Krabarroka beltz
| Krabarroka beltz | |
|---|---|
,_Monte_da_Guia,_isla_de_Fayal,_Azores,_Portugal,_2020-07-26,_DD_03.jpg) | |
| Iraute egoera | |
 Arrisku txikia (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Animalia |
| Filuma | Chordata |
| Klasea | Actinopteri |
| Ordena | Scorpaeniformes |
| Familia | Scorpaenidae |
| Generoa | Scorpaena |
| Espeziea | Scorpaena porcus Linnaeus, 1758 |
Krabarroka beltza (Scorpaena porcus) scorpaenidae familiako ur gaziko arraina da, ipar-ekialdeko Ozeano Atlantikoan, Mediterraneo itsasoan eta Itsaso Beltzan bizi dena[1].
Arrain pozoitsua da eta lesio larriak eragin ditzake[2].
Taxonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Lineok 1758. urtean deskribatu zuen lehenengoz krabarroka beltza Systema Naturae liburuan eta haren zabalkundea Ozeano Atlantikoan eta Mediterraneo itsasoan finkatu zuen[3]. 1876an Pieter Bleeker iktiologo herbeheretarrak porcus izena eman zion espezieari. Azalpen argirik ez omen du horrek. Dirudienez Ateneo Naukratiskoak esan omen zuen arrain hau algak jaten ikusi zuela eta beranduagoko itzulpen kaskar batek lokatza jaten zuela aipatzen zuen, eta hortik jarri zion Bleekerrek porcus "zerria" izena[4].
Euskal izendegia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Krabarroka beltza izendatzeko izen asko daude Euskal Herrian[5]:
| Izena | Erabilera-eremua (udalerria) |
|---|---|
| bonbus | Elantxobe |
| gomex, gomix, gonbix | Bermeo |
| gomezarrai | Zumaia |
| ilisatz | |
| itsas kabra | Bermeo, Mundaka, Lekeitio, Getaria |
| ittoskabra | Ondarroa |
| kabratxo | Armintza |
| krabarroka, krabarroka beltz | Donostia |
| ponpix | Lekeitio |
| zakarai |
Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
37 cm-ko luzera duen alerik aurkitu bada ere krabarroka beltz helduek 15 cm inguru neurtzen dute normalean. Aurkitu den ale handienak 870 gramoko pisua zuen.
Buru handi zabala du, mutur laburrekoa, eta ahoak goranzko angelu bat osatzen du. Begien artean zulo nabarmen bat du eta begien gainean garro luzeak, luma itxura hartzen dutenak eta begien diametroaren luzerakoak. Muturraren gainean ere bi garro txiki ditu. Burua inguratuz arantza ugari agertzen ditu, masail inguruetan ere arantzaz osaturiko gandorrak agertzen ditu[2].
Bizkarraldean hegats arantzatsua du. Hamabi arantza zurrun eta bederatzi bigun ditu. Zortzigarren eta bederatzigarrenaren artean pigmentu iluneko txiki bat bat du. Bizkarraldeko arantza hauek pozoitsuak dira[2]. Isatseko hegatsak hiru arantza zurrun eta bospasei bigun ditu eta borobiltsua da. Alboetako hegatsak handiak eta obalatuak dira, 16-18 arantza dituztenak.
Ezkata txikiz estalita dauka gorputza, burua eta hegatzen oinarriak ezik[2].
Arraina marroixka da eta orban ugari azaltzen ditu gorputzean. Hegatsek ere pinporta marroi ugari dituzte eta isatseko hegatsak hiru lerro bertikal marroi ditu.
Banaketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ozeano Atlantikoan, Mediterraneo itsasoan eta Itsaso Beltzean aurkitzen da. Ozeano Atlantikoari dagokionez Britainiar uharteetatik Azore uharteetara eta hegoladerantz jota Kanarietan barrena Afrika mendebaldeko kostalderainoko eremua hartzen du.
Biologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
,_%C4%8Airkewwa,_Malta,_Malta,_2021-08-24,_DD_37.jpg)
Habitata eta elikadura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Krabarroka beltza kostaldean bizi den espezie bentikoa da baina Mediterraneoan eta Itsaso Beltzean 800 metrotako sakoneran ere aurkitu izan da[6]. Horma bertikalen azpiko eremu arrokatsuetan aurkitzen da, zuloetan ezkutatuta. Posidonia zelaietan ere ezkutatzen da[2].
Krabarroka beltz gazteek arroketako zuloak partekatzen dituzte baina helduak arrain bakartiak dira. Arroka artean ezkutaturik egoten da eta eraso azkarra eginez aurretik pasatzen diren arrain txikiak (blenidoak eta gobidoak), krustazeoak eta bestelako ornogabeak ehizatzen ditu[2].
Akuarioetara ere oso ongi moldatzen da eta ugaltzera irits daiteke[2].
Ugalketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Emeak hiru urterekin eta arrak bi urterekin lortzen du sexu heldutasuna. Maiatza eta abuztu/iraila artean ugaltzen da eta 200.000 arrautza jartzen ditu mukizko zinta gardenetan. Handik jaiotzen diren larbek planktonarekin egiten dute bat eta 3 cm-ko luzera dutenean itsaso hondora jaisten dira[2].
Parasitoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Pontobdella muricata izainak parasitatzen dituen arrainetako bat da krabarroka beltza. Zakatzetan, abdomenean edota hegatsen oinarrian finkatzen da eta odola xurgatzen du. Egunez geldi egoten da eta gauez elikatzen da krabarrokaren odolaz[7].
Gastronomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ez da oso erabilia gastronomian, haragi gutxi baitu. Arrain zopak egiteko erabil daiteke[2].
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Thode, G., M.C. Álvarez, E. Garcia i V. Giles, 1985. Variations in C-banding patterns and DNA values in two scorpion fishes (Scorpaena porcus and Scorpaena notata, Teleostei). Genetics 68(1):69-74.
- ↑ a b c d e f g h i «Club de Inmersión Biología :: 21. Peces óseos, Scorpaena porcus» www.cibsub.cat (Noiz kontsultatua: 2023-12-23).
- ↑ «CAS - Eschmeyer's Catalog of Fishes» researcharchive.calacademy.org (Noiz kontsultatua: 2023-12-23).
- ↑ (Ingelesez) «Order PERCIFORMES (part 9): Suborder SCORPAENOIDEI: Family SCORPAENIDAE» The ETYFish Project 2021-05-22 (Noiz kontsultatua: 2023-12-23).
- ↑ «itsas kabra» arrainak.eus (Noiz kontsultatua: 2024-01-01).
- ↑ «Scorpaena porcus, Black scorpionfish : fisheries, aquarium» fishbase.mnhn.fr (Noiz kontsultatua: 2023-12-23).
- ↑ «Pontobdella muricata | DORIS» doris.ffessm.fr (Noiz kontsultatua: 2023-12-23).
Datuak: Q900949
Multimedia: Scorpaena porcus / Q900949
Espezieak: Scorpaena porcus