiones en el Valle de Carranza.
- Saratxaga Garai, Aranzazu: Carranza: estudio histórico-artístico, Bizkaiko Foru Aldundia.
Kanpo loturak
|
Karrantzako auzoak |
|
|---|---|---|
|
Ambasaguas • Bernales • Callejo • Cerca • Concha • El Suceso • Herboso • La Calera del Prado • Lanzas Agudas • Manzaneda de Biañez • Matienzo • Molinar • Pando • Paules • Presa • Ranero • Rioseco • San Ciprian • San Esteban • Sangrices • Sierra • Soscaño | ||
| Enkarterriko udalerriak | ||
|---|---|---|
|
Alonsotegi · Artzentales · Balmaseda · Galdames · Gordexola · Gueñes · Karrantza · Lanestosa · Sopuerta · Turtzioz · Zalla | ||
- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).