Qatar

Qatarko Estatua
	دولة قطر; (Dawlat Qatar)
	Ereserkia: As Salam al Amiri (en)
; Qatarko bandera	; Qatarko armarria
	LocationQatar.png
Geografia
Hiriburua; eta hiri handiena	Doha; 25°18′0″N 51°31′48″E
Azalera	11.437 (158.)
Punturik altuena	Qurayn Abu al Bawl (en) (103 m)
Punturik sakonena	Persiar golkoa (0 m)
Kontinentea	Asia
Mugakideak	Saudi Arabia eta Iran
Administrazioa
Gobernu-sistema	Monarkia
Emirra	Hamad bin Khalifa Al-Thani
Quatarko Lehen Ministroa	Mohammed bin Abdulrahman Al Thani (en)
Legebiltzarra	Consultative Assembly of Qatar (en)
Harreman diplomatikoak	Ikusi mapa Wikidatan
Zeren kide	ikusi Aduanen Mundu Erakundea; Arab Bank for Economic Development in Africa (en) ; Arab Fund for Economic and Social Development (en) ; Arab Monetary Fund (en) ; Arabiar Liga; Arma Kimikoak Debekatzeko Erakundea; Batzar Islamikoko Erakundea; Berreraikuntza eta Garapeneko Nazioarteko Bankua; International Centre for Settlement of Investment Disputes (en) ; International Civil Defence Organisation (en) ; Interpol; Merkataritzaren Mundu Erakundea; Multilateral Investment Guarantee Agency (en) ; Munduko Meteorologia Erakundea; Nazio Batuen Erakundea; Nazioarteko Erakunde Hidrografikoa; Nazioarteko Finantza Korporazioa; Osasunaren Mundu Erakundea; Posta Batasun Unibertsala; Telekomunikazioen Batasun Internazionala; UNESCO;
Demografia
Biztanleria	2.639.211 (2017) (154.); 470.538 (2013)
Dentsitatea	230,76 bizt/km² (94.)
Hizkuntza ofizialak	ikusi arabiera ;
Erabilitako hizkuntzak	ikusi arabiera estandar moderno eta Golkoko arabiera;
Erlijioa	islam
Ezkontzeko adina	gizonezko: 18; emakumezko: 16
Emankortasun-tasa	2,026 (2014)
Eskolaratu gabeko umeak	24.440 (2015)
Alfabetizazioa	% 97,8 (2015)
Bizi-itxaropena	78,184 (2016)
Giza garapen indizea	0,855 (2021)
Ekonomia
BPG nominala	167.605.219.780,22 $ (2017); 15.153.296.703,297 (2016)
BPG per capita	63.249 $ (2017); 4.205 (2016)
BPG erosketa botere paritarioa	339.525.944.602 nazioarteko dolar (2017); 11.515.317.475 (2016)
BPG per capita EAPn	128.646,76 nazioarteko dolar (2017); 1.006,431 (2016)
BPGaren hazkuntza erreala	2,7 % (2016)
Erreserbak	15.007.730.964 $ (2017); −16.879.617.990 (2016)
Historia
	Sorrera data: 1870
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia	+974
ISO 3166-1 alpha-2	QA
ISO 3166-1 alpha-3	QAT
Ordu eremua	ikusi UTC+03:00 ; : Asia/Qatar (en) ;
Elektrizitatea	240 V. 50 Hz.AC power plugs and sockets: British and related types (en) eta BS 1363 (en)
Internet domeinua	.qa
	diwan.gov.qa

Qatar Ekialde Hurbileko emirerri bat da, Arabiar penintsularen ipar-ekialdeko Qatar penintsulan kokatua, Persiar golkoan. Mugakide bakarra hegoaldeko Saudi Arabia da. Itsasarte batek nahiko hurbil duen Bahrein estatutik banatzen du.

Qatar estatu aberatsa da petrolio eta gas naturalean, munduko hirugarren gas erreserba handienarekin^[1] eta bigarren BPG handiena biztanleko^[2]. Monarkia absolutua da, Al Thani familiak gobernatua XIX. mende erdialdetik, eta harrezkero britainiar protektoratu pobre izatetik, perla arrantzan nabarmendua, estatu burujabe eta aberats izatera igaro da.

1980koen amaieran eta 1990koen hasieran, Qatarreko ekonomia ezindua zegoen, petrolio irabaziak xurgatzen baitzituen emirrak, 1972tik gobernuan zegoena. Haren semeak, egungo Amir Hamad bin Khalifa al-Thani, estatu kolpe odol-isurigabean kargutik kendu zuen. 2001ean, Qatarrek aspaldiko muga arazoak konpondu zituen Bahrein eta Saudi Arabiarekin.

Izena

Qatar izena "Qatara" hitzetik eratorria omen da, oraingo Zubara gotorlekuari erreferentzia egiten ei diona, antzinako merkatari portua. "Qatara" lehen aldiz Ptolomeoren Arabiar Penintsularen mapan agertu zen.

Arabiera estandarrean, [ˈqɑtˁɑr] ahoskatzen da izena, nahiz eta bertako dialektoan [ɡitˁar] esan^[3]. Euskaraz Qatar idatzi behar da Euskaltzaindiaren arabera^[4], nahiz eta Katar ahoskatu ohi den, nazioartean horrela idatzi ohi baita latindar alfabetoa erabiltzean.

Geografia

Qatar penintsula 160 km ateratzen da Persiar golkoan iparralderantz Saudi Arabiatik, eta Nafarroa baino apur bat handiagoa da. Lurraldearen gehiengoa zabaldi antzuak dira, hondarrez estaliak. Hego-ekialdean Khor al Adaid (barneko itsasoa) ikusgarria dago, hondarrezko dunez inguratutako Persiar golkoaren sartunea.

