Pedro Hilarion Sarrionandia

Pedro Hilarion Sarrionandia Linaza (Garai, Bizkaia, 1865eko urriaren 22a - Zornotza, Bizkaia, 1914ko abuztuaren 5ean) abade frantziskotarra izan zen. Afrikako misioetan ibili zen Marokon. Errifeko amazigera hizkuntzaren lehen gramatika idatzi zuen, oraindik ere oinarrizko liburutzat hartzen dena.

Haren bizitzaren hainbat pasarte ditu aztergai Joseba Sarrionaindiaren Moroak gara behelaino artean? (Pamiela, 2010) liburuak.

Biografia

Oso gaztetik hartu zuen frantziskanoen bidea eta 16 urtekin sartu zen Santiago de Compostelako Ikastetxe Fratziskanoan. Handik Chipionako Nuestra Señora de Regla Ikastetxera joan eta bertan abade frantziskano egin zen. Ondoren, Afrikako misioetara joatea aukeratu zuen. Marokora 1982an iritsi zen, eta han egongo zen 1911 urtera arte.

Pedro H. Sarrionandia Marokora heldu zenean, Jose Lertxundi zen Misio haietako Prefekto Apostolikoa. Jose Lertxundik Sarrionandiari bertako hizkuntza ikasteko eginbidea proposatu omen zion, baina ez arabiera, baizik eta beste hizkuntza, bereber edo tamazight, bertakoek tarifit edo schelja deitzen zutena.

Pedro H. Sarrionandiak mintzaira hura ikastea erabaki zuenean hizkuntza hartan ez zegoen ez letra ez libururik. Hartara, aurretik frantsesa eta arabiera ere ikasi behar izan zituen.

Espainiako armada eta administrazioaren aldetik laguntzak izan zituen zeregin horretan, frantziskanoen misioak eta bertako hizkuntza ikasteak asmo kolonialen barruan hartzen zirenez.

Gramatika 1904ko udarako bukatu zuen. Hala ere ez zen 1905eko abuztura arte argitaratuko.

Errifera garai hartan ahozkoa zen. Erriftarrek artean ez zuten hitz egiten zuten mintzairaren idazteko sistema grafikorik edo alfabetorik. Idatzi behar izanez gero eredu arabea erabiltzen zuten, baina eredu ortografikorik gabe. Pedro Hilarion Sarrionandiak alfabeto konbentzional espainola hartu zuen, soinu ekibalenteetan, eta bestelako soinuentzat ere gaztelaniazko antzeko grafiak erabiliz.

1906. urtean interprete lanetan ibili zen Algeciraseko Nazioarteko Konferentzian, Europako estatu nagusiek Marokoko lurraldeak banatzeko egin zuten bileran alegia.

1910eko maiatzean Mogador (Essaouira, gaur egun) aldera joan zen. Bere asmoa, iparraldeko erriferaren eta hegoaldekoen hizkeren arteko aldea aztertzea zen.

1911n Zornotzara itzuli eta bertan hil zen 1914ko abuztuaren 5ean Larreako Karmeliten Komentuan.

Ordurako bazekien euskara, gaztelania eta latinaz gainera, grekoa, frantsesa, arabiera, errifera eta susia. Susia, Marrokoko Sus eskualdean hitz egiten zen hizkuntza zen.

Bibliografia

• Gramática de la lengua rifeña. Imprenta Hispano-Arábiga de la Misión Católica, Tanger, 1905. (XX-458 orrialde)

Liburuaren beste edizio bat egingo zen, moldiztegui berean, 1925 urtean.

Hainbat aipamen eta komentario agertu ziren prentsan gramatikaren inguruan. Monsieur René Basset delakoak Revue d´ histoire et de litterature aldizkarian argitaratutako komentarioen erantzuna idatzi behar izan zuen Pedro H. Sarrionandiak. Tangerren publikatuko zen 66 orrialdeko liburuxka:

• Contestación del P. Pedro H. Sarrionandia a Mr. René Basset. Imprenta Hispano-Arábiga de la Misión Católica, Tanger, 1907.

1909an, Pedro H. Sarrionandiak txosten bat bidali zion Espainiako heziketa ministroari. Editore izenik gabe baina data osoarekin, azaroaren 23an argitaratu zen 8 orrialdeko lan hau:

• Noticia sobre la lengua que se habla en el Rif, lengua aborigen de todo el Norte de Africa, Pedro H. Sarrionandia. Tetuan, 1909.

• Amaitzear eta argitaratu gabe utzi zuen Diccionario rifeño-español. Esteban Ibáñez Robledo frantziskotarrak, Sarrionandiaren hiztegian oinarrituta, hiztegia argitaratuko zuen gerora.

Bestela ere, ahotik belarrira jasotako ipuin ea elezaharrak ere bilduta zituen egunen batean argitaratzeko.

Irakaskuntza

Abd el-Krim irakasle izendatu zuten Melillako Schelja Akademia sortu zenean eta bertan ematen zizkien klaseak espainolei eta marokoarrei. Eskolak emateko Pedro H. Sarrionandiaren gramatika eta metodoa erabiltzen zuen, 1914 urriaren 2an El Telegrama del Rif kazetan argitaratutako artikuluan azaldu zuenez.

Harrez gero, Sarrionandiaren liburua hizkuntza horren irakaskuntzaren oinarria izan da gaur egun arte.

Kanpo loturak

• Gramática de la lengua rifeña P. H. Sarrionandia ISBN 978-84-7290-365-4 .
• DICCIONARIOS ESPAÑOL-RIFEÑO RIFEÑO-ESPAÑOL P. H. Sarrionandia eta E. Ibañez Robledo ISBN 978-84-7290-364-7.
• Moroak gara behelaino artean? J. Sarrionandia ISBN 978-84-7681-656-1.