Ophrys

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ophrys
Sailkapen zientifikoa
ErreinuaPlantae
OrdenaAsparagales
FamiliaOrchidaceae
SubfamiliaOrchidoideae
Generoa Ophrys
L., 1753
Ophrys sulcata

Ophrys (grezierazko Ophrys euskaraz bekain) orkidazeoaren genero bat da.

Talde honetako espezie eta barietateen loreek intsektu desberdinen itxura izatea lortu dute, lore-polinizazioa eta ugalketa-prozesua segurtatzeko oso mekanismo bereziak garatuz. Gainera, orkideo hauen eboluzio-sistema ez da formara bakarrik mugatu; baizik eta intsektuen erakarpena segurua izan dadin, loreek oso kolore eta usain sofistikatuak izatea lortu dute.

Bestalde, genero honen barruan, Europa (Euskal Herrian ere), Asiako mendebaldeko zona eta Afrikako iparraldea kontutan harturik, 30 espezie inguru ezagutzen dira, Mediterraneo aldea espezie aldetik ugariena eta emankorrena delarik. Dena den, espezie honen hibridatzeko joera oso handia denez, zail da zehatz-mehatz kopuru bat ematea. Adituek ere, espezie bera, subespezie eta barietateak sailkatzeko zailtasun handiak izaten dituzte.

Aztergai dugun orkideo hau, nahikoa txikia izaten da; 10-30 cm bitartekoa. Sustraian, bi tuberkulu oboide izaten ditu. Arrautza-formako hostoak, behealdean erroseta-forman azaltzen dira. Infloreszentzia, galburu batean izaten da. Nahiz eta lore txikiak azaldu, hauek oso deigarriak izaten dira.

