Olivia Newton-John

Olivia Newton-John
	2012 Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Cambridge, 1948ko irailaren 26a
Herrialdea	Australia ; Erresuma Batua
Heriotza	Santa Ynez Valley (en) , 2022ko abuztuaren 8a (73 urte)
Hobiratze lekua	Santa Ynez (Kalifornia)
Heriotza modua	Gaixotasun terminala: bularreko minbizia
Familia
Aita	Brinley Newton-John
Ama	Irene Helen Käthe Born
Ezkontidea(k)	Matt Lattanzi (1984 - 1995); John Easterling (2008 - 2022)
Seme-alabak	ikusi Chloe Rose Lattanzi;
Anai-arrebak	ikusi Rona Newton-John (en) ;
Familia	ikusi Max Born (aitona); Jeff Conaway (); Brett Goldsmith (en) (iloba); Tottie Goldsmith (en) (iloba); Gustav Victor Rudolf Born (en) (osaba); Georgina Born (en) (lehengusu); Ben Elton (third cousin (en) );
Hezkuntza
Heziketa	University High School (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	abeslaria, zinema aktorea, estudioko musikaria, egile abeslaria, aktorea eta musikagilea
	Parte-hartzailea 1974ko Eurovision Abesti Lehiaketa ;
Lantokia(k)	Los Angeles
Lan nabarmenak	ikusi Xanadu (en) ; Twist of Fate (en) ; Physical (en) ; If You Love Me (Let Me Know) (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Britainiar Inperioko Ordenaren ofiziala (1978ko abenduaren 30a) ; Officer of the Order of Australia (2006ko ekainaren 12a) ; Daytime Emmy Award (1999) ; Australian National Living Treasure (2012) ; Companion of the Order of Australia (2019ko urtarrilaren 26a) ; Britainiar Inperioko Ordenaren dama komendadorea ; Izarra Hollywoodeko Ospearen pasealekuan ; Grammy Award for Best Female Pop Vocal Performance (1974) : Let Me Be There (en) ; Grammy Award for Record of the Year (1975) : I Honestly Love You (en) ; Grammy Award for Best Female Pop Vocal Performance (1975) : I Honestly Love You (en) ; Grammy Award for Video of the Year (1983) : Physical (en) ; Country Music Association Award for Female Vocalist of the Year (1974) ; American Music Award for Favorite Country Album (1974) : Let Me Be There (en) ; American Music Award for Favorite Pop/Rock Song (1974) : I Honestly Love You (en) ; American Music Award for Favorite Pop/Rock Album (1975) : Have You Never Been Mellow (en) ; Australian Recording Industry Association (2002) ; National Trust of Australia (2012) ; Music Victoria Awards of 2015 ; Doctor of Letters ; Australian Women in Music Awards (2021) ; American Music Award for Favorite Country Female Artist ;
Genero artistikoa	pop musika; countrya; pop rock; dance popa
Ahots mota	sopranoa
Musika instrumentua	ahotsa
Diskoetxea	Uni; EMI; MCA Records
	olivianewton-john.com

Olivia Newton-John, ezizena Livvy (Cambridge, Ingalaterra, 1948ko irailaren 26a - Santa Barbara konderria, Kalifornia, 2022ko abuztuaren 8a) australiar abeslari eta aktorea izan zen. Abeslari moduan 100 milioi ale baino gehiago saldu zituen, munduko arrakastutsuenetariko bat izanik.^[1] Gainera, zineman, John Travoltarekin batera, Grease musikal ospetsuaren protagonista izan zen.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gurasoak Brinley "Bryn" Newton-John galestarra (1914-1992) eta Irene Helene Born judu alemaniarra (1914-2003) izan ziren. Hiru neba-arrebetariko nagusiena zen, Rona Newton-John ahizpa (1943-2013), bera bezala minbiziz hil zen aktorea izan zen eta Hugh Francis Newton-John neba (1939-2019).

Amaren aldeko aitona Max Born fisikari eta matematikari alemaniarra izan zen, eta Fisikako Nobel saria irabazi zuen 1954an mekanika kuantikoan egindako lanengatik.

Bost urte zituela, familia Australiara joan zen, aitari irakasle lana eskaini baitzioten Melbourneko unibertsitate batean. Australian, haurtzaroan eta nerabezaroan, Melbourneko Unibertsitatean ikasi zuen.

