Paul Allen

Wikipedia, Entziklopedia askea
Paul Allen

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakPaul Gardner Allen
JaiotzaSeattle, 1953ko urtarrilaren 21a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
BizilekuaMercer Island (en) Itzuli
HeriotzaSeattle, 2018ko urriaren 15a (65 urte)
Heriotza moduaberezko heriotza: ez-Hodgkin linfoma
Shock septikoa
Familia
Ezkontidea(k)ezkongabea
Anai-arrebak
Hezkuntza
HeziketaWashington State University (en) Itzuli
Harvard Unibertsitatea
Lakeside School (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakasmatzailea, informatikaria, zinema ekoizlea, musikaria, ekintzailea, enpresaburua, disko-ekoizlea, musikagilea, arte bildumagilea, telebista-ekoizlea, programatzailea, filantropoa, inbertitzailea eta co-founder (en) Itzuli
Enplegatzailea(k)Microsoft
Jasotako sariak
KidetzaArteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Ingeniaritzako Akademia Nazionala
Genero artistikoapop rock
Musika instrumentuabaxua
gitarra
paulallen.com
IMDB: nm0020885 Twitter: PaulGAllen Musicbrainz: 94250c74-dbb7-440a-bc90-5dc4e380be3a Find a Grave: 194002200 Edit the value on Wikidata

Paul Gardner Allen (Seattle,1953ko urtarrilaren 21a - 2018ko urriaren 15a) negozio-gizon dirudun, programatzaile, ikertzaile, inbertitzaile eta filantropo estatubatuar bat izan zen. Bill Gates haurtzaroko lagunarekin batera Microsoft Corporation sortu zuen 1975ean, eta horrek 1970eko eta 1980ko hamarkadetako mikroordenagailuen iraultza piztu zuen.[1] Microsoft, munduko ordenagailu pertsonalen software enpresarik handiena bilakatu zen. Eta ondorioz Allen, munduko 44. pertsona aberatsena bezala sailkatu zuen Forbes-ek 2018an, hil zenean 20.300 milioi dolarreko ondare garbiarekin.[2][3]

Allenek 1983aren hasieran Microsoft-en ohiko lana utzi zuen, Hodgkin linfoma diagnostikatu ostean, baina kontseiluan geratu zen presidenteorde bezala. Berak eta bere arrebak, Jody Allenek, Vulcan Inc. sortu zuten 1986an, bere negozioa eta ahalegin filantropikoak kudeatzen zituen enpresa pribatua.[4] Milaka milioi dolarreko inbertsio zorroa zuen, teknologia eta komunikabideen konpainiak, ikerketa zientifikoa, higiezinen partaidetzak, espazio-hegaldi pribatuak, eta beste sektore batzuetako partaidetzak barne. Seattleko Futbol Liga Nazionaleko Seahawkak, eta Saskibaloiko Elkarte Nazionaleko Portland Traileko Blazerrak zituen,[5] eta Futboleko Liga Nagusiko Seattle FC Sounderen ko-jabea ere bazen.[6] 2000. urtean uko egin zion Microsoft-eko administrazio kontseiluan zuen karguari, eta enpresako kudeaketa taldeko estrategia-aholkulari nagusi kargua hartu zuen.[7]

Allenek Burmuinaren Zientziarako,[8] Adimen Artifizialeko[9] eta Zientzia Zelularreko[10] Allen institutuak sortu zituen, eta baita Stratolaunch Systems[11] eta Apex Learning[12] enpresak ere. Bi mila milioi dolar baino gehiago eman zituen hainbat arrazoirengatik: hezkuntza, basa-bizitza eta ingurumenaren kontserbazioa, arteak, osasuna eta zerbitzu komunitarioak babesteko.[13] 2004an, SpaceShipOnerekin tripulatutako lehen espazio-hegazkin pribatua finantzatu zuen.[14][15] Hainbat sari eta ohore jaso zituen, eta "Time" aldizkariko "Eragin Handieneko" 100 Pertsonen artean sartu zen 2007an eta 2008an.[16]

Hodgkin ez den linfomarekin diagnostikatu zuten Allen 2009an. Minbiziari lotutako shock septikoz hil zen 2018ko urriaren 15ean, 65 urte zituela.[17]

Gaztaroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allen 1953ko urtarrilaren 21ean jaio zen Seattle-n, Washingtonen, gurasak Kenneth Sam Allen eta Edna Faye (Gardner jaioa) izanik.[18] 1965etik 1971ra Lakeside School-era joan zen, Seattle-ko eskola pribatu batera, eta bertan Bill Gatesekin adiskidetu zen, harekin konpartituz ordenagailuekiko ilusioa.[19] Lakesideko Teletype terminalak erabili zituzten programazio gaitasunak garatzeko, denbora partekatzeko hainbat ordenagailu sistematan. Washingtongo Unibertsitateko Informatika Saileko laborategia ere erabili zuten ikerketa pertsonaletarako eta programazio informatikorako, 1971n beren pribilegioak gehiegikeriengatik debekatu zizkieten arte.[20]

Gates eta Allen Ric Weilandekin elkartu zen, eta baita Gatesen haurtzaroko lagun eta lehen kolaboratzaile onenarekin, Kent Evansekin, Lakeside Programming Kluba sortzeko eta Computer Center Corporation-en softwarean akatsak aurkitzeko, ordenagailuaren denbora gehigarrien truke. 1972an, Evansen bat-bateko heriotza izan zuen mendi-istripu baten ondorioz, eta Gatesek Allenengana jo zuen Lakesiderako klaseak antolatzeko sistema automatizatu bat amaitzen laguntzeko.[21] Ondoren, Traf-O-Data sortu zuten Intel 8008 prozesadorean oinarritutako trafiko-kontagailuak egiteko. Allenen arabera, bera eta Gates zaborrontzira urpekaritza egitera joango ziren nerabezaroan, ordenagailuko programa-kode bila.[22]

Allenek 1600eko SAT puntuazio perfektua lortu zuen, eta Washington State Unibertsitatean sartu zen.[23] Bertan, Phi Kappa Theta kofradian sartu zen.[24][25] Bi urteren ondoren unibertsitatea utzi zuen, Honeywell-en programatzaile bezala lan egiteko Bostonen, Gates matrikulatuta zegoen Harvard Unibertsitatetik gertu.[26] Allenek, Gates konbentzitu egin bzuen Harvard Unibertsitatea uzteko, bien artean Microsoft enpresa sortzeko.[27]

Allen (ezkerrean) eta Bill Gates, Lakeside School-en 1970ean.

Microsoft[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allen eta Gatesek Microsoft 1975ean sortu zuten Albuquerquen, Mexiko Berrian, eta BASIC programazio-lengoaiaren interprete bat merkaturatzen hasi ziren, Ric Weiland institutuko lagun eta kolaboratzailea lehen enplegatua izanik.[28] Allenek "Micro-Soft" izena jarri zion enpresari, "mikro-ordenagailu" eta "software" konbinazio bat.[29]

Microsoftek 1980an IBM-ri disko-sistema eragilea (DOS) emateko konpromisoa hartu zuen jatorrizko IBM PCrako, oraindik garatua ez zuten arren, eta Allenek Tim Paterson-ek idatzitako QDOS (Quick and Dirty Operating System), Seattle Computer Products enpresan erabilia izan zena, erosteko akordio bat gauzatu zuen Microsoftentzat.[30] Transakzio horren ondorioz, Microsoftek kontratu bat lortu zuen IBMren PC linean zebilen DOS hornitzeko, eta horrek Allen eta Gatesen aberastasun eta arrakastari ateak ireki zizkion.[26]

Allen eta Gatesen arteko harremana tirabiratsua bilakatu zen, gauza txikiei buruz ere eztabaidatzen zutelako.[21] Allenek 1982an utzi zuen Microsoft, Hodgkinen linfomarekin diagnostikatu ondoren, baina presidenteorde bezala jarraitu zuen zuzendaritza kontseiluan.[31] Gatesek Alleni eskatu omen zion bere akzio batzuk emateko, egiten ari zen lan kopuru handiagoa konpentsatzeko.[22] Allenen arabera, Gatesek esan zuen "BASICen ia dena berak egin zuela" eta konpainia 60-40 zatitu behar zela bere alde. Allenek akordio hori onartu zuen, baina ondoren Gatesek 64-36rekin amaitzeko berriro negoziatu zuen.[32] 1983an, Gates saiatu zen Alleni akzio bakoitza 5 dolarren truke erosten, baina Allenek uko egin zion, eta konpainia utzi zuen bere akzio guztiak osorik mantenduz. Horrek milioidun bihurtu zuen Microsoft publiko egin zenean.[22] Gatesek Allenekin zuen harremana konpondu egin zuen gero, eta bi gizonek 2,2 milioi dolar eman zizkioten Lakeside haurtzaroko eskolari 1986an. Lagun mantendu ziren Allenen bizitza osoan.[33]

Allenek 2000ko azaroaren 9an Microsofteko administrazio kontseiluko kargua utzi arren, konpainiako zuzendarien estrategia-aholkulari nagusi bezala jarraitu zuen.[34] 2014ko urtarrilean, Microsoften 100 milioi akzio zituen oraindik.[35]

Allen, Gates eta Monte Davidoff-ek garatutako Altair BASIC-en muntaia-lengoaiaren kodearen kartula-orria, Microsoft-en lehen bi bisita-txartelekin, Gates presidente gisa eta Allen presidenteorde gisa erakusten dituztenak.