Espezieak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ophrys araneola
  • Ophrys sect. Apiferae Quentin
  • Ophrys sect. Argolicae Verm. ex Quentin
    • Ophrys subsect. Atticae Quentin
  • Ophrys sect. Bertoloniorum Quentin
  • Ophrys sect. Mammosae Quentin
  • Ophrys sect. Reinholdiae Quentin
  • Ophrys sect. Tenthrediniferae Quentin
  • Ophrys sect. Umbilicatae Quentin
  • Ophrys aegirtica
  • Ophrys alasiatica (Cyprus).
  • Ophrys amanensis (E.Nelson ex Renz & Taubenheim) P. Delforge
    • Ophrys amanensis subsp. antalyensis (Kreutz & Seckel) Kreutz
    • Ophrys amanensis subsp. iceliensis (Kreutz) Kreutz
  • Ophrys annae
  • Ophrys antiochiana (Turkey).
  • Ophrys apifera Huds. : Bee Orchid (Europatik Caucasora ).
    • Ophrys apifera var. apifera
    • Ophrys apifera var. aurita
    • Ophrys apifera var. basiliensis
    • Ophrys apifera var. botteroni
    • Ophrys apifera var. bicolor
    • Ophrys apifera var. curviflora A.Soulié 2004 (Frantzia)
    • Ophrys apifera var. friburgensis
    • Ophrys apifera var. immaculata
    • Ophrys apifera var. trollii
  • Ophrys arachnitiformis Gren. & Philippi: (Europa, Asia Minor, Siria)
    • Ophrys arachnitiformis subsp. archipelagi (Gölz & H.R.Reinhard) Kreutz
    • Ophrys arachnitiformis subsp. cilentana (Devillers-Tersch. & Devillers) Kreutz
  • Ophrys araneola Rchb. : Small Spider Ophrys (Europa, Asia Minor)
    • Ophrys araneola subsp. argentaria (Devillers-Tersch. & Devillers) Kreutz
    • Ophrys araneola subsp. cretensis (H.Baumann & Künkele) Kreutz
    • Ophrys araneola subsp. illyrica (S.Hertel & K.Hertel) Kreutz
    • Ophrys araneola subsp. quadriloba (Rchb.f.) Kreutz
    • Ophrys araneola subsp. tommasinii (Vis.) Kreutz
    • Ophrys araneola subsp. virescens (Philippe ex Gren.) Kreutz
  • Ophrys aranifera Huds.
    • Ophrys aranifera var. quadriloba Rchb.f.
    • Ophrys aranifera [beta]. virescens Gren
  • Ophrys argentoriensis
  • Ophrys argolica H.Fleischm. ex Vierh. (S. Grezitik Turkiara).
    • Ophrys argolica subsp. biscutella (O.Danesch & E.Danesch) Kreutz
    • Ophrys argolica subsp. icariensis (M.Hirth & H.Spaeth) Kreutz
    • Ophrys argolica subsp. morisii (Martelli) Kreutz
    • Ophrys argolica subsp. pollinensis (O.Danesch & E.Danesch) Kreutz
  • Ophrys akhdarensis (B.Baumann & H.Baumann) P. Delforge
  • Ophrys atlantica (S. Spain, Sicilia, NW. Afrika).
    • Ophrys atlantica subsp. atlantica (H.Espania NW. Afrika). Tuber geophyta
    • Ophrys atlantica subsp. hayekii (Sicilia, Tunisia). Tuber geophyta
Bumblebee Orchid (Ophrys bombyliflora)
  • Ophrys attaviria D.Rückbr., U.Rückbr., Wenker & S. Wenker
    • Ophrys attaviria subsp. cesmeensis - orain sinonimo: Ophrys cesmeensis (Kreutz) P. Delforge 2004
  • Ophrys aurelia - orain sinonimo: Ophrys bertolonii subsp. aurelia (P.Delforge, Devillers-Tersch. & Devillers) Kreutz
  • Ophrys ausonia Devillers, Devillers-Tersch. & P. Delforge (Italia)
  • Ophrys aveyronensis (J.J.Wood) H. Baumann & Künkele
  • Ophrys aymoninii
  • Ophrys bertolonii Moretti: Bertoloni's Bee Orchid (W. & C. Medit.)
    • Ophrys bertolonii subsp. aurelia (P.Delforge, Devillers-Tersch. & Devillers) Kreutz
    • Ophrys bertolonii subsp. balearica (Balear).
    • Ophrys bertolonii subsp. bertolonii (W. & C. Medit.)
    • Ophrys bertolonii subsp. drumana (P.Delforge) Kreutz
  • Ophrys bilunulata (now synonym of Ophrys fusca subsp. bilunulata (Risso) Aldasoro & L.Sáez 2005)
  • Ophrys bornmuelleri Schulze
    • Ophrys bornmuelleri var. ziyaretiana (Kreutz & Ruedi Peter) P. Delforge
    • Ophrys bornmuelleri subsp. ziyaretiana (Kreutz & Ruedi Peter) Kreutz
  • Ophrys bombyliflora : Bumblebee Orchid (Canary Is., Medit.)
  • Ophrys calypsus M. Hirth & H. Spaeth - now synonym of Ophrys heldreichii subsp. calypsus (M.Hirth & H.Spaeth) Kreutz 2004
    • Ophrys calypsus var. pseudoapulica (P.Delforge) P. Delforge
    • Ophrys calypsus var. scolopaxoides (P.Delforge) P. Delforge
  • Ophrys candica (E.Nelson ex Soó) H. Baumann & Künkele
    • Ophrys candica subsp. calliantha (Bartolo & Pulv.) Kreutz
    • Ophrys candica subsp. lacaena (P.Delforge) Kreutz
    • Ophrys candica subsp. lyciensis (H.F.Paulus, Gügel, D.Rückbr. & U.Rückbr.) Kreutz
  • Ophrys catalaunica
  • Ophrys cerastes Devillers & Devillers-Tersch (Greece)
    • Ophrys cerastes var. minuscula (G.Thiele & W.Thiele) Devillers & Devillers-Tersch
  • Ophrys cesmeensis (Kreutz) P. Delforge
  • Ophrys ceto Devillers, Devillers-Tersch. & P. Delforge (Greece)
  • Ophrys ciliata Biv.
    • Ophrys ciliata subsp. lusitanica
    • Ophrys ciliata var. orientalis (Paulus) Kreutz
    • Ophrys ciliata subsp. regis-ferdinandii
  • Ophrys cilicica (S. & SE. Turkey to N. Siria eta Iran).
  • Ophrys conradiae
  • Ophrys cornuta Stev. ex M.Bieb.
    • Ophrys cornuta f. crassicornis Renz - orain sinonimo: Ophrys crassicornis (Renz) Devillers-Tersch. & Devillers
  • Ophrys cornutula (East Aegean Is.) - orain sinonimo: Ophrys oestrifera subsp. cornutula (Paulus) Kreutz 2004
  • Ophrys crabronifera (C. & E. Italy, Croatia).
  • Ophrys crassicornis (Renz) Devillers-Tersch. & Devillers
  • Ophrys cretica (S. Greece, S. Aegean Is.)
Bumblebee Orchid (Ophrys bombyliflora)
Ophrys fusca
  • Ophrys fusca Link: Dark Bee Orchid (Medit.)
    • Ophrys fusca ssp. bilunulata (Risso) Aldasoro & L.Sáez (2005)
    • Ophrys fusca ssp. blitopertha (Aegean Is. to SW. Turkey)
    • Ophrys fusca ssp. cinereophila (S. Greece to N. Syria).
    • Ophrys fusca ssp. funerea
    • Ophrys fusca ssp. fusca (Medit.)
    • Ophrys fusca ssp. minima (France)
    • Ophrys fusca ssp. vasconica (SW. Europe).
  • Ophrys gackiae P. Delforge (Sicilia)
  • Ophrys garganica E. Nelson ex O. Danesch & E. Danesch - now a synonym of Ophrys passionis var. garganica (E.Nelson ex O. Danesch & E.Danesch) P. Delforge
    • Ophrys garganica subsp. majellensis (Helga Daiss & Herm.Daiss) Kreutz
    • Ophrys garganica subsp. sipontensis (R.Lorenz & Gembardt) Kreutz
  • Ophrys halia (East Aegean Is.)
  • Ophrys hebes (Kalopissis) E. Willing & B. Willing
    • Ophrys hebes var. negadensis (G.Thiele & W.Thiele) Kreutz
  • Ophrys heldreichii Schltr.
    • Ophrys heldreichii subsp. calypsus (M.Hirth & H.Spaeth) Kreutz
    • Ophrys heldreichii subsp. pharia (Devillers & Devillers-Tersch.) Kreutz
    • Ophrys heldreichii subsp. pseudoapulica (P.Delforge) Kreutz
  • Ophrys helios (Crete) - orain sinonimo:Ophrys holosericea subsp. helios (Kreutz) Kreutz
  • Ophrys herae M. Hirth & H. Spaeth
    • Ophrys herae subsp. janrenzii (M.Hirth) M. Hirth 2005
  • Ophrys holoserica (Burm.f.) Greuter (syn. Ophrys fuciflora) (W. & C. Europe to Medit.)
    • Ophrys holosericea subsp. aeoli (P.Delforge) Kreutz
    • Ophrys holosericea subsp. aramaeorum (P.Delforge) Kreutz
    • Ophrys holoserica ssp. biancae (SE. Sicilia).
    • Ophrys holoserica ssp. bornmuelleri (E. Medit. to N. Iraq).
    • Ophrys holoserica ssp. candica (SE. Italy to SW. Turkey).
    • Ophrys holoserica ssp. chestermanii (SW. Sardegna).
    • Ophrys holosericea subsp. dinarica (Kranjcev & P.Delforge) Kreutz
    • Ophrys holoserica ssp. elatior (France to S. Germany).
    • Ophrys holosericea subsp. episcopalis (Poir.) Kreutz
    • Ophrys fuciflora ssp. gracilis
    • Ophrys holosericea subsp. gresivaudanica (O.Gerbaud) Kreutz
    • Ophrys holosericea subsp. halia (Paulus) Kreutz
    • Ophrys holoserica nothosubsp. halicarnassia (Turkey).
    • Ophrys holosericea subsp. helios (Kreutz) Kreutz
    • Ophrys holoserica ssp. holoserica (W. & C. Europe to Medit.)
    • Ophrys holosericea subsp. holubyana (András.) Kreutz
    • Ophrys holosericea subsp. homeri (M.Hirth & H.Spaeth) Kreutz
    • Ophrys holoserica ssp. lacaitae (Sicilia to S. Italy).
Ophrys holoserica
    • Ophrys holosericea subsp. linearis (Moggr.) Kreutz
    • Ophrys holosericea subsp. lorenae (E.De Martino & Centur.) Kreutz
    • Ophrys holoserica ssp. maxima (Crete to SW. & S. Turkey, Israel).
    • Ophrys holoserica ssp. oxyrrhynchos (Sardegna to Sicilia, Italy).
    • Ophrys holosericea (subsp. posidonia (P.Delforge) Kreutz
    • Ophrys holosericea subsp. serotina (Rolli ex Paulus) Kreutz
    • Ophrys holosericea subsp. tetraloniae (W.P.Teschner) Kreutz
    • Ophrys holosericea subsp. untchjii (M.Schulze) Kreutz
  • Ophrys iceliensis (Turkey) - orain sinonimo:Ophrys amanensis subsp. iceliensis (Kreutz) Kreutz 2004
  • Ophrys illyrica (Croatia) - orain sinonimo: Ophrys araneola subsp. illyrica (S.Hertel