Abeslari[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Abeslari gisa hastapenak institutuan egin zituen, Sol Four izeneko emakumezkoen taldean.^[2]

Bere lehen albuma, If Not For You, 1971n grabatua, Estatu Batuetara iritsi zen eta arrakasta ertaineko hiru bakun lortu zituen: «Banks of The Ohio», «Me and Bobby McGee» (lehendik zegoen abesti baten bertsioa) eta «If Not For You». Bi urte geroago bigarren albuma aurkeztu zuen, Let Me Be There, «Take Me Home, Country Roads» country balada nabarmenduz.

Eurovision Jaialdia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1974an Erresuma Batua ordezkatu zuen Ingalaterrako Brighton hirian egin zen Eurovisión jaialdian. «Long Live Love» abestia interpretatu zuen, eta 4. postuan geratu zen. Irabazlea Suediako ABBA taldea izan zen «Waterloo» abestiarekin eta bigarren postuan Gigliola Cinquetti «Si» abestiarekin. Urte hartan, If You Love Me, Let Me Know izenaz atera zuen hirugarren albuma album-zerrendako lehen postuetara iritsi zen, eta «I Honestly Love You» diskoko balada bat AEBetako Billboardeko lehen postuan finkatu zen.

Arrakasta Estatu Batuetan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Berehala, grabazio-estudioetan sartu zen hurrengo LP-a grabatzeko, eta arrakasta handia izan zuen Estatu Batuetako merkatuan: Have You Never Been Mellow. Arazorik gabe igo zen 1975ean albumetako lehen postura, eta izen bereko gaia jarri zuen Hit Paradereko lehen postuan. Disko horretako «Please Mr. Please» country estiloko balada nabarmendu zen.

1975ean Estatu Batuetara joan zen bizitzera, eta laster egin zen pop musikako eta country musikako abeslari famatu. Bere ibilbidean zehar, bost alditan lortu zuen bere abestiak salmenta-zerrendetan sartzea. Horietako bat «Physical» izan zen, hamar astez postu horretan egon zena. Lau Grammy sari ere irabazi zituen. 1979an, Music for UNICEF ongintza-kontzertuan parte hartu zuen Rest your love on me y The Key abestuz, besteak beste, Bee Gees, ABBA, Donna Summer, eta Rod Stewartekin .

Grease eta Xanadu filmetako aktorea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bularreko minbizia diagnostikatu ondoren, minbiziari buruzko ikerketaren defendatzaile bihurtu zen. Bularrak auto-aztertzeko Liv-Kit produktuaren bozeramailea izan zen. Gaia Retreat & Spa-ren jabe partziala ere izan zen Byron Bayn, Australian, eta «geure burua, gorputza eta arima berritu, eguneratu eta zaharberritzeko leku ezin hobea» zela iragartzen zuen.^[3]

Osasun-arazoen inguruko arrazoi humanitario askotan parte hartze aktiboa izan zuen. Japonian, 1978an, kontzertu-bira bat bertan behera utzi zuen,^[4] arrantza-sareetan harrapatutako izurdeen sarraskiaren aurka protesta egiteko (ondoren, biraren programa berritu egin zen, Japoniako gobernuak gaia ikertzen ari zela esan zionean). 1979ko Music for UNICEF izeneko kontzertuan parte hartu zuen Haurraren Nazioarteko Urteko telebistaren mundu-transmisiorako. Kontzertuan, artistek abestiak interpretatu eta opariak betiko eman zituzten, batzuk helburuaren mesedetan. Nazio Batuen Ingurumen Programako Borondate Oneko Enbaxadore izendatu zuten.^[5]

Aktibismo soziala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1991n, Colette Chuda / CHEC (Coalición de Salud Ambiental de los Niños) ingurumen-funtsaren bozeramaile nazional bihurtu zen, Colette Chuda, lau urteko neskatila, familiaren laguna, minbiziaren ondorioz hil ondoren, (Chuda Newton-Johnekin eta bere alaba Chloerekin batera aurkeztu zuten 1989ko Warm albuma).

Era berean, minbiziaren diagnostikoak eragin nabarmena izan zuen haren musikak horri buruzko aipamenen bat egitean. 1994an Gaia: One Woman's Journey kaleratu zuen. Horixe izan zen kanta guztiak idatzi zituen lehen albuma, eta musikagile gisa gogotsuago parte hartzera bultzatu zuen. 2005eko Stronger Than Before izan zen disko berria; albumaren salmentetatik lortutako irabaziak bularreko minbiziaren ikerketari eman zitzaizkion.

