Olinpiar Jokoak
Olinpiar Jokoak edo Joko Olinpikoak kirol askotako eta nazioarteko ekitaldi handia da, lau urtean behin antolatzen dituztenak bai uda partean bai eta neguan ere. Udako eta Neguko Olinpiar Jokoen artean bi urteko tartea dago.
Jatorrizkoak, Olinpian (Grezia) burutu zituzten hamabi mendetan zehar, K. a. 776tik 393. urtea arte.
1894an Pierre de Coubertin frantziarrak berpiztu zituen jokoak eta Nazioarteko Olinpiar Batzordea (NOB) sortu zuen. Lehendabiziko udako Olinpiar Jokoak 1896an Atenasen ospatu zirenak izan zen. Bertan 12 herrialdeetako kirolariek parte hartu zuten. 1920 Anberesen egindako seigarren jokoak arte, ez zen egon zin egin eta banderak zabaltzeko zeremoniarik. Batzuetan politika jokoekin nahasita ibili ziren; Berlineko Olinpiaketan (1936) nazien ideologia arrazistak ez zuen begi onez ikusi kirolari beltzen parte hartzea eta arrakasta; Munichekoetan (1972) Israeleko parte hartzaileak hil zituzten. Kanadan (1976) Afrikar eta arabiar hemeretzi herri erretiratu egin ziren Zeelanda Berriaren parte hartzeagatik protesta egiteko. Zeelanda Berriak Hego Afrikara ekipoa bidali izana, nahiz eta han aparheid politika erabili, izan zen arrazoia.
Neguko Olinpiar Jokoak 1924. urtetik ospatzen dira, lehendabizikoak Chamonix izanik. 1992. urtera arte udako eta neguko Olinpiar Jokoak urte berean egiten ziren, baina NOBk ondorengo neguko Olinpiar Jokoak bi urte aurreratzea eta udakoetatik bereiztea adostu zuen. Hala, 1994an neguko Olinpiar Jokoak Lillehammerren egin zituzten.
Gaur egun arte bi gerrek gelditu dituzte Olinpiar Joko Garaikideak. Aurrena Lehen Mundu Gerra izan zen, gerra honek 1916ko Berlingo Olinpiar Jokoak bertan behera uztera behartu zuen. Beste guda Bigarren Mundu Gerra izan zen. Gerrate honek 1940ko Tokiokoak eta 1944ko Londreskoak bertan behera uztera behartu zuen.
Aro garaikideko ekitaldiak
Udakoak
- 1896 Atenas (Grezia)
- 1900 Paris (Frantzia)
- 1904 Saint Louis (AEB)
- 1906 Atenas (Grezia)
- 1908 Londres (Erresuma Batua)
- 1912 Stockholm (Suedia)
- 1916 Berlin (Alemania)
- 1920 Antwerp (Belgika)
- 1924 Paris (Frantzia)
- 1928 Amsterdam (Herbehereak)
- 1932 Los Angeles (AEB)
- 1936 Berlin (Alemania)
- 1940 Tokio (Japonia) eta Helsinki (Finlandia)
- 1944 Londres (Erresuma Batua)
- 1948 Londres (Erresuma Batua)
- 1952 Helsinki (Finlandia)
- 1956 Melbourne (Australia) eta Stockholm (Suedia)
- 1960 Erroma (Italia)
- 1964 Tokio (Japonia)
- 1968 Mexiko Hiria (Mexiko)
- 1972 Munich (Alemania)
- 1976 Montreal (Kanada)
- 1980 Mosku (SESB)
- 1984 Los Angeles (AEB)
- 1988 Seul (Hego Korea)
- 1992 Bartzelona (Katalunia, Espainia)
- 1996 Atlanta (AEB)
- 2000 Sydney (Australia)
- 2004 Atenas (Grezia)
- 2008 Beijing (Txina)
- 2012 Londres (Erresuma Batua)
- 2016 Rio de Janeiro (Brasil)
- 2020 Tokio (Japonia)
Negukoak
Hasiera batean, Neguko Olinpiar Jokoetako oraingo kiroletako batzuk, izotz gaineko hockeya eta patinaje artistikoa kasu, Udako Olinpiar Jokoetako kirol bezala hasi ziren agertzen. Baina, halako batean, izotzetan eta elurretan egiten ziren kirolentzako Olinpiar Joko propioak sortu ziren. Horrela Neguko Olinpiar Jokoak 1924tik 1992ra Udako Olinpiar Jokoen urte berean ospatzen ziren, baina, 1992ko jokoen ondoren, Udako Olinpiar Jokoen bi edizioren artean sartzea erabaki zen.
- 1924 Chamonix (Frantzia)
- 1928 Sankt Moritz (Suitza)
- 1932 Lake Placide (AEB)
- 1936 Garmisch-Partenkirchen (Alemania)
- 1940 Sankt Moritz (Suitza) eta Garmisch-Partenkirchen (Alemania) Edizio hau, bertan behera geratu zen, Bigarren Mundu Gerraren ondorioz.
- 1944 Cortina d'Ampezzo (Italia) Aurrekoa bezala, Neguko Olinpiar Jokoen edizio hau, bertan behera geratu zen, arrazoi berarengatik
- 1948 Sankt Moritz (Suitza)
- 1952 Oslo (Norvegia)
- 1956 Cortina d'Ampezzo (Italia) 12 urte lehenago, Bigarren Mundu Gerraren ondorioz, ezin izan zena, urte honetan lortu zuen herri italiar honek.
- 1960 Squaw Valley (AEB)
- 1964 Innsbruck (Austria)
- 1968 Grenoble (Frantzia)
- 1972 Sapporo (Japonia)
- 1976 Innsbruck (Austria)
- 1980 Lake Placide (AEB)
- 1984 Sarajevo (Jugoslavia)
- 1988 Calgary (Kanada)
- 1992 Albertville (Frantzia)
- 1994 Lillehammer (Norvegia) Edizio hau, Udako Olinpiar Jokoen bi edizioren artean tartekatu zen lehena izan zen, ordu arte udakoen urte berean ospatu baitziren.
- 1998 Nagano (Japonia)
- 2002 Salt Lake City (AEB)
- 2006 Torino (Italia)
- 2010 Vancouver (Kanada)
- 2014 Sotxi (Errusia)
- 2018 Pyeongchang (Hego Korea)
Ikus, gainera
Kanpo loturak
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Olinpiar Jokoak  |