& K.Hertel) Kreutz 2004

  • Ophrys incantata Devillers & Devillers-Tersch (Croatia)
  • Ophrys incubacea Bianca ex Tod. : Spider Orchid (S. Europe).
    • Ophrys incubacea subsp. brutia (P.Delforge) Kreutz
    • Ophrys incubacea subsp. castri-caesaris Looken (2005) (France)
    • Ophrys incubacea subsp. garganica
  • Ophrys insectifera : Fly Orchid (Europe).
    • Ophrys insectifera subsp. insectifera (Europe).
    • Ophrys insectifera]] f. luteomarginata L. Lewis 2006 (England)
  • Ophrys iricolor Desf. (Medit.)
    • Ophrys iricolor subsp. astypalaeica (P.Delforge) Kreutz
    • Ophrys iricolor subsp. eleonorae (Devillers-Tersch. & Devillers) Kreutz
    • Ophrys iricolor subsp. iricolor (E. Medit.)
    • Ophrys iricolor subsp. lojaconoi (P.Delforge) Kreutz
    • Ophrys iricolor subsp. maxima (Corse, Sardegna, Tunisia) T
    • Ophrys iricolor subsp. mesaritica (Paulus, C. Alibertis & A.Alibertis) Kreutz
  • Ophrys isaura (S. Turkey).
  • Ophrys israelitica (Aegean Is. to Jordan).
  • Ophrys kopetdagensis (Turkmenistan).
  • Ophrys kotschyi (Cyprus).
  • Ophrys kojurensis Gölz 2006 (Iran)
  • Ophrys lacaena P. Delforge (Greece)
  • Ophrys latakiana (Syria) -orain sinonimo:of Ophrys oestrifera subsp. latakiana (M.Schönfelder & H.Schönfelder) Kreutz 2004
  • Ophrys laurensis Geniez & Melki - now a synonym of Ophrys lutea subsp. laurensis (Geniez & Melki) Kreutz 2004
  • Ophrys liburnica Devillers & Devillers-Tersch (Croatia)
  • Ophrys lindia (East Aegean Is.)
  • Ophrys lunulata (Sicilia to S. Italy).
  • Ophrys lupercalis
Fly Orchid (Ophrys insectifera)
  • Ophrys lutea Cav. : Yellow Ophrys (Medit.)
    • Ophrys lutea subsp. archimedea (P.Delforge & M.Walravens) Kreutz
    • Ophrys lutea subsp. battandieri (E.G.Camus) Kreutz
    • Ophrys lutea subsp. laurensis (Geniez & Melki) Kreutz
    • Ophrys lutea ssp. lutea (W. & C. Medit.)
    • Ophrys lutea subsp. numida (Devillers-Tersch. & Devillers) Kreutz
    • Ophrys lutea ssp. pseudospeculum (Medit.)
  • Ophrys lycia (SW. Turkey)
  • Ophrys lyciensis (Turkey) - orain sinonimo:Ophrys candica subsp. lyciensis (H.F.Paulus, Gügel, D.Rückbr. & U.Rückbr.) Kreutz 2004
  • Ophrys magniflora
  • Ophrys mammosa Desf. : Bosom Orchid (SE. Europe to S. Turkmenistan).
    • Ophrys mammosa subsp. leucophthalma (Devillers-Tersch. & Devillers) Kreutz
    • Ophrys mammosa subsp. macedonica (H.Fleischm. ex Soó) Kreutz
  • Ophrys marmorata
  • Ophrys maxima (Crete).
Fitxategi:OphrysLuteaThin.jpg
Yellow Ophrys (Ophrys lutea)
  • Ophrys medea Devillers & Devillers-Tersch (Croatia)
  • Ophrys morio Paulus & Kreutz (Cyprus) - orain sinonimo:Ophrys transhyrcana subsp. morio (Paulus & Kreutz) Kreutz 2004
  • Ophrys morisii (Martelli) G. Keller & Soó (S. Corse, Sardegna).
  • Ophrys negadensis (Greece) - orain sinonimo:Ophrys hebes var. negadensis (G.Thiele & W.Thiele) Kreutz 2004
  • Ophrys oestrifera M.Bieb.
    • Ophrys oestrifera subsp. akcakarae Kreutz 2006 (Turkey)
    • Ophrys oestrifera subsp. bicornis (Sadler) Kreutz
    • Ophrys oestrifera subsp. cornutula (Paulus) Kreutz
    • Ophrys oestrifera subsp. dodekanensis (H.Kretzschmar & Kreutz) Kreutz
    • Ophrys oestrifera subsp. hygrophila (Gügel, Kreutz
    • Ophrys oestrifera subsp. karadenizensis (M. Schönfelder & H. Schönfelder) Kreutz
    • Ophrys oestrifera subsp. latakiana (M. Schönfelder & H.Schönfelder) Kreutz
    • Ophrys oestrifera subsp. leptomera (P. Delforge) Kreutz
    • Ophrys oestrifera subsp. minutula (Gölz & H.R. Reinhard) Kreutz
    • Ophrys oestrifera subsp. rhodostephane (Devillers & Devillers-Tersch.) Kreutz
    • Ophrys oestrifera subsp. schlechteriana (Soó) Kreutz
    • Ophrys oestrifera subsp. zinsmeisteri (A.Fuchs) Kreutz
  • Ophrys omegaifera H.Fleischm. (Medit.)
    • Ophrys omegaifera subsp. algarvensis (D. Tyteca, Benito & M. Walravens) Kreutz
    • Ophrys omegaifera ssp. dyris (S. Iberian Pen, Baleares, Morocco).
    • Ophrys omegaifera subsp. hayekii (H.Fleischm. & Soó) Kreutz
    • Ophrys omegaifera ssp. omegaifera (C. & E. Medit.)
    • Ophrys omegaifera subsp. sitiaca (Paulus, C. Alibertis & A. Alibertis) Kreutz
    • Ophrys omegaifera subsp. vasconica (O.Danesch & E.Danesch) Kreutz
  • Ophrys ortuabis (Sardegna).
  • Ophrys oxyrrhynchos Tod
    • Ophrys oxyrrhynchossubsp. biancae
    • Ophrys oxyrrhynchossubsp. calliantha
