Natal (Iparraldeko Rio Grande)

Natal
	Brasilgo udalerria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Brasil
Brasilgo unitate federatibo	Rio Grande do Norte
Izen ofiziala	Natal
Posta kodea	59000-000
Geografia
Koordenatuak	5°47′42″S 35°12′32″W / 5.795°S 35.2089°W
Azalera	167.264 km²
Altuera	30 m
Mugakideak	São Gonçalo do Amarante (Rio Grande do Norte), Extremoz, Parnamirim (Rio Grande do Norte) eta Macaíba
Demografia
Biztanleria	751.300 (2022); −145.408 (2021)
Dentsitatea	4.491,7 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	1599
Telefono aurrizkia	84
Ordu eremua	UTC−03:00 eta UTC−02:00
Hiri senidetuak	Betleem, Córdoba, Porto Alegre, Rio de Janeiro eta Salvador da Bahia
	natal.rn.gov.br

Artikulu hau Brasilgo hiri bati buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Natal».

Natal (naˈtaw ahoskatua, euskaraz Gabon eguna) Brasil ipar-ekialeko hiria da, Iparraldeko Rio Grande estatuko hiriburua. 2009an hiriak 950.820 biztanle zituen (1.363.547 inguruko metropolia kontuan harturik). Brasilgo hiriburutik (Brasilia) 2.227 km-ra dago.

1599an eraiki zuten, Potengi ibaiaren ertzean. Monumentu historiko ugari ditu; parkeak, museoak eta turismo-eremu asko.

Adibidez, Alberto Maranhão Antzokia, Newton Navarro zubia, Câmara Cascudo Museoa, Ponta Negra hondartza eta abar.

Hiriko ospakizun handienak Carnatal, Ekaineko jaiak eta Gabonetakoak dira.

Historiari dagokionez, oso garrantzitsua izan zen munduko bigarren gerran, 1942. urtean, Tocha operazioan. Estatu Batuetako hegazkinak han bertan erregaiz hornitu zituzten aliatuek. Horregatik, munduko lau eremu estrategikoenetakoen artean sailkatuta egon zen denbora luzez.

Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datu klimatikoak (Natal)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	37	38	38	38	32	36	36	37	37	32	35	36	38
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	31	31	31	30	30	28	28	28	29	30	30	30	30
Batez besteko tenperatura (ºC)	27	27	27	27	26	26	25	25	26	26	27	27	26
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	24	23	23	22	21	21	19	20	21	22	23	24	22
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	20	20	17	16	17	15	15	14	17	17	18	19	14
Eguzki orduak	273.5	233.2	230.6	204.7	210.8	195.5	217.1	245.7	261.7	297.2	290.7	295.9	2956.6
Iturria (1): Weatherbase^[1]
Iturria (2): Meteorologia e Clima^[2]

Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gabon gauean eraiki zuten, abenduaren 25ean, 1599an eta hiriaren izenak latinezko jatorria du; natale^[3] ("jaiotze lekuan").^[4] Idazleen arabera, lotura zuzena dauka hiriko sorkuntzaren datarekin. Badaude hiriaren sorkuntzari buruzko bi teoria: Lehenengoak leku oso primitiboa aipatzen du, Jerônimo de Albuquerquez mugatua, abenduaren 25ean, 1599an. Bestearen arabera Manuel Mascarenhas izena zuen kapitain bat leku hartara iritsi zen gotorleku bat eta hiri bat eraikitzeko asmoz, Portugalgo orduko egoera indartzeko eta etsaien balizko oldarkortasuna saihesteko.^[5]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lehenengo jentilak eta Europako kolonizazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1000. urtera arte, Natalen inguruan tapuia tribukoak bizi ziren. Garai hartan, herrialde hori Amazoniako beste tribu batek, tupiek, inbaditua izan zen. Horiek tapuia tribukoak kontinente barrurantz bultzatu zituzten. Gero, XVI mendean, herrialde hori potiguara tribuko biztanleez beteta gelditu zen.^[6]

Rio Grande estatuko historia 1535ean hasi zen; Aires da Cunharen menpeko flota iritsi zenean, João de Barros nagusiaren eta Portugalgo erregearen (João III.a) zerbitzuan. Bertako Potiguara tribukoen erresistentziak eta han pau-brasil zurarekin trafikatzen zuten frantses piratek, portugaldarrek lur hura kolonizatzeko zuten asmoa oztopatzen zuten. Horrela, Hego Amerikako izkinan dagoen lurraldearen historia hasi zen.^[7]