Enpresak eta inbertsioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Finantza eta teknologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

• Vulcan Capital: Allen-en Seattle-n oinarritutako Vulcan Inc.en inbertsio-arroa da, bere fortuna pertsonala kudeatu duena. 2013an, Allenek Vulcan Capitalek bulego berri bat ireki zuen Palo Alton, Kalifornian, teknologia berrien eta Interneteko enpresetan inbertsio berriak bideratzeko.[36]

• Patenteak: Allenek 43 patente zituen Estatu Batuetako Patente eta Marken Bulegoan.[37]

• Apps: Allenek A.R.O. babesten zuen, Saga aplikazio mugikorren atzean dagoen startup-a; baita SportStream, kirolzaleentzako aplikazio soziala; eta Fayve izeneko edukiak kudeatzeko aplikazioa.[38]

• Interval Research Corporation: 1992an, Allen eta David Liddle-k Interval Research Corporation sortu zuten, Silicon Valleyn oinarritutako laborategia eta negozio-inkubagailu berria, 2000. urtean desegin zena 300 patente baino gehiago sortu ondoren,[39] horietako lau Allen-en 2010eko abuztuko patenteen urraketa auzikoak, honako hauen aurka: AOL, Apple, eBay, Facebook, Google, Netflix, Office Depot, OfficeMax, Staples, Yahoo, eta YouTube.[40][41]

• Ticketmaster: 1993ko azaroan, Allenek 325 milioi dolar baino gehiago inbertitu zituen Ticketmaster-en % 80 eskuratzeko.[42][43] 1997an, Home Shopping Network-ek Allenen akzioen % 47,5 eskuratu zituen, bere akzioen 209 milioi dolarren truke.[44]

• Charter Communications: 1998an, Allenek Charter Communications-en kontrol-partaidetza erosi zuen.[45] Charterek porrotaren berrantolaketa aurkeztu zuen 2009an, Allenen galerak 7.000 mila milioi dolarrekoak izanik. Allenek partaidetza txiki bat mantendu zuen Charter berrantolaketatik atera ondoren, 535 milioi dolar balio zuena 2012an.[46] Konpainiak 2016ko erosketak eta ondorengo Time Warner Cableren bat egiteak Charterren Spectrum filialarekin, Charter Communications AEBetako bigarren kable konpainia handiena bihurtu zuen.[47]

Aeroespaziala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allenek baieztatu zuen Burt Rutan ingeniari aeroespazialen eta ekintzailearen SpaceShipOne espazio-ontzi komertzial azpiorbitalaren atzean, bera zela inbertitzaile bakarra 2004ko urriaren 4an.[48] Ontzia Mojave Aerospace Ventures-ek garatu eta hegan jarri zuen. Allenen eta Rutanen Scaled Composites hegazkintza konpainiaren arteko joint venture bat zen. SpaceShipOne 111.996 m. altuerara igo zen Mojave Aire eta Espazio Portuaren gainean, eta zibil bat espazio azpi-orbitalean arrakastaz ipintzeko finantzatutako lehen ahalegina izan zen. Ansari X Prize lehiaketa irabazi zuen, 10 milioi dolarreko saria jasoz.[49]

2011ko abenduaren 13an, Allenek Stratolaunch Systems sortu zuela iragarri zuen, Mojave Aire eta Espazio Portuan oinarrituta. Stratolaunch jaurtiketa-sistema orbital bat proposatzen zuen proiektua zen, gorputz biko eta 6 motorreko jet-hegazkin batek osatutakoa, kohete bat altuerara eramateko gai zena; orduan kohetea bere hegazkin garraiatzailetik banandu eta bere motor propioak piztuko zituen orbitara igotzeko.[50]

Arrakasta izango balu, proiektu hau guztiz era pribatuan finantzatutako espazioko garraio sistema izango litzateke. Stratolaunch-ek, Orbital ATK eta Scaled Composites-ekin lankidetzan ari zena, eguraldi txarrarekin ere abiaraztea ahal zuen, abiarazteen erabilgarritasunaz kezkatu gabe hegan egitea eta kokapen ezberdinetatik funtzionatuko lukeena.[51] Stratolaunch-ek urtean sei-hamar misio antolatzeko asmoa zuen. 2015eko apirilaren 13an, Vulcan Aerospace iragarria izan zen. Allenen Vulcan Inc-en barneko konpainia munduan lehena izango zen, espazio-bidaia nola kontzeptualizatzen zuen aldatzeko proiektuak planifikatzen eta exekutatzen zituena, kostuen murrizketaren eta eskariaren araberako sarbidearen bidez.[52]

SpaceShipOne, Aire eta Espazio Museo Nazionalean.

2019ko apirilaren 13an, Stratolaunch hegazkinak bere lehen hegaldia egin zuen, 4.600 m. altuerako eta 305 km/orduko, 2 ordu 29 minutuko hegaldi bat osatuz.[53] Stratolaunch-eko zuzendari nagusiak Jean Floyd-ek iruzkin hau eskaini zuen: "Egun hau, munduko arazoen konpontzaileak ahalduntzeko moduak lortzeko ahalegina egitera bultzatu gintuen gizonari eskaintzen diogu, Paul Allen-i. Zalantzarik gabe, bere hegazkinak hegaldia hartzen ikusteaz oso harro egongo zen." Hegan egin zuenean, hegazkina historiako handiena bihurtu zen hego-zabaleragatik.[54]

Higiezinak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allen-en "Vulcan Real Estate" dibisioak[55] garapena eta inbertsioen zorroa kudeatzeko zerbitzuak eskaintzen ditu, eta Seattle erdigunetik iparraldera dagoen South Lake Union auzoaren berrantolaketagatik da ezaguna.[56] Vulcan-ek 590.000 m2 garatu ditu egoitza, bulego, txikizkako eta bioteknologiako ikerketa-espazio berrietan, eta guztira 930.000 m2 garatzeko ahalmena du. Vulcanek South Lake Union Streetcar izenez ezagutzen den Seattle Streetcar linearen alde egin zuen, Seattleko Westlake Centerretik Lake Unionen hegoalderaino doana.[57] 2012an, The Wall Street Journalek Allenen South Lake Unionen inbertsioak "ustekabeko irabaziak" izendatu zuen, bere enpresak 170.000 m2 bulego-multzo bat Amazon-i 1.160 mila milioi US dolarren truke saltzearakoan. Seattlen inoizko bulego eskaintza garestienak izan ziren.[58] "Nire itxaropenak gainditu ditu", esan zuen Allenek South Lake Union-eko garapenari buruz.[59]

Aretoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

• Kirol eta ekitaldi zentroak: Allenek Portland-eko Moda Centerren garapena finantzatu zuen, 2007an erosi zuena.[60] Eta 130 milioi dolarrekin lagundu zituen Seattle-ko CenturyLink Field eraikitzen.[61]

• Seattle Cinerama: Allenek Seattleko Cinerama Theater historikoa erosi zuen 1998an, eta 3-D gaitasun eta soinu digitalarekin berritu zuen, barruko eta kanpoko eraberritzeaz gain. Antzokiak munduko lehen laser-proiektore digital komertziala instalatu zuen 2014an.[62]

• Hospital Club: Allenek 2004an Londresko Hospital Club ireki zuen, sormen-arteetan lan egiten zuten pertsonentzako gune profesional eta sozial bezala.[63] Los Angelesen bigarren kokapen bat eraikitzen ari da.[64]

Kirol taldeen jabetza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Russell Wilson jokalaria, Seahawks-en etxeko uniformea jantzita.