  • Ophrys pallida (Sicilia, Malta, Algeria, Tunisia).
  • Ophrys panattensis (Sardegna). Probably a hybrid between O. argolica and O. lunulata
  • Ophrys parvula (East Aegean Is.).
  • Ophrys passionis Sennen
    • Ophrys passionis var. garganica (E. Nelson ex O. Danesch & E. Danesch) P. Delforge
  • Ophrys perpusilla Devillers-Tersch. & Devillers (Greece)
  • Ophrys persephonae (E. Aegean Is.)
  • Ophrys pharia Devillers & Devillers-Tersch (Croatia)
  • Ophrys picta - now synonym of Ophrys scolopax subsp. picta (Link) Kreutz
  • Ophrys pollinensis (Italy). Probably a hybrid between O. argolica and O. holosericea
  • Ophrys praecox (S. Corse to NW. Sardegna)
  • Ophrys promontorii (C. & S. Italy).
  • Ophrys provincialis
  • Ophrys pseudapifera
  • Ophrys pseudoatrata S. Hertel & H. Presser (Italy)
  • Ophrys pseudobertolonii (W. & C. Medit.)
    • Ophrys pseudobertolonii ssp. bertoloniiformis (W. & C. Medit.) Tuber geophyte
    • Ophrys pseudobertolonii ssp. pseudobertolonii (N. Italy) Tuber geophyte
Fitxategi:Ophrys-araneola1.jpg
Small Spider Orchid (Ophrys araneola)
  • Ophrys pseudomammosa (Greece to N. Turkey).
  • Ophrys reinholdii (Balkan Pen. to NW. Iran)
    • Ophrys reinholdii ssp. reinholdii (Balkan Pen. to SW. Turkey) Tuber geophyte
    • Ophrys reinholdii ssp. straussii (S. & SE. Turkey to NW. Iran) Tuber geophyte
  • Ophrys rhodostephane Devillers & Devillers-Tersch (Croatia) - now a synonym of ** Ophrys oestrifera subsp. rhodostephane (Devillers & Devillers-Tersch.) Kreutz 2004
  • Ophrys sabulosa Paulus & Gack ex P. Delforge (Sicilia)
  • Ophrys santonica
  • Ophrys schulzei (CS. & SE. Turkey to Lebanon and Iran)
  • Ophrys scolopax Cav. : Woodcock Orchid (Hungary, Medit. to Caucasus).
    • Ophrys scolopax ssp. cornuta : Horned Orchid (Hungary to Turkey).
    • Ophrys scolopax ssp. heldreichii (Greece to SW. Turkey, Cyprus)
    • Ophrys scolopax subsp. picta (Link) Kreutz
    • Ophrys scolopax ssp. scolopax (Medit. to Caucasus)
    • Ophrys scolopax subsp. vetula (Risso) Kreutz
  • Ophrys sepioides Devillers & Devillers-Tersch (Greece)
  • Ophrys sicula : Lesser Yellow Bee Orchid (S. & E. Medit.)
  • Ophrys speculum : Mirror Bee Orchid (Medit.)
  • Ophrys sphegodes Mill. : Early Spider Orchid (W. & S. Europe to Turkey).
    • Ophrys sphegodes ssp. aesculapii (Albania to S. Turkey).
    • Ophrys sphegodes subsp. argensonensis (J.-C.Guérin & A.Merlet) Kreutz
    • Ophrys sphegodes subsp. grammica (B.Willing & E.Willing) Kreutz
    • Ophrys sphegodes subsp. herae (M.Hirth & H.Spaeth) Kreutz
    • Ophrys sphegodes subsp. massiliensis (Viglione & Véla) Kreutz
    • Ophrys sphegodes ssp. oodicheila
    • Ophrys sphegodes subsp. panormitana (Tod.) Kreutz
    • Ophrys sphegodes ssp. parnassica (Greece, Crete).
    • Ophrys sphegodes ssp. sphegodes (W. & S. Europe to Crimea).
    • Ophrys sphegodes ssp. sicula
    • Ophrys sphegodes subsp. tarquinia (P.Delforge) Kreutz
    • Ophrys sphegodes subsp. zeusii (M.Hirth) Kreutz,
Mirror Bee Orchid (Ophrys speculum)
  • Ophrys splendida
  • Ophrys spruneri (Sicilia to Israel)
    • Ophrys spruneri ssp. panormitana (Sicilia).
    • Ophrys spruneri ssp. spruneri (Greece to Israel)
  • Ophrys straussii H.Fleischm. & Bornm.
    • Ophrys straussii subsp. antiochiana (H.Baumann & Künkele) Kreutz
  • Ophrys sulcata
  • Ophrys tenthredinifera Willd. (Medit.)
    • Ophrys tenthredinifera subsp. aprilia (Devillers & Devillers-Tersch.) Kreutz
    • Ophrys tenthredinifera subsp. grandiflora (Ten.) Kreutz
    • Ophrys tenthredinifera var. guimaraesii (D.Tyteca) Kreutz
  • Ophrys transhyrcana Czerniak.
    • Ophrys transhyrcana subsp. morio (Paulus & Kreutz) Kreutz
    • Ophrys transhyrcana subsp. sintenisii (H.Fleischm. & Bornm.) Kreutz
  • Ophrys turcomanica (NE. Iran).
  • Ophrys umbilicata (WC. Medit. to Iran).
    • Ophrys umbilicata ssp. attica (Corse to Iran).
    • Ophrys umbilicata ssp. umbilicata (E. Medit. to S. Iran).
  • Ophrys vasconica
  • Ophrys vernixia (Medit.)
    • Ophrys vernixia ssp. ciliata (Medit.)
    • Ophrys vernixia ssp. orientalis (Greece) - now synonym of Ophrys ciliata var. orientalis (Paulus) Kreutz 2004
    • Ophrys vernixia ssp. regis-ferdinandii (E. Aegean Is. to SW. Turkey)
    • Ophrys vernixia ssp. vernixia (WC. & S. Portugal, N. Spain).
  • Ophrys virescens Philippe ex Gren
  • Ophrys zonata

Hibridoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Ophrys × aghemanii (O. scolopax subsp. cornuta × O. turcomanica) (Iran).
  • Ophrys × albertiana (O. apifera × O. holosericea) (Europa).
    • Ophrys × albertiana nothosubsp. albertiana (Europe). Tuber geophyte
    • Ophrys × albertiana nothosubsp. morellensis (O. apifera × O. holoserica ssp. candica) (Italy) Tuber geophyta.
Ophrys apifera (ezkerretara),
Ophrys holoserica (eskuinetara)

Thomé Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 1885
  • Ophrys × alibertiana (O. spruneri × O. tenthredinifera) (Creta).
  • Ophrys × ambrosii (O. fusca ssp. minima × O. vasconica) (Europa)
  • Ophrys × angelensis (O. incubacea × O. promontorii) (Italia).
  • Ophrys × anomala (O. maxima × O. scolopax ssp. heldreichii) (Creta)
  • Ophrys × apicula (O. insectifera × O. sphegodes ssp. araneola) (Europa).
    • Ophrys × apicula nothosubsp. apicula (Europa). Tuber geophyte
    • Ophrys × apicula nothosubsp. fabrei (O. insectifera subsp. aymoninii × O. sphegodes subsp. arenosa) (Europa). Tuber geophyta
  • Ophrys × argentariensis (O. crabronifera × O. incubacea) (Europe)
  • Ophrys × aschersonii (O. holosericea × O. sphegodes) (Europa).
  • Ophrys × azurea (O. promontorii × O. pseudobertolonii) (Italy).
  • Ophrys x barbaricina (. (O.ciliata x O.morisii). (Sardinia)
  • Ophrys × barlae (O. bertolonii × O. incubacea) (S. Europe).
  • Ophrys × bastianii (O. magniflora × O. scolopax ssp. scolopax) (Europe)
  • Ophrys × battandieri (O. fusca × O. lutea) (NW. Africa).
  • Ophrys × baumanniana (O. cretica × O. sphegodes) (Crete)
  • Ophrys × bayeri (O. fusca × O. omegaifera ssp. fleischmannii) (Cyprus).
  • Ophrys × benoitiana (O. incubacea × O. sphegodes ssp. lunulata) (Sicily).
  • Ophrys × bergonii (O. saratoi × O. scolopax ssp. scolopax) (Europe)
  • Ophrys × bernardii (O. aveyronensis × O. scolopax ssp. scolopax) (Europe)
  • Ophrys × bilineata (O. bertolonii × O. sphegodes) (Europe)
  • Ophrys × bodegomii (O. passionis × O. tenthredinifera) (Spain).
  • Ophrys × borakisiana (O. fusca × O. mammosa) (E. Aegean Is.).
  • Ophrys × borgersiae (O. reinholdii × O. spruneri) (Greece).
  • Ophrys × boscoquartensis (O. biscutella × O. sphegodes) (Italy).
  • Ophrys × bourlieri (O. iricolor × O. lutea × O. tenthredinifera). (N. Africa).
  • Ophrys × braunblanquetiana (O. fusca × O. incubacea) (Corse, Italy).
  • Ophrys × broeckii (O. arachnitiformis × O. araneola) (Europe)
  • Ophrys × burneriana (O. sphegodes ssp. cretensis × O. spruneri) (Crete)
  • Ophrys × campolati (O. promontorii × O. tenthredinifera) (Italy.
  • Ophrys × camusii (O. exaltata × O. sphegodes) (Italy).
  • Ophrys × carica (O. ferrum-equinum × O. holosericea) (Turkey.
  • Ophrys × carpinensis (O. biscutella × O. scolopax ssp. cornuta) (Italy).
  • Ophrys × carquierannensis (O. exaltata ssp. arachnitiformis × O. fusca) (France).
  • Ophrys × cascalesii (O. sphegodes ssp. araneola × O. passionis) (France).
  • Ophrys × chiesesica (O. drumana × O. fuciflora) (Europe)
  • Ophrys × chimaera (O. bertolonii × O. sulcata) (Europe)
  • Ophrys × chobautii (O. lutea × O. vernixia ssp. ciliata) (SW. Europe).
  • Ophrys × circaea (O. apifera × O. bombyliflora) (Italy).
  • Ophrys × clapensis (O. bombyliflora × O. lutea) (France).
  • Ophrys × composita (O. scolopax × O. tenthredinifera) (France)
  • Ophrys × corcyrensis (O. ferrum-equinum × O. sphegodes) (Greece).
  • Ophrys × cortesii (O. incubacea × O. araneola) (France)
  • Ophrys × cosana (O. bombyliflora × O. incubacea) (France)
  • Ophrys × costei (O. aveyronensis × O. passionis) (France)
  • Ophrys × couloniana (O. bertolonii × O. promontorii) (Italy).
  • Ophrys × cranbrookeana (O. exaltata ssp. arachnitiformis × O. scolopax) (France).
  • Ophrys × cugniensis (O. bertolonii × O. lutea) (Sicilia).
  • Ophrys × daneschianum (O. bertoloniiformis × O. tenthredinifera) (France)
  • Ophrys × delphinensis (O. argolica × O. scolopax ssp. cornuta) (S. Greece).
  • Ophrys x denisiana ((O. bertolonii subsp. explanata x O. ciliata subsp. ciliata) (Sicilia)
Ophrys x devenensis
  • Ophrys × devenensis (O. holosericea × O. insectifera) (Europe).
  • Ophrys × diakoptensis (O. delphinensis × O. spruneri) (Greece).
  • Ophrys × domitia (O. bombyliflora × O. lutea ssp. pseudospeculum) (France)
  • Ophrys × domus-maria (O. apifera var. ? apifera × O. morisii) (France)
  • Ophrys × duvigneaudiana (O. araneola × O. scolopax ssp. scolopax) (France)
  • Ophrys × eliasii (O. fusca × O. vernixia ssp. ciliata) (S. Europe).
    • Ophrys × eliasii nothosubsp. conimbricensis (O. fusca × O. vernixia) (Portugal) Tuber geophyte
    • Ophrys × eliasii nothosubsp. eliasii (S. Europe). Tuber geophyte
  • Ophrys × emmae (O. bertolonii × O. vernixia ssp. ciliata) (S. Europe).
  • Ophrys × enobarbia (O. bertolonii × O. fuciflora) (France)
  • Ophrys × epidavrensis (O. argolica × O. sphegodes ssp. aesculapii) (Greece).
  • Ophrys × estacensis (O. fuciflora × O. splendida) (France)
  • Ophrys × ettlingeriana (O. argolica × O. umblicata ssp. attica) (Greece).
