Monarkia autoritario

Monarkia autoritarioa, historiografia arloan, Mendebaldeko Europan Erdi Aroaren amaieran eta Aro Modernoaren hasieran sortu zuten erregimen politikoa izan zen.

Estatu modernoaren monarkia autoritarioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

XV. mendean Europako errege-erreginek boterea sendotzen jarraitu zuten. Baina horretarako, nobleziaren, elizaren, udalerrien eta parlamentuen boterea ahuldu behar izan zuten. Honek oso istilu larriak ekarri zituen, gerra zibilak eratzera ere heldu ziren. Nobleen arteko gatazkak galarazteko eta ordena mantentzeko Anaitasun Santua sortu zuten. Erlijio-arazoak konpontzeko Inkisizioa santua sortu zuten.

Hau ez gertatzeko neurri batzuk hartu ziren:

Burokrazia eta administrazio zentralizatua eratu zen, baina, erregearen agindupean zegoen.
Armada handitu zuten, errege-erreginek ordaintzen zituzten, eta haiek esandakoa egiten zuten.
Zergak areagotu zituzten, diru sarrerak lortzeko.
Diplomazia- sarea sortu zuten, inguruko herrialdeekin harremana izateko.

Horregatik monarkia autoritarioa sortu zen. Gortea, ibiltaria izateari utzi zion. Handik zuzentzen zen gobernua.

Gaztela eta Aragoi bere legeak, erakunde politikoak, txanponak eta abar mantendu zituzten.

Monarka adibideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Joanes I.a Portugalgoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Joanes I.a Portugalgoa»

Lisboan 1357.urteko apirilaren 11.an jaio zen eta 1433. Lisboan urtean hil egin zen. Avisa dinastiako lehen ordezkaria izan zen, Aljubarrota (1385) guduaren ondoren, monarkia autoritario oso handia sendotzen hasi zen, Erregimen Zaharra. Europa Ekialdeko lehenengoa izan zen. Itsasontziak garrantzi handia hartu zutenez, Lisboa hiri garrantzitsua sortu zen. Ingalaterrarekin oso batua egon zen amaieraraino

Errege-erregina Katolikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Errege-erregina Katolikoak»

Toro gudaren ondoren (1476ren), gortea Gaztelara eta Aragoira eraman zuten. Frantziaren isolatzailea bilatzen zuen erabakitako politika batek, bere aurreko etsaiengana hurbildu ziren : Portugaleko Avisak eta Ingalaterrako Tudoreak.

Maximiliano I.a[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Maximiliano I.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa»

Austriako enperadorearen eta Alemaniako artxidukea, Flandeseko eta Borgoinako dukea ere izan zen. Zentralizatutako botere homogeneoan jardun ezin duen oso barreiatutako lurralde-multzoa. Carlos V. ere ez, ez zuen lortu, homogeneo boterea jardutea. Bere biloba, Brandenburg, XVI mendearen Erreformaren esperientzia traumatikoen ondoren, eta XVII mendeko Hogeita Hamar Urteen Gerra bihur dadin erreinu bideragarria (Prusia) sortu zen. Absolutismoaren bat osaerarako XVIII mendean, eta Hohenzollern dinastiaren onerako gidatuko du eta Habsburgo-ren kaltetan austriarrak XIX mendean Alemaniako Batzea.

Cesar Borgia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Cesar Borgia»

Aita Santuak Alejandro VI.aren semea zen. Estatu Pontifikalak botere handi bat Italiaren anizkunetan banatutako lurraldeekin bihurtzen saiatu zen, Frantziakogatik eta Espainiakogatik eztabaidatzen. Aitzitik, gizarte estamentala estamentu feudalen indar handiagoarekin garatu zuten beste zona batzuk baino. Gero, Manuel Filiberto Saboyakoa monarkia autoritarioa lortu zen. Eta denborarekin, Italiako XIX. menden batzuk egin zituzten.

Henrike VIII.a Ingalaterrakoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Henrike VIII.a Ingalaterrakoa»

Tudoreak, ehun urteko gerraren ondoren, bere boterea finkatzea lortu zuten, baina Frantziako lurraldeak eta bi arrosen gerra zibila galdu zuten. Bere hildako anaiaren emakumearekin ezkondu zen: Aragoiko Catherine. Lau ume izan zituen baina guztiak hil egin ziren. Gero, Enrique VIII.arekin beste ume bat izan zuten, hau alaba izan zen. Enriquek mutil bat nahi zuen seme bezala . Eta aita santuari ea dibortziatu ahal zen galdetu zion. Honek ezetz esan zionez erlijio Katolikotik banandu zen. Erlijioan, politikan eta ekonomian botere handia lortu zuen. Bere semea Isabel I. Ingalaterrakoa botere-oreka mantendu zuen,baina, Estuarduak ez zeuden errespetatzeko prest eta Gerra Zibil Ingelesa sortu zuten.

Frantzisko I.a Frantziakoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Frantzisko I.a Frantziakoa»

Valoisak beraien botere erreala berriz osatzea lortu zuen. Carlos V-rekiko, Italiako Gudako lehiak izan ziren bere erregealdi guztiaren buru. Borbonetarako dinastia aldaketak, eta lehorte orokorrera eramango duen baieztapeneko mende berria ireki zen: Monarkia Absolutua.

Gustavo I.a Vasa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Gustavo I.a Vasa»

Vasa dinastia sortu zuena izan zen. Danimarkaren aurreko dinastia sendotu zuen eta oinordetzakotan bihurtzen duen monarkiako erakunde bera. Erreforma protestantea sartu zuen, horrek bere boterea indartzea eragin zuen, Europako iparraldeko beste printze batzuk bezala. Alemanak aliantza bat egiten ari ziren Lüberck-ekin, horrek baltikoko hedapena eragingo zuen, hau hurrengo mendean osatuko litzatekeen hedapena egingo luke. (Hogeita Hamar Urteko Gerra)

Sigismundo II.a Poloniakoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sakontzeko, irakurri: «Sigismundo II.a Poloniakoa»

Ekialdeko Europak ez zuen monarkia autoritarioa osatzea lortu, nahi izandako aurreko erregeak bezala, nolabait nobleek lortu zuten boterearekiko eta beraien sistema politikoagatik: "Erregeak erreinatzen du, baina ez du gobernatzen".