2008an, Melbourneko (Australia) Olivia Newton-John Cancer and Wellness Centre eraikitzen laguntzeko dirua bildu zuen.

2019. urtearen amaieran, Britainiar Inperioko Dama izendatu zuten, karrera artistikoagatik eta minbiziaren borrokan eta prebentzioan egindako lan humanitarioagatik.

Bizitza pertsonala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Matt Lattanzi aktorearekin ezkonduta egon zen zen 1984-1995 bitartean. Alaba bat izan zuten, Chloe Rose Lattanzi (Los Angeles, 1986) abeslari eta aktorea. Newton katolizismoan hazi zen, baina hogeita zazpi urte bete zituenean alde batera utzi zuen bere bizitza erlijiosoa. 1985ean bere sinesmenak gorde zituen berriro, eta hil arte budista izan zen, eta erlijio-sinesmenak "lanean" zeudela esan zuen. 80ko hamarkadaren amaieran, Australian eta Estatu Batuetan, Koala Blue izeneko arropa-marka atera zuen Pat Farrar lagunarekin batera. Finantza-akatsengatik, porrot egin zuen 1992an, baina ekonomikoki aurrera egin zuen, pantaila txikirako publizitateari eta telefilmei esker.

***Newton-John, 2008ko irailean Sidneyko Estatu Antzokian egindako aurkezpenean.

1996. urtetik Patrick McDermott kameralariarekin harreman sentimentala izan zuen, 2005ean itsasontziz egindako ibilaldi batean desagertu zen arte. Baina, 2016. urtean, zurrumurruak sortu ziren, McDermott Mexikon ikusi zutela eta haren heriotza simulatu zuela Oliviarekin zuen harremana hausteko.^[6] 2008ko ekainaren 21ean, Peruko mendi baten gainean, neguko solstizioa lekuko zela, John "Amazon" Easterling handiarekin ezkondu zen ezkutuan.

Eritasuna eta heriotza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1992an beste arrakasta baterako prestatu zen, Back to Basics - The Essential Collection 1971-1992 bilduma arrakastatsua plazaratu zuenean, eta hamar urte lehenago egindako Physical diskoaren lehen bira antolatu zuen. Albuma atera eta gutxira, bularreko minbizia diagnostikatu zioten, eta horrek bildumako publizitate guztia bertan behera uztera behartu zuen, tourra barne (bere diagnostikoa aita hil zen asteburu berean jaso zuen).^[7] Tratamendu luze baten ondoren, indarberritu zen.^[8]

2012an, minbizia detektatu eta hogei urtera, berriro izan zuen, baina sekretuan gorde zuen. 2017an, hirugarren aldiz minbizia diagnostikatu ziotela esan zuen. Medikuek bizkarrezurrean oinarritutako tumore bat diagnostikatu ziotela eta erradioterapia egin ziotela azaldu zuen; terapia naturalak jarraitu eta minetarako kanabis olioa kontsumitu zuela ere esan zuen. Kalifornian zegoela, Seven Network kanal australiarrean deklaratu zuen: «Tratamendu naturala egiten dut, eta oso ondo nago»,^[9] .

2022ko abuztuaren 8an, Kalifornia hegoaldeko etxean hil zen, 73 urte zituela, minbizia dela-eta.^[10]

Sariak eta aintzatespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hainbat ohore eta aintzatespen jaso zituen bere ibilbidean:

1979an, Inperio Britainiarraren Ordenaren (OBE) domina jaso zuen Isabel II.a erregina buru zuen ekitaldi publiko batean.
2006an, Australiako Ordenaren (OA) domina jaso zuen, 1990eko kantari eta aktore egindako zerbitzuengatik. ^[5]
1981eko abuztuaren 5ean, bere izarra jaso zuen Hollywoodeko ospearen pasealekuan.^[11]
1990ean, Nazio Batuetan ingurumen-programan egindako lanagatik saritu zuten.^[5]
Hamabi izendapen izan zituen,^[12] eta horietatik lau Grammy Sarietan irabazi zituen.^[12]
American Music Sarietan, bere hamahiru izendapenetatik hamar irabazi zituen.^[13]
Globo sarietarako ere bi izendapen jaso zituen.^[14]
Nazio Batuen Ingurumen Programako Borondate Oneko Enbaxadore izendatu zuten

Diskografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

If Not for You (1971)
Olivia (1972)
Let Me Be There (1973)
Long Live Love (1974)
If You Love Me, Let Me Know (1974)
First Impressions (1974)
Have You Never Been Mellow (1975)
Clearly Love (1975)
Come on Over (1976)
Don't Stop Believin' (1976)
Making a Good Thing Better (1977)
Totally Hot (1978)
Physical (1981)
Soul Kiss (1985)
The Rumour (1988)
Warm and Tender (1989)
Gaia: One Woman's Journey (1994)
Back with a Heart (1998)
'Tis the Season (2000)
(2) (2002)
Indigo: Women of Song (2004)
Stronger Than Before (2005)
Grace and Gratitude (2006)
Christmas Wish (2007)
A Celebration in Song (2008)
This Christmas (2012) (John Travoltarekin)^[15]
A Celebration in Song (2008)
This Christmas (2012)

Soinu-bandak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Grease (1978)
Xanadu (1980)
Tal para cual (1983)
It's My Party (1996)
Sordid Lives (2001)
A Few Best Men (2012)

Filmografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zinema[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtea	Filma	Pertsonaia	Oharrak
1965	Funny Things Happen Down Under	Olivia	Bigarren mailako pertsonaia
1970	Toomorrow	Olivia
1972	The Case	Bera	BBC2ren telesaioa
1976	A Special Olivia Newton-John	Bera	Telesaioa
1977	Only Olivia	Bera	Telesaioa
1978	Olivia	Bera	Telesaioa
1978	Grease	Sandy Olsson
1980	Xanadu	Kira
1980	Hollywood Nights	Bera	Telesaioa
1983	Two of a Kind	Debbie Wylder
1988	She's Having a Baby	Bera	Cameo
1989	Mothers & Others	Bera	Telesaioa
1990	A Mom for Christmas	Amy Miller	Telefilma
1991	Madonna: Truth or Dare	Bera	Cameo
1994	A Christmas Romance	Julia Stonecypher
1996	It's My Party	Lina Bingham
2000	Sordid Lives	Bitsy Mae Harling
2001	The Wilde Girls	Jasmine Wilde
2002	A Night with Olivia	Bera	Telesaioa
2003	Live in Japan '03	Bera	Telesaioa
2008	Sordid Lives: The Series	Bitsy Mae Harling
2009	Kathy Griffin: My Life On The D-List	Bera	Telesaioa
2010	1 a Minute	Bera	Dokumentala
	Glee	Bera	2 atal
	Score: A Hockey Musical	Hope Gordon
2011	A Few Best Men	Barbara Ramme
2017	Sharknado 5: Global Swarming	Orion	Telebistarako filma
2020	El muy excelente Sr. Dundee	Olivia	–

Telebista[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtea	Izenburua	Rola	Oharrak
1972	The Case	Bere burua	Berezia: BBC Cliff Richard etaTim Brooke-Taylorrekin
1974	Festival de la Canción de Eurovisión 1974		Erresuma Batuaren ordezkari, 4, postua
1976	A Special Olivia Newton-John		Berezia: ABC
1977	Solo Olivia		Berezia: BBC
1978	Olivia		Especial de la ABC (¡Olivia!, invitados: ABBA y Andy Gibb)
1980	Hollywood Nights		Berezia: ABC
1982	Let's Get Physical		Berezia: ABC
	Saturday Night Live	Bere burua - aurkezlea	También estrella musical invitada
	Olivia en Concierto	Bere burua	Berezia: HBO
1988	Olivia Down Under	Bere burua	Berezia: HBO
1990	Cuentos intemporales de Hallmark	Bere burua - aurkezlea	6 atal
1995	El hombre del río Nevado	Joanna Walker	Papel recurrente (3 atal)
	Ned y Stacey	Bere burua	Atala: "Reality Check"
	¿Esta es tu vida?		Andrew Neil-i Elkarrizketa Erresuma Batuko 4. kanalean
1997	Tracey asume...		Atala: "Childhood"
1997	Murphy Brown		Atala: "I Hear a Symphony"
2001	Bette		Atala: "The Invisible Mom"
2002	Una noche con Olivia		Berezia Seven Network
2003	En directo en Japón 2003		Berezia: TV Tokyo
2003/07	American Idol	Bere burua - epaimahai gonbidatua	3 atal
2008	Vidas sórdidas: La serie	Bitsy Mae Harling	Papel recurrente (12 episodios)
2009	Kathy Griffin: Mi vida en la lista D	Bere burua	Atala: "Fly the Super Gay Skies"
2010	Glee	Bere burua	Atalak: "Bad Reputation" y "Journey to Regionals"
2015	RuPaul's Drag Race	Bere burua - epaimahai gonbidatua	"Glamazonian Airways"
2015	Bailando con las estrellas	Bere burua - epaimahai gonbidatua	"Famous Dances Night"