  • Ophrys × extorris (O. holosericea × O. insectifera × O. sphegodes) (Austria).
  • Ophrys × fabrei (O. araneola × O. aymoninii) (France)
  • Ophrys × fayacensis (O. arachnitiformis × O. provincialis) (France)
  • Ophrys × feldwegiana (O. ferrum-equinum × O. tenthredinifera) (Greece).
  • Ophrys × fernandii (O. bombyliflora × O. vernixia ssp. ciliata) (France).
  • Ophrys × ferruginea (O. fusca × O. holoserica) (Italy).
  • Ophrys × flahaultii (O. apifera var. ? apifera × O. sphegodes) (France)
  • Ophrys × flavicans (O. araneola × O. bertolonii) (France)
  • Ophrys × gauthieri (O. fusca ssp. fusca × O. lutea ssp. lutea) (France)
  • Ophrys × godferyana (O. arachnitiformis × O. sphegodes) (France)
  • Ophrys × grafiana (O. bombyliflora × O. umblicata ssp. attica) (Greece)
  • Ophrys × grampinii (O. sphegodes × O. tenthredinifera) (Italy to Sicilia).
  • Ophrys × grinincensis (O. provincialis x O. saratoi)
  • Ophrys × gumprechtii (O. bertolonii × O. holosericea ssp. parvimaculata) (Italy).
    • Ophrys × gumprechtii nothosubsp. enobarbia (O. bertolonii × O. holosericea) (Italy). Tuber geophyte
    • Ophrys × gumprechtii nothosubsp. gumprechtii (Italy). Tuber geophyte
Ophrys × heraultii
  • Ophrys × heraultii (O. tenthredinifera × O. vernixia subsp. ciliata) (Baleares).
  • Ophrys × hoeppneri (O. bombyliflora × O. sphegodes) (Italy).
  • Ophrys × hybrida (O. insectifera × O. sphegodes) (France)
  • Ophrys × insidiosa (O. aegirtica × O. apifera) (France)
  • Ophrys × inzengae (O. bertolonii × O. tenthredinifera) (France)
  • Ophrys × jacquetii (O. araneola × O. magniflora) (France)
  • Ophrys × jarigei (O. fusca ssp. minima × O. sphegodes)) (France)
  • Ophrys × jeanpertii (O. araneola × O. sphegodes) (France)
  • Ophrys × joannae (O. atlantica × O. iricolor) (N. Africa).
  • Ophrys × kalteiseniana (O. ferrum-equinum × O. reinholdii) (Greece to Turkey).
  • Ophrys × kelleri (O. exaltata subsp. arachnitiformis × O. incubacea) (France to Italy, S. Turkmenistan).
  • Ophrys × kohlmuellerorum (O. scolopax ssp. scolopax × O. sulcata) (France)
  • Ophrys × kreutziana (O. kotschyi × O. mammosa) (Cyprus).
  • Ophrys × kulpensis (O. phrygia × O. schulzei) (Turkey)
  • Ophrys × kurzeorum (O. atlantica × O. omegaifera ssp. dyris) (Spain) .
  • Ophrys × laconensis (O. arachniiformis × O. tenthredinifera) (France)
  • Ophrys × leguerrierae (O. lutea ssp. ? × O. araneola) (France)
  • Ophrys × lievreae (O. iricolor × O. tenthredinifera) (N. Africa).
  • Ophrys × lithinensis (O. omegaifera × O. sitiaca) (Crete).
  • Ophrys × llenasii (O. incubacea × O. scolopax) (SW. Europe).
  • Ophrys × luizetii (O. apifera × O. sphegodes ssp. araneola) (France)
  • Ophrys × lumenii (O. bertolonii × O. ciliata) (France)
  • Ophrys × lupiae (O. bertolonii × O. incubacea × O. tenthredinifera) (Italy).
  • Ophrys × lydia (O. mammosa × O. vernixia ssp. regis-ferdinandii) (Greece to Turkey).
    • Ophrys × lydia nothosubsp. lydia (Turkey). Tuber geophyte
    • Ophrys × lydia nothosubsp. magnessa (O. mammosa × O. vernixia ssp. ciliata) (Greece). Tuber geophyte
  • Ophrys × lyrata (O. bertolonii × O. incubacea) (France)
  • Ophrys × macchiatii (O. sphegodes × O. vernixia ssp. ciliata) (Sardegna).
  • Ophrys × maladroxiensis (O. holosericea × O. morisii) (Sardegna).
    • Ophrys × maladroxiensis nothosubsp. daissiorum (O. holosericea ssp. chestermanii × O. morisii) (Sardegna) Tuber geophyte
    • Ophrys × maladroxiensis nothosubsp. maladroxiensis (Sardegna) Tuber geophyte
  • Ophrys × manfredoniae (O. incubacea × O. tenthredinifera) (Italy).
  • Ophrys × maremmae (O. holosericea subsp. fuciflora × O. tenthredinifera) (Italy).
  • Ophrys × marmarensis (O. holosericea × O. umbilicata) (E. Aegean Is.).
  • Ophrys × mastii (O. ferrum-equinum × O. spruneri) (Greece).
  • Ophrys × methonensis (O. argolica × O. tenthredinifera) (Greece).
  • Ophrys × minuticauda (O. apifera × O. scolopax) (France, Sardegna).
    • Ophrys × minuticauda nothosubsp. donorensis (O. apifera × O. scolopax ssp. conradiae) (Sardegna).
    • Ophrys × minuticauda nothosubsp. minuticauda (France) Tuber geophyte
  • Ophrys × mirtiae (O. sicula × O. vernixia ssp. ciliata) (Greece).
  • Ophrys × monachorum (O. exaltata × O. fuciflora) (France)
  • Ophrys × montis-angeli (O. biscutella × O. tenthredinifera) (Italy)
  • Ophrys × montis-leonis (O. arachniformis × O. fuciflora ssp. fuciflora) (France)
  • Ophrys × montserratensis (SW. Europe).
    • Ophrys montserratensis nothosubsp. montserratensis (Spain) Tuber geophyte
    • Ophrys montserratensis nothosubsp. neoruppertii (O. bertolonii × O. scolopax) (Frantzia). Tuber geophyta
  • Ophrys × moreana (O. argolica × O. ferrum-equinum) (Greece).
  • Ophrys × morensis (O. incubacea × O. praecox) (Sardegna).
  • Ophrys × mulierum (O. mammosa × O. reinholdii) (Greece).
  • Ophrys × nelsonii (O. insectifera × O. scolopax) (France).
  • Ophrys × neocamusii (O. arachnitiformis × O. aurelia) (France)
  • Ophrys × neorupperti (O. aurelia × O. scolopax ssp. scolopax) (France)