Portland Trail Blazers[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allenek saskibaloiko NBAko Portland Trail Blazers taldea erosi zion 1988an Larry Weinberg Kaliforniako higiezinen sustatzaileari, 70 milioi dolarren truke. Blazersek “Moda Center” estadioan (aurretik Rose Garden izenez ezagutzen zena) jolatzen dute, eta hori taldearen garapenean eta finantzaketan funtsezkoa izan zen.[65] Allenek 2007ko apirilaren 2an erosi zuen estadioa, eta frankiziarentzat mugarri eta urrats positiboa izan zela adierazi zuen. Ondoren, Trail Blazers 19 aldiz iritsi zen playoffetara, 1990eko 1992ko NBAko finalak barne.[66] Forbesen arabera, Blazers taldeak 2021ean 2.090 mila milioi dolar balio zituen, NBAko 30 taldeetatik 13. postuan sailkatuta zegoela.[67]

Seattle Seahawks[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allenek futbol amerikarreko NFLko Seattle Seahawks erosi zion 1997an Ken Behring jabeari, aurreko urtean taldea Kalifornia hegoaldera eramaten saiatu ondoren.[68] Herman Sarkowskyk, Seahawk-eko jabe ohiak, Allenek taldea erosteko erabakiari buruz The Seattle Times-i honakoa esan zion: "Ez nago ziur komunitate honetako beste inork Allenek egin zuena egingo zuenik". 2002an, taldea Seahawks Stadiumera joan zen (gaur egun Lumen Field bezala ezagutzen dena), Allenek estadioa berritzeko inbertsioa egin ondoren. 1997an 200 milioi dolarren truke eskuratuta, 2014ko abuztuan 1.330 milioi dolar baloratu zituen Seahawksek Forbesek, eta taldeak "NFLko zale leialenetako bat" zuela zioen. Allenen gidaritzapean, Seahawks-ek hiru aldiz jokatu zuten Super Bowl-a, NFC Txapelketako 2005, 2013 eta 2014ko garaipenen ondoren, eta Super Bowl XLVIII-a irabazi zuten 2014ko otsailean.[69]

Seattle Sounders FC[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allen-en Vulcan Sports & Entertainment enpresa, futboleko Seattle Sounders FC-frankiziaren jabetza taldearen parte da. 2009an Allenek kontrolatzen zuen CenturyLink Zelaian jokatzen hasi zen Lehen Mailako Ligan (MLS). Jabetza taldean zeuden baita Joe Roth zinema ekoizlea, Adrian Hanauer enpresaburua, eta Drew Carey umorista. Sounders-ek etxeko partidetako sarrera guztiak saldu zituen bere lehen denboraldian, MLSko errekor berria ezarriz partiden batez besteko asistentziaren estatistiketan.[70]

Zinemagintza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allen eta bere arreba Jody, Seattle-n egoitza duen Vulcan Productions telebista eta zinema ekoiztetxearen jabeak eta ekoizle exekutiboak izan ziren, Vulcan Inc-eko entretenimendu dibisioaren barruan. Haien filmek hainbat aitortza jaso dute, hala nola Peabody Saria eta Independent Spirit Saria, zein Grammy eta Emmy Sariak.[71]

2013an, Vulcan Productions-ek Richard E. Robbins-ek zuzendutako “Girl Rising” filma ekoiztu zuen, hezkuntza bilatzen duten munduko hainbat lekutako nesken istorioak kontatzen dituena. Mundu osoan, 205 milioi etxek baino gehiagok ikusi zuten Girl Rising CNNren estreinaldian, eta 4 milioi pertsona baino gehiagok hartu zuten parte Girl Rising-en webgune eta sare sozialen bidez. Lotutako 10×10 programaren bidez, 2,1 milioi dolar eman zitzaien mundu osoko neskei hezkuntza jasotzen laguntzeko.[72]

Era berean 2013an Vulcan Productions-ek, Robert Stone Oscar sarietarako izendatutako zuzendariak, energia nuklearrari buruzko “Pandora's Promise” dokumentalaean ekoizle-bazkide egin zuen. 2013ko azaroan CNN-n kaleratu zen. Unibertsitateetan eta hainbat emanaldietan, eztabaida mahaiak antolatu ziren nazio osoan.[73]

2014an bakarrik, Allen-en “We The Economy” filmak 12 sari irabazi zituen, horien artean Webby sareko albiste eta politika serie onenari. Urrezko Globoetarako eta Oscar Sarietarako ere hautagaiak izan dira filmak, beste sariketa askotan bezala. Vulcan Productions-en film eta dokumentalen proiektuen artean daude “Far from Heaven” (2002), “Hard Candy” (2005), “Rx for Survival: A Global Health Challenge” (2005), “Where God Left His Shoes” (2006), “Judgment Day: Intelligent Design on Trial” (2007), “This Emotional Life” (2010), “We The Economy” (2014), “Racing Extinction” (2015) eta Oscar sarietarako izendatutako “Body Team 12” (2015).[74]

Filantropia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allenek 2.000 mila milioi dolar baino gehiago eman zituen bere bizitzan zientzia, teknologia, hezkuntza, faunaren kontserbazioa, arteak eta komunitateko zerbitzuen aurrerapenerako.[13] “Paul G. Allen Familia Fundazioa”, bere arreba Jodyrekin batera sortu zuena, Allenen ekarpen filantropikoen zati bat administratzeko eratu zen. Hasi zenetik, fundazioak 494 milioi dolar baino gehiago eman dizkie irabazi-asmorik gabeko 1.500 erakunde baino gehiagori;[75] eta 2010ean, Allen The Giving Pledge-ren sinatzaile bilakatu zen, bere diruaren erdia gutxienez kausa filantropikoei emango ziela hitzemanez.[76] Allenek bere konpromiso filantropikoengatik laudorioak jaso zituen, besteak beste, Andrew Carnegie Filantropiaren Domina[77] eta Inside Philanthropy-ren "Urteko Filantropoa".[78]

Zientzia eta ikerketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allenek (eskuinean) garun-lagin bat aztertzen du Allan Jones-ekin, Allen Institute for Brain Science-ko zuzendari nagusiarekin, 2011n.

2003ko irailean, Allenek “Garunaren Zientziarako Allen Institutua” (Allen Institute for Brain Science) abiarazi zuen 100 milioi dolarreko ekarpen batekin, giza garunak nola funtzionatzen den ulertzeko. Guztira, Allenek 500 milioi dolar eman zizkion institutuari, bere hartzaile filantropikorik handiena bihurtuz. Abian jarri zenetik, Allen-en “Garunaren Zientziarako Allen Institutuak” zientzia irekiaren ikuspegia hartu du proiektuei aurre egiteko. Institutuak ikerketa-tresnak jartzen ditu komunitate zientifikoaren eskura, datu irekien eredu bat erabiliz.[79] Institutuaren proiektuen artean daude Allen Mouse Brain Atlas, Allen Human Brain Atlas eta Allen Mouse Brain Connectivity Atlas. Allen Institutua Etxe Zuriaren BRAIN Initiative eta Human Brain Project ere laguntzen ari da.[80]

2014an sortua, "Adimen Artifizialaren Allen Institutua" (Allen Institute for Artificial Intelligence - AI2) erakundearen ardatz nagusia adimen artifiziala ikertzea eta diseinatzea da.[81] Institutuak “Garunaren Zientziarako Allen Institutua”-ren eredua jarraitzen du, Oren Etzioni doktore ikertzaile eta irakasleak zuzenduta. AI2k lau proiektu nagusi lantzen ditu, Aristo, Semantic Scholar, Euclides eta Platon. 2015etik aurrera, Aristo proiektua lanean ari da 8. mailako zientzia-azterketa bat gainditzeko gai den AI sistema bat eraikitzen.[82]

2014ko abenduan, Allen-ek 100 milioi dolar konprometitu zituen Seattleko "Zelula Zientzien Allen Institutua" (Allen Institute for Cell Science) sortzeko. Institutua zelulen eredu birtual bat ikertzen eta sortzen ari da, gaixotasun ezberdinen tratamendua lortzeko asmoz.[83] Aurreko institutuek bezala, sortutako datu eta garatutako tresna guztiak publikoki eskuragarri daude sarean.[84]

2016an abian jarri zen, 100 milioi dolarreko konpromisoarekin, "Mugen Paul Allen Taldea" (Paul Allen Frontiers Group), bio-zientziaren mugan dauden ideiak aurkitzea eta laguntzea helburu duena, aurkikuntzaren erritmoa bizkortzeko asmoz.[85] Taldeak zientzialariei eta ikerketa-arloei zuzenduko die, "batzuk ezagutzaren ertzetatik kanpo kontsidera daitezke".[86]

Allenek 2010ean martxan jarri zuen "Ikertzaile Nabarmenen Allen Saria" (Allen Distinguished Investigators Awards - ADI) hasierako faseko ikerketa-proiektuak egiten ari ziren zientzialariei laguntza emateko, askotan iturri tradizionaletatik finantzaketa lortzeko zailtasunak zituztelako.[87] Eta baita "Adimen Extralurtarraren bilaketarako Allen Teleskopioaren Eraketa" (Search For Extraterrestial Intelligence - SETI Allen Telescope Array) eraikitzeko hazia-dirua eman zuen, azkenean 30 milioi dolar lagunduz proiektuari.[88] Bestalde, "Paul Allen-en lore-euliari” dipterologiari egindako ekarpenak aitortzeko izendatu zuten.[89]

Elefanteak Luvuvhu ibaia zeharkatzen.