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Bennett, Sally. (2012-02-27). «Choir buddies Olivia Newton-John and Daryl Braithwaite tune up again» Herald Sun.
↑ «Olivia Newton-John - Hip-O Records» web.archive.org 2009-01-11 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
↑ «About US» web.archive.org 2008-12-23 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
↑ (Ingelesez) Inc, Nielsen Business Media. (1978-07-01). Billboard. Nielsen Business Media, Inc. (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
↑ ^a ^b ^c «Olivia Newton-John Biography Text» web.archive.org 2006-12-08 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
↑ (Ingelesez) Tabloid Whore: OLIVIA NEWTON JOHN'S BOYFRIEND MAY NOT BE DEAD AFTER ALL. POSSIBLY JUST HIDING OUT IN A CAMPERVAN.. (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
↑ «Toughing It Out : People.com» web.archive.org 2009-02-04 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
↑ «Victors Valiant» web.archive.org 2008-04-24 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
↑ (Gaztelaniaz) «Olivia Newton-John y su tercer diagnóstico de cáncer: "Soy una entre millones en este viaje"» BBC News Mundo (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
↑ (Gaztelaniaz) de 2022, 8 de Agosto. «Murió la cantante y actriz Olivia Newton-John» infobae (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
↑ (Ingelesez) Chad. (2019-10-25). «Olivia Newton-John» Hollywood Walk of Fame (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
↑ ^a ^b «GRAMMY.com» web.archive.org 2009-02-02 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
↑ (Ingelesez) List of awards and honours received by Olivia Newton-John. 2022-08-11 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
↑ (Ingelesez) «In Memoriam: Olivia Newton-John, Golden Globe Nominee, 1948-2022» www.goldenglobes.com (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).
↑ «Christmas» Proclamation and Celebration (1517 Media): 19–41. 2012-06-01 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q185165
Multimedia: Olivia Newton-John / Q185165

[1] Bennett, Sally. (2012-02-27). «Choir buddies Olivia Newton-John and Daryl Braithwaite tune up again» Herald Sun.

[2] «Olivia Newton-John - Hip-O Records» web.archive.org 2009-01-11 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

[3] «About US» web.archive.org 2008-12-23 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

[4] (Ingelesez) Inc, Nielsen Business Media. (1978-07-01). Billboard. Nielsen Business Media, Inc. (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

[:0-5] «Olivia Newton-John Biography Text» web.archive.org 2006-12-08 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

[6] (Ingelesez) Tabloid Whore: OLIVIA NEWTON JOHN'S BOYFRIEND MAY NOT BE DEAD AFTER ALL. POSSIBLY JUST HIDING OUT IN A CAMPERVAN.. (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

[7] «Toughing It Out : People.com» web.archive.org 2009-02-04 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

[8] «Victors Valiant» web.archive.org 2008-04-24 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

[9] (Gaztelaniaz) «Olivia Newton-John y su tercer diagnóstico de cáncer: "Soy una entre millones en este viaje"» BBC News Mundo (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

[10] (Gaztelaniaz) de 2022, 8 de Agosto. «Murió la cantante y actriz Olivia Newton-John» infobae (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

[11] (Ingelesez) Chad. (2019-10-25). «Olivia Newton-John» Hollywood Walk of Fame (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

[Izenik_gabekoa-1ž7mR-1-12] «GRAMMY.com» web.archive.org 2009-02-02 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

[13] (Ingelesez) List of awards and honours received by Olivia Newton-John. 2022-08-11 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

[14] (Ingelesez) «In Memoriam: Olivia Newton-John, Golden Globe Nominee, 1948-2022» www.goldenglobes.com (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

[15] «Christmas» Proclamation and Celebration (1517 Media): 19–41. 2012-06-01 (Noiz kontsultatua: 2022-09-03).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]