  • Ophrys × neowalteri (O. bertolonii × O. sphegodes ssp. araneola) (France).
  • Ophrys × obscura (O. fuciflora ssp. fuciflora × O. sphegodes) (France)
  • Ophrys × olbiensis (O. bombyliflora × O. scolopax) (France).
  • Ophrys × panattensis (O. conradiae × O. morisii) (France)
  • Ophrys × pano-lefkaron (O. iricolor × O. mammosa) (E. Aegean Is. (Rodos) to Cyprus).
  • Ophrys × pantaliciensis (O. incubacea × O. vernixia subsp. ciliata) (Sicilia).
  • Ophrys × paphosiana (O. kotschyi × O. umbilicata) (Cyprus).
  • Ophrys × peloponnesiaca (O. argolica × O. mammosa) (Greece).
  • Ophrys × peltieri (O. scolopax × O. tenthredinifera) (N. Africa).
  • Ophrys × personii (O. lutea × O. tenthredinifera) (Italy).
  • Ophrys × perspicua (O. holosericea × O. phrygia) (Turkey).
  • Ophrys × pesseiae (O. morisii × O. panattensis) (Sardegna).
  • Ophrys × philippei (O. scolopax × O. sphegodes) (S. Europe).
  • Ophrys × pietzschii (O. apifera × O. insectifera) (Europe).
  • Ophrys × piscinica (O. incubacea × O. lutea) (Italy).
  • Ophrys × plorae (O. cretica × O. spruneri) (Crete).
  • Ophrys × poisneliae (O. insectifera ssp. aymoninii × O. pseudobertolonii ssp. catalaunica) (Spain)
  • Ophrys × provecta (O. bilunulata × O. omegaifera subsp. dyris) (Spain).
  • Ophrys × pseudofunerea (O.funerea × O. sphegodes) (France)
  • Ophrys × pseudofusca (O. fusca × O. sphegodes) (S. Europe)
  • Ophrys × pseudoquadriloba (O. lutea × O. mammosa) (Greece).
  • Ophrys × pseudospruneri (O. mammosa × O. spruneri) (Greece).
  • Ophrys × pugliana (O. holosericea × O. oxyrrhynchos) (Italy).
Ophrys × pulchra
  • Ophrys × pulchra (Ophrys araneola × Ophrys holoserica) (France, Germany)
  • Ophrys × quadriloba (O. lutea ssp. lutea × O. sphegodes) (France)
  • Ophrys × quintartiana (O. ariadnae × O. ferrum-equinum) (Greece).
  • Ophrys × ragusana (O. bombyliflora × O. exaltata) (France)
  • Ophrys × raimbaultii (O. incubacea × O. magniflora) (France)
  • Ophrys × rainei (O. bombyliflora × O. incubacea) (S. Europe).
  • Ophrys × rasbachii (O. argolica × O. vernixia ssp. ciliata) (Greece).
  • Ophrys × rauschertii (O. apifera × O. insectifera × O. sphegodes) (Europe).
  • Ophrys × raynaudii (O. argolica × O. reinholdii) (Greece).
  • Ophrys × rechingeri (O. ferrum-equinum × O. mammosa) (Greece, Crete).
  • Ophrys × regis-minois (O. cretica × O. scolopax ssp. heldreichii) (Crete)
  • Ophrys × rovittellii (O. exaltata × O. tenthredinifera) (France)
  • Ophrys × royanensis (O. drumana × O. insectifera) (France)
  • Ophrys × salvatoris (O. bertolonii × O. biscutella) (Italy).
  • Ophrys × samuelii (O. drumana × O. scolopax ssp. scolopax) (France)
  • Ophrys × sanconoensis (O. exaltata × O. tenthredinifera) (Sicilia).
  • Ophrys × sanctae-sofiae (O. iricolor × O. vernixia ssp. ciliata) (Sardegna).
  • Ophrys × sancti-leonardi (O. fusca × O. tenthredinifera). (Italy).
  • Ophrys x scheriana Riech. (O.bombyliflora x O.bremifera)
  • Ophrys × semibombyliflora (O. bombyliflora × O. exaltata ssp. arachniformis) (Italy).
  • Ophrys × simica (O. lucis × O. tenthredinifera) (E. Aegean Is.)
  • Ophrys × sivana (O. episcopalis × O. holosericea ssp. candica) (Crete to Turkey).
  • Ophrys × soller (O. apifera × O. vernixia ssp. ciliata) (Baleares).
  • Ophrys × sommieri (O. bombyliflora × O. tenthredinifera) (Medit.)
  • Ophrys × sorrentini (O. bertolonii × O. tenthredinifera) (S. Europe).
  • Ophrys × souliei Soca 2005 (Ophrys aveyronensis (J.J. Wood) H. Baumann & Künkele × Ophrys fusca subsp. fusca.).) (France)
  • Ophrys × spanui (O. annae × O. tenthredinifera) (France)
  • Ophrys × spuria (O. bertolonii × O. fusca) (S. Europe).
  • Ophrys × stefaniae (O. ferrum-equinum × O. iricolor) (Greece).
  • Ophrys × sundermanniana (O. argolica × O. spruneri) (Greece).
  • Ophrys × telchinensis (O. ferrum-equinum × O. lucis) (E. Aegean Is.).
  • Ophrys × terrae-laboris (O. promontorii × O. sphegodes) (Italy).
  • Ophrys × todaroana (O. incubacea × O. sphegodes ?)) (France)
  • Ophrys × torrensis (O. argentaria × O. × pseudoscolopax) (Italy).
  • Ophrys × triadensis (O. sicula × O. tenthredinifera) (Greece).
  • Ophrys × tuscanica (O. crabronifera × O. tenthredinifera) (Italy).
  • Ophrys × tytecana (O. aymoninii × O. insectifera) (France)
  • Ophrys × varvarae (O. cretica × O. fusca) (Crete)
  • Ophrys × vernonensis (O. biscutella × O. promontorii) (Italy).
  • Ophrys × vespertilio (O. apifera × O. bertolonii) (Italy).
  • Ophrys × vicina (O. holosericea × O. scolopax) (France, SW. Sardegna).
    • Ophrys × vicina nothosubsp. corriasiana (O. holosericea ssp. chestermanii × O. scolopax ssp. conradiae) (SW. Sardegna) Tuber geophyte
    • Ophrys × vicina nothosubsp. vicina (France) Tuber geophyte
  • Ophrys × viglaensis (O. ferum-equinum var. minor × O. pruneri) (Greece)
  • Ophrys × vogatsica (O. reinholdii × O. sphegodes) (Greece).
  • Ophrys × waldmanniana (O. ferrum-equinum × O. vernixia ssp. ciliata) (Greece).
  • Ophrys × yvonneae (O. holosericea ssp. apulica × O. incubacea) (Italy).


Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Ophrys



Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ayasse, M. 2007. Chemical mimicry in sexually deceptive orchids of the genus Ophrys. Phyton- Annales Rei Botanicae 46:221-223.

Gogler, J., J. Stokl, A. Sramkova, R. Twele, W. Francke, S. Cozzolino, P. Cortis et al. 2009. MENAGE TROIS-TWO ENDEMIC SPECIES OF DECEPTIVE ORCHIDS AND ONE POLLINATOR SPECIES. Evolution 63:2222-2234.

Schiestl, F. P. 2005. On the success of a swindle: pollination by deception in orchids. Naturwissenschaften 92:255-264.

Schiestl, F. P., and S. Cozzolino. 2008. Evolution of sexual mimicry in the orchid subtribe orchidinae: the role of preadaptations in the attraction of male bees as pollinators. Bmc Evolutionary Biology 8.

Schluter, P. M., P. M. Ruas, G. Kohl, C. F. Ruas, T. F. Stuessy, and H. F. Paulus. 2009. Genetic patterns and pollination in Ophrys iricolor and O-mesaritica (Orchidaceae): sympatric evolution by pollinator shift. Botanical Journal of the Linnean Society 159:583-598.

Stokl, J., P. M. Schluter, T. F. Stuessy, H. F. Paulus, R. Fraberger, D. Erdmann, C. Schulz et al. 2009. Speciation in sexually deceptive orchids: pollinator-drivenselection maintains discrete odour phenotypes in hybridizing species. Biological Journal of the Linnean Society 98:439-451.

Vereecken, N. J., and F. P. Schiestl. 2008. The evolution of imperfect floral mimicry. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 105:7484-7488.

Kanpo loturak[aldatu | aldatu iturburu kodea]