Ingurumena eta kontserbazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allenek 7 milioi dolar baino gehiago eman zituen Afrikako elefante populazioen errolda bat finantzatzeko, 1970eko hamarkadaz geroztik egindako ahaleginik handiena. “Elefante Handiaren Errolda” taldeak 20 herrialde baino gehiago hegan zituen Afrikako sabanako elefanteak aztertzeko. Inkestaren emaitzak 2015ean argitaratu ziren, eta bizkortzen ari ziren beherakada azkarrak erakutsi zituzten.[90]

2014an British Columbiako Unibertsitateko "Itsasoa gure inguruan proiektua" (Sea Around Us Projecy) laguntzen hasi zen, munduko arrantzari buruzko datuak hobetzeko, legez kanpoko arrantzari aurre egiteko modu gisa.[91][92] Bere 2,6 milioi dolar finantzaketaren zati bat, FishBase, arrain helduei buruzko lineako datu-base bat sortzeko bideratu zen. Allenek 2015eko uztailean martxan jarritako Global FinPrint ekimena finantzatu zuen, koral arrezifeetako eremuetako marrazoei eta izpiei buruzko hiru urteko inkesta bat. Inkesta mota honetako handiena izan zen, eta kontserbazio-programei laguntzeko datuak emateko diseinatuta zegoen.[93][94]

Allenek babesa eman zion Washingtongo estatuko 1401 ekimenari, galtzeko arriskuan dauden 10 espezierekin egindako produktuak erostea, saltzea eta banatzea debekatzeko, besteak beste, elefanteak, errinozeroak, lehoiak, tigreak, lehoinabarrak, gepardoak, itsas dortokak, pangolinak, marrazoak eta izpi arrainak. Ekimenak 2015eko azaroaren 3an estatuko bozketan egoteko nahikoa sinadura lortu zuen, eta onartu egin zen.[95]

Ameriketako Estatu Batuetako Garraio Sailarekin (USDOT), Allen eta Vulcan Inc. enpresek "Hiri adimentsuen erronka" (Smart City Challenge) jarri zuten abian,[96] Ameriketako hiriei garraio sistemak eraldatzeko gonbidapena egiten zien lehiaketa. 2015ean sortu zen USDOT, 40 milioi dolar inbertitzeko konpromisoarekin eta Allenen Vulcan Inc.-en 10 milioi dolarrekin, erronkak bere motako lehen hiri moderno bat sortzea helburu zuena, hiriek bizi-kalitatea nola hobetu dezaketen negutegi-efektuko gasen isurketak murrizten zituzten bitartean frogatuko zuena.[97] Hiri irabazlea Ohioko Columbus, izan zen.[98]

“Nazioarteko Itsas Zaintzaileen Elkartearen” (International Sea Keepers Society) kide fundatzaile gisa, Allen-ek SeaKeeper 1000TM ozeanografiko eta atmosferikoaren monitorizazio sistema hartu zuen bere hiru mega-yatetan.[99]

Bestalde, Allenek mikro-sareak eraikitzea finantzatu zuen Kenyan, hau da, eskala txikiko sare elektrikoak era independentean funtzionatzeko, energia berrerabilgarria sustatzen laguntzeko, eta bere negozioak eta bizilagunak ahalduntzeko.[100] Era berean, inbertitzaile goiztiarra izan zen Mawingu Networks-en, haririk gabeko eta eguzki-energia bidezko Internet hornitzailea, Afrikako landa munduarekin konektatzea helburu duena, eta baita Off Grid Electric-en, sortzen ari diren nazioetako pertsonei eguzki-energia eskaintzera bideratutako konpainia. [101]

Ebola birusaren partikulak.

Ebola[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2014an, Allenek 100 milioi dolar eman zituen Mendebaldeko Afrikako ebola birusaren epidemia amaitzeko borrokarako, eta ebola krisian emaile pribatu handiena bihurtu zen.[102] "TackleEbola.org" izeneko webgunea ere sortu zuen, sentsibilizazioa zabaltzeko eta emaileek behar zituzten proiektuak finantzatzeko tresna gisa.[103] Guneak Allenek lagundu zuen ebola geldiarazteko lanean ari ziren erakundeak nabarmendu zituen, hala nola Gurutze Gorriaren eta Ilargi Gorriaren Nazioarteko Mugimendua, Mugarik Gabeko Medikuak, Osasunean bazkideak, UNICEF eta World Food Program USA. 2015eko apirilaren 21ean, Allenek ebolaren aurkako borrokako lider nagusiak elkartu zituen San Frantziskoko Ebola Berrikuntzaren Gailurrean. Goi-bilerak funtsezko ikaskuntzak partekatzea, eta ebola kasuen kopurua zerora murrizteko etengabeko ekintza eta laguntzaren beharra indartu zuen, 2016ko urtarrilean lortu zena.[104]

2015eko urrian, Paul G. Allen Family Foundation-ek 11 milioi dolarreko zazpi diru-laguntza berri emango zituela iragarri zuen, etorkizunean birusaren agerraldi zabalak saihesteko.[105]

Esplorazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2012an, bere ikerketa-taldearekin eta Royal Navy-rekin batera, Allen ontziaren kanpaia berreskuratzen saiatu zen Bigarren Mundu Gerran Danimarkako itsasartean hondoratu zen HMS Hoodetik, baina saiakerak porrot egin zuen eguraldi txarraren ondorioz. 2015eko abuztuaren 7an berriro saiatu ziren eta oso egoera onean berreskuratu zuten kanpaia.[106] 2016ko maiatzean zaharberritu eta ikusgai jarri zuten Portsmouth-eko Royal Navy-ren Museo Nazionalean, galdutako 1.415 eskifaia-kideen oroimenez.[107]

2015az geroztik, Allen-ek 2016an RV Petrel ikerketa-ontzia erosi zuen. Petrel ontzian zegoen proiektu-taldea Musashi japoniar ontziaren kokapenaz arduratu zen.[108] 2017an, Allenen gidaritzapean, Petrelek USS Indianapolis eta USS Ward itsasontziak aurkitu zituen, Surigaoko itsasarteko guduan eta Ormoc badiako guduan hondoratuak. Bestalde, 2018an Petrelek galdutako AEBetako Armadako C-2A Greyhound hegazkin bat aurkitu zuen Filipinetako itsasoan, USS Lexington Koral itsasoan, eta baita USS Juneau Salomon Uharteetako kostaldean.[109][110][111]

Pop Culture Museoa (aurretik Experience Music Project), Seattle Zentroan.

Arteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allenek irabazi asmorik gabeko komunitateko erakundeak sortu zituen, bere lan artistikoak eta artefaktu historikoen bildumak erakusteko. Besteak beste:

• Pop Kulturako Museoa edo MoPOP, irabazi-asmorik gabeko museo bat da, 2000. urtean sortu zen Seattle Center-en, Frank Gehryk diseinatutako eraikin baten barruan dagoen kultura herrikoi garaikideari eskainia.[112]

• Ondare Hegalarien Bilduma, 2004an sortua, batez ere Bigarren Mundu Gerraren garaiko zaharberritutako hegazkin militarrak eta armamentuak erakusten dituena.[113]

• STARTUP Gallery, 2007an sortua, Albuquerqueko Mexiko Berriko Historia Natural eta Zientzia Museoko erakusketa iraunkorra, mikroordenagailuaren historiari eskainia.[114]

• Ordenagailu bizia: Museoa + Laborategiak. Funtzionatzen ari diren eta saio interaktiboetarako erabilgarri dauden garai bateko ordenagailuen bilduma. 2012an ireki zen publikoarentzat.[115]

Living Computer Museum-eko "girotutako" aretoaren 180°-ko panoramika, mainframe eta miniordenagailu handiak dituena.

Arte bildumazale aktiboa, Allenek 100 milioi dolar baino gehiago oparitu zituen arteak laguntzeko. 2012ko urriaren 15ean, “Amerikarrak artearekin” erakundeak Alleni "Eli eta Edythe Broad Saria" eman zion artearekin izandako filantropiagatik.[116] Allenek bere arte bilduma pribatuko 300 pieza baino gehiago laga zituen 47 leku ezberdinetan erakusteko. Bram Stoker-en Drakula eleberriaren jatorrizko 541 orrialdeko mekanografia bere bilduman egon zen momentu batean. 2013an, Allenek Barnett Newmanen “Onement VI” (1953) New Yorkeko Sotheby's-en saldu zuen 43,8 milioi dolarren truke, artista abstraktuen lan baten orduko errekorra.[117]

2015ean, Allenek Seattle Arte Azoka sortu zuen, mundu osoko 60 galeria baino gehiagoren partehartzearekin egin zen lau eguneko ekitaldia, David Zwirner Gagosian Gallery-ren partaidetza barne. Ekitaldiak milaka pertsona eta hirian zehar beste azoka satelite batzuk egitera inspiratu zuen.[118]

2016ko abuztuan, Allenek Upstream Music Fest + Summit-a abian jarri zuela iragarri zuen, South by Southwest-en ondoren egindako urteroko jaialdia. Pioneer enparzantzan ospatu zen, eta 2017ko maiatzean egin zen lehen jaialdia.[119]

2022ko abuztuaren 25ean, Christie's-ek iragarri zuen Allenen arte bildumaren enkantea egingo zela azaroan. Enkanteen historiako salmenta handienak, 1.000 mila milioi dolar baino gehiago balio duen bildumak, Botticelli, David Hockney, Roy Lichtenstein, Vincent van Gogh, Edward Hopper, Andy Warhol, Gustav Klimt, Jasper Johns eta Jan Brueghel the Younger-en lanak biltzen ditu. Enkantearen etekin guztiak proiektu filantropikoei zuzenduta egongo zirela jakinarazi zuten.[120]

Allen eta Steve Wozniak "Living Computer Museum"-en 2017an.

Hezkuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1989an, Allenek 2 milioi dolar eman zizkion Washingtongo Unibertsitateari Allen Liburutegia eraikitzeko, bere aita Kenneth S. Allen, Washingtongo Unibertsitateko liburutegi-sistemako zuzendari ohia izan zenaren omenez.[121] Urte berean, Allenek 8 milioi dolar gehiago eman zituen Kenneth S. Allen Liburutegiaren Dotazioa (Library Endowment) ezartzeko.[122] 2012an, dotazioa Kenneth S. and Faye G. Allen Liburutegiaren Dotazioa izena jarri zioten, Allenen ama (liburuzale nabarmena) hil ondoren.[123]

2002an, Allenek 14 milioi dolar eman zizkion Washingtongo Unibertsitateari Paul G. Allen Informatika eta Ingeniaritzarako Zentroa egiteko.[124] Eraikina 2003ko urrian zabaldu zen.[125]

2010ean, Allenek 26 milioi dolarreko dohaintza bat iragarri zuen Washingtongo Unibertsitateko Paul G. Allen Animalien Osasun Globalaren Eskola eraikitzeko, bere alma mater bilakatuz. Unibertsitatearen historiako dohaintza pribatu handiena izan zen.[126]

2016an, Allen-ek lau urtez 10 milioi dolarreko dohaintza bat agindu zuen Tufts Unibertsitatean eta Stanford Unibertsitatean, Allenen Aurkikuntza Zentroak sortzeko. Zentroek kode morfogenetikoa irakurri eta idatziko luketen ikerketa finantzatuko lukete. Zortzi urtean zehar dohaintza 20 milioi dolarrera iritzi zen.[127]

2017an, Allen-ek 40 milioi dolar eman zituen (Microsoften 10 milioi dolar gehiagorekin) Washingtongo Unibertsitateko Informatika eta Ingeniaritza saila Paul G. Allen Informatika eta Ingeniaritza Eskolan berrantolatzeko.[128]

Bizitza pertsonala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Paul Allen eta "Underthinkers taldea", Garunaren Zientziaren Allen Institutuaren 10. urteurreneko galan egindako emanaldian.

Allenek maitasun erromantikoaren eta egun batean familia bat izateko interesa adierazi izan zuen arrenua izaten[129] ez zen inoiz ezkondu eta ez zuen seme-alabarik izan.[130] Bere lehen neska-lagunarekin ezkontza-planak bertan behera geratu ziren, "23 urterekin ezkontzeko prest ez zegoela" uste zuelako. Batzuetan bakartitzat hartua izaten zen.[131]

Musika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allenek hamasei urterekin jaso zuen bere lehen gitarra elektrikoa, eta Jimi Hendrix entzuten inspiratzen zen.[132] 2000. urtean, Allenek gitarra erritmikoa jo zuen era librean ekoitzitako “Grown Men” diskoan.[133] 2013an, Sony-ren Legacy Recordings diskoetxe garrantzitsuarekin argitaratu zuen: “Paul Allen and the Underthinkers-en Everywhere at Once”.[134] PopMatters.com-ek Everywhere at Once "hasieratik amaierara atsegina den blues-rock-aren kalitatezko bertsioa" zela deskribatu zuen.[135]

2018ko otsailaren 7an, Quincy Jones-i egindako elkarrizketa argitaratu zuen New York aldizkariak Vulture webgunean. Elkarrizketa honetan, Jonesek esan zuen Eric Claptoni, bere Cream taldeari eta Alleni izugarrizko errespetua ziela. Allenen Hendrixen antzezlanari erreferentzia eginez, artikuluan Stevie Wonderekin belaontzi batean egindako jam session bat aipatzen zen.[136]

Yateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allenen 126 metroko “Olagarroa”·(Octopus) belaontzia 2003an itsasoratu zen.[137] 2019an, 20. postuan zegoen motordun belaontzien zerrendan luzeraren arabera. Belaontzia bi helikopteroz, itsaspekoz, ROVz, igerilekuz, musika estudioz eta saskibaloi kantxaz hornituta dago. Olagarroa AMVER-eko kide da, agintariek mundu osoan erabiltzen duten talde boluntarioko ontzien berri emateko sistema, itsasoan larri daudenei laguntza antolatzeko. Ontzia ezaguna da baita Allenek Canneseko zinema-jaialdian antolatzen zituen urteroko ospetsuz jositako festengatik, non Allen eta bere taldeak gonbidatuentzat jotzen zuten. Emanaldi horietan Usher eta David A. Stewart bezalako musikariak egon ziren. Olagarroa erabili zen baita desagertutako hegazkin amerikar baten eta Palautik desagertutako bi ofizialen bilaketan, eta zelakanto izeneko arrain arraro baten azterketan, beste askoren artean.

Allen-en Olagarroa, Kaiman Uharteetatik 2010ean.

[138]

Allen “Tatoosh” yatearen jabea ere bazen, munduko 100 belaontzi handienetako bat. 2016ko urtarrilean, Tatooshek Kaiman Uharteetan korala kaltetu zuela jakinarazi zuten. 2016ko apirilean, Ingurumen Sailak (DoE) eta Allen's Vulcan Inc.-ek arrakastaz osatu zuten zaharberritze-plan bat, eremu honetako koralaren berreskurapena azkartzeko eta etorkizuna babesteko.[139]

Ideia Gizona[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2011n, Allenen memoria liburua, Idea Gizona, Microsoft-eko ko-fundatzailearen memoriak, Portfolio-k argitaratu zuen Penguin Groupen. Liburuak Allen txikitan ordenagailuekin nola maitemindu zen kontatzen du, nola sortu zuen Microsoften ideia, Bill Gates bere laguna kontratatu zuela berarekin bat egiteko, eta munduko software-enpresa arrakastatsuena izango zena martxan nola jarri zuen. 1983an Microsoft-etik alde egin ostean Allenen negozio eta sormen ekimenak ere aztertzen ditu, besteak beste, SpaceShipOne-n parte hartzea, Portland Trail Blazers eta Seattle Seahawks erosketak, musikarekiko zaletasuna eta ikerketa zientifikorako etengabeko laguntza. Liburua New York Times-eko salduenen zerrendan sartu zuen. 2012ko urriaren 30ean argitaratu zen paperezko bertsioa, epilogo berri bat barne.[22][140]

Heriotza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Alleni 1982an diagnostikatu zioten Hodgkinen 1-A faseko linfoma. Minbizia arrakastatsu tratatu zen erradioterapiaz hainbat hilabetez, baina 2009an Hodgkin ez den linfoma diagnostikatu zioten, eta berriro minbizia arrakastaz tratatu zen 2018an itzuli zen arte. Azken finean, shock septikoak hil zuen 2018ko urriaren 15ean.[141] 65 urte zituen.[142]

Heriotzaren ondoren, bere arreba Jody Allen izendatu zuten Paul Allenen ondare guztien albazea eta fidatzaile, bere argibideei jarraituz. Testamentuaren betearazpena gainbegiratzeko ardura zuen, eta baita zerga-agintariekin eta bere proiektuetan interesa zuten alderdiekin kontuak konpontzeko.[143] Seattle inguruko hainbat monumentu, hala nola Space Needle, Columbia Center eta Lumen Field barne, baita Microsoft-en Estatu Batuetako hainbat bulego, urdinez argiztatu ziren 2018ko azaroaren 3an, Allen-i omenaldi bezala.[144]

Bill Gates bere lehen negozio-kide eta betiko lagunak ere omendu zuen, adierazpen batean honakoa esanaz: "Paulek bizitza eta bere ingurukoak maite zituen, eta guztiok estimatu genuen trukean. Askoz denbora gehiago merezi zuen, baina teknologiaren eta filantropiaren munduari egindako ekarpenak iraungo du belaunaldiz belaunaldi. Izugarri botako dugu faltan”.[33]

Altair 8800b barruan (2. eredua)

Sariak eta aitorpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Allenek sari ugari jaso zituen hainbat arlotan, besteak beste kirolak, teknologia, filantropia eta arteetan:

  • 2004an, Allenek, Burt Rutanek, Doug Shanek, Mike Melvillek eta Brian Binniek “Collier Saria” irabazi zuten SpaceShipOnerentzat.[16]
  • 2005eko martxoaren 9an, Allen, Rutan eta SpaceShipOne taldeko gainerako kideei 2005eko Aire eta Espazio Museo Nazionalaren Garaikurra eman zieten Urteko Lorpenagatik.[16]
  • 2007an eta 2008an, Time aldizkariarentzat Munduko 100 pertsona eragingarrienen artean sailkatu zen.[16]
  • Kable eta Telekomunikazioen Elkarte Nazionalaren Vanguard Saria jaso zuen 2008ko maiatzaren 20an.[145]
  • 2008ko urriaren 30ean, Meditazio Konderriko Higiezinen Agenteen Elkarteak Allen ohoratu zuen, "Pazifikoko ipar-mendebaldean eta bizitza osoan US$ 1000 milioi inguru eman zuelako irabazi asmorik gabeko erakundeekiko konpromiso haustezina" zela eta.[146]
  • 2009an, Allenen filantropia Portland Trail Blazers-en data luzeko jabe gisa, Oregoneko Kirol Sari batekin aitortu zuten.[146]
  • 2010eko urriaren 26an, Cajal Club-ak W. J. S. Krieg saria eman zion, neurozientziaren arloan egindako ekarpenengatik.[146]
  • 2011ko urtarrilaren 26an, Seattleko Benaroya Aretoan, Seattleko Kirol Batzordetik “Urteko herritarra” saria jaso zuen. Harrez gero, sari horri Paul Allen saria deitu diote.[147]
  • 2011n, Arte eta Zientzien Akademia Amerikarreko kide hautatu zuten.[148]
  • 2012ko urriaren 15ean, Allenek "Eli eta Edythe Sari Zabala" jaso zuen Arteetako Filantropiagatik, Arteetako Sari Nazionaletan.[149]
  • 2014ko otsailaren 2an, Super Bowl-en eraztuna jaso zuen, Seattleko Seahawk-ek Vince Lombardi saria irabazi zuenean.[150]
  • 2014ko urriaren 22an, Seattle Business aldizkariaren "Biziarteko Lorpenen Saria" jaso zuen, Puget Sound-eko eskualde handienean eta haren inguruan izandako eraginagatik.[151]
  • 2014ko abenduaren 31n, Inside Philanthropy filantropia-aldizkariak "Urteko Filantropoa" izendatu zuen, Mendebaldeko Afrikako ebola-agerraldia geldiarazteko etengabeko ahaleginagatik, Seattleko ikerketa-zentro berri batean inbertitzeagatik, eta munduko ozeanoak salbatzeko borrokan aritzeagatik.[151]
  • 2014. urtean, Ospearen Nazioarteko Espazio Aretoan jarri zuten bere izena.[151]
  • 2015eko uztailaren 18an, Ischia Global Film eta Musika Festibalak "Ischia Giza Saria" eman zion Alleni. Ekitaldiaren antolatzaileek ohoratu egin zuten, ahalegin filantropikoen bidez gizarte-gaietan egindako ekarpenengatik.[152]
  • 2015eko abuztuaren 25ean, Andrew Carnegie Filantropiako Dominaren hartzaile izendatu zuten, "desagertzeko arriskuan zeuden espezieak salbatu, ebolaren aurka borrokatu, giza garuna ikertu, arteak babestu, ozeanoak babestu eta neskeentzako hezkuntza-aukerak zabaltzeagatik".[153]
  • 2015eko urriaren 3an, Eritasun Infekziosoen Ikerketa Zentroak 2015 "Munduko Osasunaren Txapelduna" saria eman zion, ebolari aurre egiteko izandako lidergoagatik eta ahaleginagatik.[153]
  • 2016ko abenduaren 10ean, Seattle Sounders FC taldearen jabekide gisa, MLS 2016 Kopa irabazi zuen.[154]
  • 2019ko urriaren 3an, hil ondoren, Seattle Seahawksen Ohorezko Eraztuna eman zion. 12. pertsona izan zen Ohorezko Eraztuna jasotzen.[155]

Aitorpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Washingtongo Unibertsitatearen ohorezko titulua. Unibertsitateak bere ohorerik gorena eman zion: “Erregenteen Ikasle Ohi Goraipagarria Saria”.[156]
  • Nelson Mandela Unibertsitate Metropolitarreko Filosofiako ohorezko doktoretza.[157]
  • Cold Spring Harbor Laborategiko Zientzia Biologikoen Eskolako Zientziaren ohorezko doktoretza.[158]
  • Lausanako École Polytechnique Fédéraleko ohorezko titulua.[159]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Ingelesez) "The World's Biggest Public Companies". Forbes.
  2. ↑ (Ingelesez) "#21 Paul Allen - 2018 Forbes 400 Net Worth". Forbes.
  3. ↑ (Ingelesez) "Microsoft co-founder Paul Allen dies of cancer at age 65". CNBC.
  4. ↑ (Ingelesez) "Leadership". Vulcan.com.
  5. ↑ (Ingelesez) "Learn More About Larry Weinberg". NBA.com. National Basketball Association.
  6. ↑ (Ingelesez) Attner, Paul. (1996). "Behring straits – Seattle Seahawks owner Ken Behring". Sporting News.
  7. ↑ (Ingelesez) "Seattle to Get Expansion MLS Franchise for 2009". ESPN.
  8. ↑ (Ingelesez) Timmerman, Luke. (2012). "Paul Allen Commits $300M to Expand Institute for Brain Science". Xconomy.
  9. ↑ (Ingelesez) "Paul Allen Hires AI Luminary, Oren Etzioni, to Head New Artificial Intelligence Institute". Singularity Hub.
  10. ↑ (Ingelesez) "Allen Institute for Cell Science". Allen Institute for Cell Science.
  11. ↑ (Ingelesez) "Stratolaunch - Who We Are". .
  12. ↑ (Ingelesez) "Education Growth Partners Acquires Paul Allen's Online Curriculum Company, Apex Learning - EdSurge News". EdSurge.
  13. ↑ a b (Ingelesez) Allen, Paul. (2015). "Expanded Bio". .
  14. ↑ (Ingelesez) "National Air and Space Museum to Acquire SpaceShipOne, First Successful Privately Built Spacecraft". Airandspace.si.edu.
  15. ↑ (Ingelesez) "COLLIER 2000-2009 RECIPIENTS". .
  16. ↑ a b c d (Ingelesez) Pinker, Steven. (2007). "Paul Allen". TIME.
  17. ↑ (Ingelesez) Faulkner, Trisha. (2018). "Paul Allen's Cause Of Death Revealed: Septic Shock & Immunosuppression". Inquisitr.
  18. ↑ (Ingelesez) "Kenneth S. and Faye G. Allen Library Endowment – UW Libraries". Lib.washington.edu.
  19. ↑ (Ingelesez) "Timeline: Selected events in the life of Paul Gardner Allen". The Seattle Times.
  20. ↑ (Ingelesez) Sudermann, Hannelore. (2017). "Paul Allen, Welcome Back". Columns. University of Washington alumni magazine, 16 or..
  21. ↑ a b (Ingelesez) Leibovich, Mark. (2000). "Alter Egos". The Washington Post ISBN ISSN 0190-8286..
  22. ↑ a b c d (Ingelesez) Paul, Allen. (2012). Idea Man: A Memoir by the Cofounder of Microsoft. Portfolio/Penguin, 40 or. ISBN 978-1-101-47645-1..
  23. ↑ (Ingelesez) From the archives: Twin brothers both get a flawless 1600 on the SAT, but Long Beach seniors simply take it in stride. Wayback Machine Newsday.
  24. ↑ (Ingelesez) "Alumni Bookshelf – Phi Kappa Theta Fraternity, Incorporated". Phikaps.org.
  25. ↑ (Ingelesez) Paul Allen to give $26 million to Washington State University. Wayback Machine The Oregonian.
  26. ↑ a b (Ingelesez) Allen, Paul. (2011). "Microsoft's Odd Couple". Vanity Fair.
  27. ↑ (Ingelesez) Paul Allen: World's Sixth-Richest Man and Bill Gates 'Quirky Twin'. Wayback Machine ABC News.
  28. ↑ (Ingelesez) "Microsoft history". The History of Computing Project.
  29. ↑ (Ingelesez) Gates, Bill. (1995). "Bill Gates & Paul Allen Talk Check Out The Ultimate Buddy Act in Business History: The Multibillionaire Co-Founders Of Microsoft Sit Still For An Entire Afternoon To Tell Fortune's Brent Schlender Their Story And Speculate About The Future Of Personal Computing And Telecommunications". CNN.
  30. ↑ (Ingelesez) MS-DOS paternity suit settled. Wayback Machine The Register.
  31. ↑ (Ingelesez) Microsoft Co-Founder Paul Allen Says His Cancer Has Returned, Expresses Optimism. Wayback Machine Fortune.
  32. ↑ (Ingelesez) Reisinger, Don. (2011). "Paul Allen: Gates, Ballmer tried to 'rip me off'". CNET.
  33. ↑ a b (Ingelesez) Detrick, Hallie. (2018). "Bill Gates Mourns His Microsoft Co-Founder Paul Allen: 'Personal Computing Would Not Have Existed Without Him'". Fortune.
  34. ↑ (Ingelesez) Microsoft co-founder Allen to step down from board. Wayback Machine ITWeb.
  35. ↑ (Ingelesez) Robison, Peter, Coffey, Brendan. (2014). "Seahawks beat Microsoft as investment for billionaire Paul Allen".. The Seattle Times..
  36. ↑ (Ingelesez) Rigby, Bill. (2013). "Microsoft co-founder to open investment office in Silicon Valley". Reuters.
  37. ↑ (Ingelesez) "USPTO Patent Full-Text and Image Database". Patft.uspto.gov.
  38. ↑ (Ingelesez) Bishop, Todd. (2012). "Paul Allen's personal media browsing tool is now an iPad app for the rest of us". GeekWire.
  39. ↑ (Ingelesez) "WTO Board Bio: David Liddle". Center for Work, Technology & Organization.
  40. ↑ (Ingelesez) Searcey, Dionne. (2010). "Microsoft Co-Founder Launches Patent War". The Wall Street Journal.
  41. ↑ (Ingelesez) Lawson, Stephen. (2010). "Allen sues Google, Apple, others over patents". Reuters.
  42. ↑ (Ingelesez) "MICROSOFT CO-FOUNDER PAUL ALLEN BUYS CONTROL OF TICKETMASTER". Chicago Tribune.
  43. ↑ (Ingelesez) Sandler, Adam.. "Industry's #1 has a ticket to rule". Daily Variety, 17 or..
  44. ↑ (Ingelesez) Budnick, Dean; Baron, Josh. (2011). Ticket Masters: the rise of the concert industry and how the public got scalped. Toronto: ECW Press, 227–229, 232 or. ISBN 978-1-55022-949-3..
  45. ↑ (Ingelesez) "History of Charter Communications, Inc. – FundingUniverse". www.fundinguniverse.com.
  46. ↑ (Ingelesez) "Paul Allen, Charter and what might have been | Jon Talton". The Seattle Times.
  47. ↑ (Ingelesez) Meg, James. (2016). "Charter completes purchase of Time Warner Cable, Bright House". Los Angeles Times ISBN ISSN 0458-3035..
  48. ↑ (Ingelesez) "Vulcan Underwrites SpaceShipOne". .
  49. ↑ (Ingelesez) Fried, Ina. (2004). "SpaceShipOne captures X Prize". CNN.
  50. ↑ (Ingelesez) Pasztor, Andy, Searcey, Dionne. (2011). "Paul Allen, Supersizing Space Flight". The Wall Street Journal.
  51. ↑ (Ingelesez) Gugliotta, Guy. (2013). "With the shuttle done, a co-founder of Microsoft sees an opening in space". The Washington Post.
  52. ↑ (Ingelesez) "Aerospace". Vulcan.
  53. ↑ (Ingelesez) Limer, Eric. (2019). "The World's Largest Plane's First Flight From Every Angle" "The tests come after a long series of taxi tests that always stopped just short of achieving actual flight, but now that threshold has been crossed, and the engineers seem pleased with the results.". Popular Mechanics.
  54. ↑ (Ingelesez) Marshall, Aarian. (2019). "Stratolaunch, the World's Biggest Airplane, Takes Flight" "Even though he wasn't there today, as the plane lifted gracefully from the runway, I did whisper a 'thank you' to Paul for allowing me to be a part of this remarkable achievement.". Condé Nast Ars Technica.
  55. ↑ (Ingelesez) "Vulcan Real Estate". vulcanrealestate.com.
  56. ↑ (Ingelesez) Timiraos, Nick. (2014). "A Look at Six U.S. Cities Pioneering New Economic Zones". The Wall Street Journal..
  57. ↑ (Ingelesez) Lindblom, Mike. (2012). "Amazon plan adds more streetcar trips". The Seattle Times.
  58. ↑ (Ingelesez) Lang Jones, Jeanne. (2012). "UPDATED: Amazon paying $1.16B for its 11-building Seattle campus". Puget Sound Business Journal.
  59. ↑ (Ingelesez) Brown, Eliot. (2012). "Microsoft Co-Founder Succeeds in Seattle". The Wall Street Journal.
  60. ↑ (Ingelesez) Cowley, Jared. (2018). Microsoft co-founder, Trail Blazers owner Paul Allen dies of cancer. Wayback Machine KGW.
  61. ↑ (Ingelesez) CenturyLink Field. Wayback Machine seahawks.com.
  62. ↑ (Ingelesez) "History - Cinerama - Seattle's Most Epic Movie Experience". cinerama.com.
  63. ↑ (Ingelesez) Vincent, Roger. (2017). "Microsoft co-founder Paul Allen bringing hip London club to Hollywood and Vine - Los Angeles Times". Los Angeles Times.
  64. ↑ (Ingelesez) Sharp, Steven. (2018). "h.Club LA Takes Shape at Hollywood & Vine". Urbanize LA.
  65. ↑ (Ingelesez) Wertheim, L. Jon. (2007). "The Quiet Owner: Paul Allen". Sports Illustrated.
  66. ↑ (Ingelesez) "Portland Trail Blazers Franchise Index". Basketball-Reference.com..
  67. ↑ (Ingelesez) Forbes NBA team valuations 2021. https://www.forbes.com/teams/portland-trail-blazers/?sh=25988fb427d7.
  68. ↑ (Ingelesez) Boren, Rebecca. (1997). "Allen completes purchase". Lewiston Morning Tribune. (Seattle Post-Intelligencer), 1B or..
  69. ↑ (Ingelesez) Branch, John. (2014). "After Doing It Their Way, Seahawks Savor the Moment". Archived at the Wayback Machine, The New York Times.
  70. ↑ (Ingelesez) Romero, José Miguel. (2009). "Sounders success story, by the numbers". The Seattle Times. "Vulcan Productions Homepage". Vulcan Productions..
  71. ↑ (Ingelesez) "Vulcan Productions Homepage". Vulcan Productions.
  72. ↑ (Ingelesez) "Girl Rising". .
  73. ↑ (Ingelesez) "Project". Vulcan Productions.
  74. ↑ (Ingelesez) "Bickford Shmeckler's Cool Ideas". IMDb.
  75. ↑ (Ingelesez) "Giving History – PGA Foundations". PGA Family Foundation.
  76. ↑ (Ingelesez) "Microsoft co-founder Paul Allen to give half of his fortune to charity". TheGuardian.com.
  77. ↑ (Ingelesez) "Carnegie Medal of Philanthropy". Carnegie Medal.
  78. ↑ (Ingelesez) Callahan, David. (2014). "Philanthropy Awards, 2014 – Inside Philanthropy: Fundraising Intelligence". Inside Philanthropy.
  79. ↑ (Ingelesez) Herper, Matthew. (2017). "Billionaire Paul Allen Pours $500 Million into Quest To Find The Essence of Humanity in the Brain". Forbes.
  80. ↑ (Ingelesez) "Global Impact – Allen Institute for Brain Science". alleninstitute.org.
