Maitia, nun zira
| Maitia, nun zira | |
|---|---|
| Dulce Pontesen, Kepa Junkeraren, Imanol Larzabalen, Anne Etxegoienen, Amaia Zubiriaren, Estitxuren eta Kalakanen musika-lana | |
| Egilea(k) | Dulce Pontes, Kepa Junkera, Imanol Larzabal, Anne Etxegoien, Amaia Zubiria, Estitxu eta Kalakan |
| Argitaratze-data | 1720(e)ko hamarkada |
| Ezaugarriak | |
| Hizkuntza | euskara |
| Tonoa | Fa maior |
| Bestelako lanak | |
| Musikagilea | Jose Tomas Uruñuela Jean Dominique Julien Sallaberry |
Maitia, nun zira Zuberoako euskal abesti herrikoia da. Jose Tomas Uruñuela gasteiztarrak harmonizatu zion orain ezagunena dugun musika, 1930. urtearen inguruan.[1]
Abestiaren azalpena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
_%C3%A9glise_trinitaire,_vue_sous_angle.JPG)
Piarres Lafittek argitaratu zuenez, 1701eko azaroaren 9an Hauzeko elizan bataiatutako Jeanne Ündüreine emakumeari eginiko kanta da. Aitoren semea zuen aita, Ündüreineko jauna; eta ama ere, aitoren alaba, Zibozekoa.
Zuberoako aitoren alaba gehientsuenak bezala, Jeanne haurra Oloroeko komentu batean hezi zuten. Hain etxe oneko neskatxa ezkontzeko adinetara heltzearekin, hartaz gizon gazte anitz agradatuko ziren. Ororen artetik, hautatu zuen Mixel de Reyau, zuberotar aitoren semea. Baina hautu hori ez zuen gogoko Jeanneren aitak. Bere baimena errefusatu zuen, eta, kantoreak dioenez, alaba berriz komentuan ezarri. Mixelen auhenak eta Jeanneren erantzunak jasotzen bide ditu, beraz, abestiak.[2]
Abestiaren hitzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hitzen argigarri, zati bakoitzean nor mintzo den adierazi dugu. Lafittek jasotako antolamendu tradizionalean, zortzi lerro (6, 7, 7, 6, 12, 7, 7 eta 6 silabakoak, hurrenez hurren) ditu bertso bakoitzak. Hemen, berriz, Uruñuelak bezala antolatu ditugu bertsoak, antolamendu tradizionaleko bertso bakoitza bitan zatiturik eta lerrorik luzeena (12 silabakoa) erdibiturik. Bestalde, Jeanneren azken mintzaldia eta Jeanneren aitarena ez daude Uruñuelaren bertsioan (horregatik ez diegu «bis» marka ezarri bertso bakoitzeko azken lerroaren ondoan).
Mixel:
- Maitia, nun zira?
- Nik etzütüt ikusten
- ez berririk jakiten
- nurat galdü zira? [bis]
- Ala khanbiatü da[3]
- zure deseiña?
- Hitzeman zenereitan
- ez behin, bai berritan
- enia zinela! [bis]
Jeanne:
- Ohikua nüzü
- ez nüzü kanbiatü
- bihotzian beinin hartü
- eta zü maitatü. [bis]
- Aita jeloskor batek
- dizü kausatü.
- Zure ikustetik
- gehiago mintzatzetik
- hark nizü pribatü. [bis]
Mixel:
- Aita jeloskorra!
- Zük alaba igorri
- arauz ene ihesi
- komentü hartara. [bis]
- Agian ez ahal da
- sartüren serora!
- Fede bedera dügü
- alkarri eman tügü
- gauza segürra da. [bis]
Jeanne:
- Zamariz iganik,
- Jin zazkit ikustera,
- Ene kontsolatzera,
- Aitaren ixilik.
- Hogei eta lau urthe
- batizit betherik:
- Urthe baten bürian,
- Nik ez diket ordian
- Aitaren axolik.
Jeanneren aita:
- Alaba diener
- erranen dit orori:
- «So'gidaziet eni
- beha ene erraner.
- Gaztetto direlarik,
- untsa diziplina!
- Handitu direnian
- berant date ordian
- nik badakit untsa».[2]
Partitura eta doinua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Salaberrik doinu eta partitura hau jaso zuen 1870ean:[4]
Istorioaren bukaera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Lafittek eginiko ikerketen arabera, aitak barkatu zion alabari: azkenean, Jeanne gaixoa ohorezki ezkondu zen.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ «El musicólogo José Tomás Uruñuela Fernández de Larrea fallece el 3 de julio de 1963», uztaileko efemerideetako bat, Euskonews & Media aldizkaria, 539. zenbakia, 2010eko uztailekoa.
- ↑ a b LAFITTE Piarres: «Nori buruz egin zen “Maitia, nun zira” kantu xaharra?», in Euskal literaturaz, Euskal Editoreen Elkartea, 1990. Klasikoen Gordailuan eskuragarri: <http://klasikoak.armiarma.eus/idazlanak/L/LafitteLiteraturaz022.htm>.
- ↑ Toki askotan «hala» (= modu hartan aldatu da?) jartzen duen arren, dudarik ez da «ala» (= edo aldatu al da?) dela tradizioan abestu izan dena.
- - SALABERRI, J.-D.-J.: Chants populaires du Pays basque. Baiona: Lamaignère, 1870. «Maitia, nun zira?» 4. or.
- - ETXEMENDI Paul eta LAFITTE Piarres: Kantuz. Recueil de 120 chansons populaires basques. Baiona: Eskual-Herria, s.a. «Maitia, nun zira», 110. or.
- - ETXEMENDI Paul eta LAFITTE Piarres: Ene hautia. 25 chants basques. 6. ed. Donapaleu: Vogel, ia, s.a. «Maitia, nun zira», 4. or.
- - ETXEMENDI Paul eta LAFITTE Piarres: Xaramela. Donostia: Elkar, 1985. «Maitia, nun zira», 208. or.
- - ETXEMENDI Paul eta LAFITTE Piarres: Kantu Kanta Khantore. Baiona: Ezkila, 1967. «Maitia, nun zira», 101. or.
- - SALABERRI, J.-D.-J.: Chants populaires du Pays basque. Baiona: Lamaignère, 1870. «Maitia, nun zira?» 4. or.
- ↑ SALABERRI, J.-D.-J.: Chants populaires du Pays basque. Baiona: Lamaignère, 1870. «Maitia, nun zira?» 4. or. Ikus, Wikiturrietan.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
 |
Wikitekan badira testuak, gai hau dutenak: Maitia, nun zira |
- Dulce Pontesek eta Kepa Junkerak abestutako bertsioa, entzungai.
- 2003ko ETBko Kantu Zaharrak saioan abestutako bertsioa, entzungai.
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q12262886