  81. ↑ (Ingelesez) "AI2 : Our Vision". allenai.org.
  82. ↑ (Ingelesez) Brown, Molly. (2015). [/ "Is your AI as smart as an 8th grader? Prove it to Paul Allen's AI2 for a shot to win $50K – GeekWire". ] GeekWire.
  83. ↑ (Ingelesez) "100 million create cell science institute". PaulAllen.com.
  84. ↑ (Ingelesez) Zak, Annie. (2014). "Paul Allen donates $100 million to create cell science institute in Seattle". Puget Sound Business Journal.
  85. ↑ (Ingelesez) Buhr, Sarah. (2016). "Microsoft co-founder Paul Allen pledges $100 million toward cutting-edge biotech research". Tech Crunch.
  86. ↑ (Ingelesez) Boyle, Alan. (2016). "Paul Allen launches $100M Frontiers Group program for 'out-of-the-box' bioscience research". GeekWire.
  87. ↑ (Ingelesez) Doughton, Sandi. (2013). "Paul Allen gives $7.5 million to young scientists with big ideas". Seattle Times.
  88. ↑ (Ingelesez) Sanders, Robert. (2012). "UC Berkeley passes management of Allen Telescope Array to SRI". Berkeley News.
  89. ↑ (Ingelesez) "Paul Allen's Flower Fly". The Diptera Site.
  90. ↑ (Ingelesez) "Great Elephant Census". PaulAllen.com.
  91. ↑ (Ingelesez) "Search FishBase". FishBase.
  92. ↑ (Ingelesez) Williams, Tate. (2015). "Paul Allen's Conservation Giving is Going After Data, Now on Sharks – Inside Philanthropy: Fundraising Intelligence – Inside Philanthropy". insidephilanthropy.com.
  93. ↑ (Ingelesez) Doughton, Sandi. (2018). On the hunt for sunken ships, Paul Allen's team captures rare footage of a sixgill shark. Wayback Machine The Seattle Times.
  94. ↑ (Ingelesez) Truong, Kimberly. (2015). "Microsoft's Paul Allen launches major conservation project during 'shark week'". Mashable.
  95. ↑ (Ingelesez) [html "Washington voters pass wildlife trafficking initiative". ] theolympian.
  96. ↑ (Ingelesez) "Smart City Challenge". Transportation.gov.
  97. ↑ (Ingelesez) Davies, Alex. (2015). "The $50 Million Competition to Remake the American City". Wired.
  98. ↑ (Ingelesez) Donovan, Jay. (2016). "Columbus, Ohio officially winner of DOT Smart City Challenge and $140 million in innovation grants". techcrunch.
  99. ↑ (Ingelesez) Byrne, Diane M. (2010). "Superyacht owners secret weapon in fight against global warming". CNN.
  100. ↑ (Ingelesez) Vulcan Inc. (2015). "Investing in a Vibrant Africa". Medium.
  101. ↑ (Ingelesez) Farr, Christina. (2014). "Off Grid Electric gets $7M to 'light Africa in a decade' (exclusive) – VentureBeat – Deals". VentureBeat.
  102. ↑ (Ingelesez) Strom, Stephanie. (2014). "Paul Allen to Give $100 Million to Tackle Ebola Crisis". The New York Times.
  103. ↑ (Ingelesez) "Home". Tackle Ebola.
  104. ↑ (Ingelesez) Blair, Hanley. (2015). "Lessons from the world's Ebola response: faster intervention, better communication needed". GeekWire.
  105. ↑ (Ingelesez) "Paul G. Allen Ebola Program Awards $11 Million to Prevent Epidemics". Philanthropy News Digest.
  106. ↑ (Ingelesez) Farmer, Ben. (2015). "HMS Hood's bell recovered from seabed by Microsoft co-founder". The Telegraph.
  107. ↑ (Ingelesez) "HMS Hood's bell unveiled at Navy museum Portsmouth". BBC News.
  108. ↑ (Ingelesez) Chiu, Patricia Denise. (2015). "Explorers find 'most famous' Japanese WWII battleship off Romblon's Sibuyan Island". GMA News.
  109. ↑ (Ingelesez) Simkins, J. D. (2018). "Sunken ship of legendary Sullivan brothers discovered nearly 3 miles beneath the surface". Military Times.
  110. ↑ (Ingelesez) "Paul Allen Finds Sullivan Brothers' Cruiser USS Juneau - USNI News". USNI News.
  111. ↑ (Ingelesez) LaGrone, Sam. (2018). "VIDEO: Billionaire Paul Allen Finds Lost World War II Carrier USS Lexington - USNI News". USNI News.
  112. ↑ (Ingelesez) Crowley, Walt. (2003). "The Free Online Encyclopedia of Washington State History". History Link.
  113. ↑ (Ingelesez) "Paul Allen's Flying Heritage Collection Announces Move to Paine Field". FHC.
  114. ↑ (Ingelesez) Rose, Elizabeth R. (2013). "New Mexico Museum of Natural History and Science, Albuquerque, New Mexico". About.com.
  115. ↑ (Ingelesez) Gordon Blankinship, Donna. (2012). "Paul Allen's new Seattle computer museum not just for geeks". Seattle Times.
  116. ↑ (Ingelesez) "Microsoft co-founder Paul Allen-the world's first masterpiece-collecting, Jimi Hendrix-worshiping philanthropist". Newsweek magazine.
  117. ↑ (Ingelesez) Vogel, Carol. (2014). A Barnett Newman For Sale. The New York Times.
  118. ↑ (Ingelesez) Graves, Jen. (2015). "The Seattle Art Fair Was So Successful, the City Literally Applauded". The Stranger.
  119. ↑ (Ingelesez) Martin, Genna. (2018). Upstream Music Fest takes over Pioneer Square. Seattle News.
  120. ↑ (Ingelesez) Pogrebin, Robin. (2022). "Christie's to Sell Paul G. Allen's $1 Billion Art Collection". The New York Times ISBN ISSN 0362-4331..
  121. ↑ (Ingelesez) "University of Washington, Allen Library, Seattle, WA". Pacific Coast Architecture Database (PCAD).
  122. ↑ (Ingelesez) "Kenneth S. and Faye G. Allen Library Endowment". University of Washington.
  123. ↑ (Ingelesez) "Faye G. Allen, 1922–2012". University of Washington.
  124. ↑ (Ingelesez) "Allen gives $14 million to new UW center". Seattle Post-Intelligencer.
  125. ↑ (Ingelesez) "The Paul G. Allen Center for Computer Science & Engineering". University of Washington.
  126. ↑ (Ingelesez) Heim, Kristi. (2010). "Millions from Allen boost WSU research on animal diseases". Seattle Times.
  127. ↑ (Ingelesez) "The Paul G. Allen Frontiers Group Announces Allen Discovery Center at Tufts University, 1922–2012". Allen Institute.
  128. ↑ (Ingelesez) Langston, Jennifer. (2018). "$50M endowment establishes the Paul G. Allen School of Computer Science & Engineering at the University of Washington". UW News.
  129. ↑ (Ingelesez) Roose, Kevin. (2011). "Microsoft Co-founder Paul Allen Is Looking for Love (and Aliens, But Mostly Love)". New York.
  130. ↑ (Ingelesez) Shanley, Patrick; Jarvey, Natalie. (2018.). "Paul Allen, Co-Founder of Microsoft, Dies at 65". The Hollywood Reporter.
  131. ↑ (Ingelesez) Lamm, Greg. (2016). "There's a bit of Howard Hughes in Paul Allen's space dream". Puget Sound Business Journal.
  132. ↑ (Ingelesez) Allen, Paul. (2011). Idea Man: A Memoir by the Cofounder of Microsoft. New York: Portfolio/Penguin, 250 or. ISBN 978-1-59184-382-5..
  133. ↑ (Ingelesez) "The Spokesman-Review". .
  134. ↑ (Ingelesez) Light, Alan. (2014). "Paul Allen: Plugged-in mogul". Music.msn.com.
  135. ↑ (Ingelesez) O'Connor, Claire. (2014). "10 Things You Didn't Know About Microsoft Billionaire Paul Allen, Seattle Seahawks Owner". Forbes.
  136. ↑ (Ingelesez) Marchese, David. (2018). "Quincy Jones on the Secret Michael Jackson and the Problem With Modern Pop". Vulture.
  137. ↑ (Ingelesez) Byrne, Diane M.. (2008). "World's 100 Largest Yachts 2007". Power & Motoryacht.
  138. ↑ (Ingelesez) Golliver, Ben. (2014). "Blazers Owner Paul Allen Loans Custom Submarine To Amazing Fish Research – Blazer's Edge". Blazersedge.com.
  139. ↑ (Ingelesez) "Allen and DoE complete joint coral restoration plan". Cayman News Service.
  140. ↑ (Ingelesez) Bishop, Todd. (2012). "Microsoft founders Allen, Gates reconnect after year-long rift". GeekWire.
  141. ↑ (Ingelesez) Henderson, Brady. (2018). "Paul Allen says non-Hodgkin lymphoma has returned". ESPN.
  142. ↑ (Ingelesez) "Microsoft co-founder Paul Allen dies at 65". KING5.
  143. ↑ (Ingelesez) "Paul Allen's sister Jody named executor, trustee of late billionaire's estate". The Seattle Times.
  144. ↑ (Ingelesez) Genna, Martin. (2018). "Seattle is bathed in blue in honor of Paul Allen". Seattle Post-Intelligencer.
  145. ↑ (Ingelesez) "Anne Sweeney, Matt Blank Top Vanguard Award Winners". B&C.
  146. ↑ a b c (Ingelesez) Stroupe, James. (2008). "70th Annual First Citizen Award Honoring Paul Allen". stroupecondoblog.com.
  147. ↑ (Ingelesez) "Seattle Seahawks Owner Paul Allen is Sports Citizen of the Year". .
  148. ↑ (Ingelesez) "Ed Felton elected to American Academy of Arts & Sciences". .
  149. ↑ (Ingelesez) "A Celebration of National Leadership in the Arts". .
  150. ↑ (Ingelesez) "Official Site of the National Football League". NFL.com.
  151. ↑ a b c (Ingelesez) Horton, Nick. (2014). "The 2014 Community Impact Awards: Lifetime Achievement". Seattle Business.
  152. ↑ (Ingelesez) "Awarded Ischia Award". Paul Allen.
  153. ↑ a b (Ingelesez) "Paul G. Allen to Receive the Center for Infectious Disease Research's "Champion for Global Health Award" – Center for Infectious Disease Research". cidresearch.org.
  154. ↑ (Ingelesez) Gardner, Steve. (2018). Seahawks, Trail Blazers owner Paul Allen dies of cancer at 65. Wayback Machine USA Today.
  155. ↑ (Ingelesez) "'His legacy will live on forever': Seahawks induct Paul Allen into Ring Of Honor". The Seattle Times.
  156. ↑ (Ingelesez) "Regents Select Paul Allen for Distinguished Alumnus Award – WSU News Washington State University". News.wsu.edu.
  157. ↑ (Ingelesez) "SA's first deputy president among NMMU honorary doctorate recipients". Nelson Mandela Metropolitan University.
  158. ↑ (Ingelesez) "Oliver Sacks, Eric Kandel and Paul G. Allen to Receive Honorary Degrees at Watson School of Biological Sciences' Commencement". Cold Spring Harbor Laboratory.
  159. ↑ (Ingelesez) Gasco, Cecilia. (2007). La valse des diplomes. EPFL.

Ikus baita[aldatu | aldatu iturburu kodea]

(Ingelesez) Altair BASIC programa

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

(Ingelesez) Web orri ofiziala

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Paul_Allen&oldid=9228962"(e)tik eskuratuta