Qatarreko tontor gorena Qurayn Abu al Bawl da^[2] (103 m), mendebaldean dagoen Jebel Dukhan mendilerroan, Zikritetik Umm Baben barrena hegoaldeko mugara doazen kareharrizko mendiak. Jebel Dukhan eskualdean, gainera, Qatar lehorreko petrolio zelai nagusiak daude. Gas natural gordailuak, aldiz, itsasoan daude, ipar-mendebaldean.

Neguak epelak dira eta udak oso beroak eta hezeak.

Historia

Qatar Arabiako emirerri sortu berri eta ugarietako bat da. Persiarrek mende luzez menpean izan ostean, eta baita ere Bahrainek, otomandarrek edo britainiarrek, 1971eko irailaren 3an Qatar estatu burujabe bihurtu zen. Hurbileko emirerri gehienak ez bezala, Qatar ez zen Arabiar Emirerri Batuen edo Saudi Arabiaren kide bihurtu. Klima lehor eta zaila izan arren, Qatarren betidanik izan dira gizakiak, batez ere tribu nomadak eta kostaldeko arrantzaleak.

XVI. mendean, portugaldarrek Ormuzeko itsasartea hartu zuten, eta geroago Maskat eta Bahrein. 1517an, Qatar bereganatu eta golkoan itsas-merkataritza kontrol inposatu zuten. 1538an, otomandarrek portugaldarrak egotzi eta penintsula lau mendez menderatu zuten. Otomandarrek ez zieten turkiera inposatu biztanleei, hizkuntza administrazioaren onurabide bakarra baitzen. XVII. mendean zehar, tribuen arteko gatazka bortitzak ugaritu ziren, lurraldeak kontrolatzeko asmoarekin. Tribuen arteko gatazkek XIX. mendea arte iraun zuten, britainiarrek eskusartzea erabaki zuten arte^[5]

Britainiarrentzat, Qatar eta Persiar golkoa kokaleku estrategikotzat zuten Indiarako erdibidean. Baina, ehun urte geroago, petrolioa eta hidrokarburoak aurkitzean haien ikuspuntua aldatu zen. XIX. mendean zehar, britainiar enpresen garapen garaian, Al Khalifa familiak gobernatzen zuen Qatarren eta Bahreinen. Nahiz eta Qatar bahreindarren jabego legala izan, Doha eta Al Wakrah inguruko arrantzaleen herrixketan matxinatzen hasi ziren bahreindarren menderakuntzaren aurka. 1867an, khalifatarrek eraso eta qatartar matxinoak menperatu zituzten. Baina ekintza honek 1820ko bahraindar-britainiar itun bat urratzen zuenez, protektoratuaren zaintza zuen Lewis Pelly koronela qatartarrekin batzartu eta hauen banaketa adostu zuten. Elkarrizketa kidea Dohako enpresaburu errespetatu bat zen: Muhammed Ben Thani. Harrezkero, Al Thani familia da Qatarko errege-familia, oraindik gobernuan dagoen dinastia.

Bigarren Mundu Gerraren ostean Britainiar Inperioa ahulduz joan zen, batez ere Indiak independentzia lortu zuenena 1947an. Gainera, Erresuma Batuak Kuwaiten independentzia 1961ean onartu zuten. Zazpi urte geroago, ofizialki iragarri zuten Golkotik politikoki (eta ez ekonomikoki) aldentzen hasiko zirela. Beste emirerriekin zituen gatazkak zirela-eta, Qatarrek independentzia bakartasunean aldarrikatu zuen 1971an.

1980koen amaieran eta 1990koen hasieran, Qatarreko ekonomia ezindua zegoen, petrolio irabaziak xurgatzen baitzituen emirrak, 1972tik gobernuan zegoena. Haren semeak, egungo Amir Hamad bin Khalifa al-Thani, odol-isuririk gabeko estatu kolpe kargutik kendu zuen. Egungo emirraren menpe, Qatarrek erreforma sozial (emakumeen eskubideak) eta politiko ugari onartu ditu, hala nola, konstituzio berria. Al Jazira telebista katea ere emirrak sortua da.

Banaketa administratiboa

Sakontzeko, irakurri: «Qatarren banaketa administratiboa»

Qatar hamar gobernaziotan banatzen da (arabieraz: baladiyah):

Iruditegia

Dohako eraikinak

Dohako eraikinak
Souq Waqif meskita

Souq Waqif meskita
Qatarreko basamortua
Qatargo unibertsitatea

Erreferentziak

↑ https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2179rank.html
↑ ^a ^b «Middle East :: Qatar» CIA World Factbook (Central Intelligence Agency) (Noiz kontsultatua: 2009-08-12).
↑ Johnstone, T.M. "Ķaṭar." Encyclopaedia of Islam. Argitaratzailea: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online. 2009-04-04 [1]
↑ Euskaltzaindiaren 38. araua
↑ (Frantsesez) Qatar. (Noiz kontsultatua: 2006-11-5).

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Qatar

Jalgi.com atlasa datuak, mapak eta irudiak
(Ingelesez) CIA - World Factbook Geografia, biztanleria, politika eta ekonomia datuak.

Asiako herrialde eta lurraldeak (Nazio Batuen azpi-eskualdeka)
Erdialdeko Asia	Afganistan • Errusia • Kazakhstan • Kirgizistan • Uzbekistan • Tadjikistan • Turkmenistan	Asiako Ekialdea (Asia-Pazifikoa)	Hego Korea • Ipar Korea • Japonia • Mongolia • Txina
Hego-mendebaldeko Asia Ekialde Hurbila	Arabiar Emirerri Batuak • Armenia • Azerbaijan • Bahrain • Egipto • Georgia • Iran • Irak • Israel • Jordania • Kuwait • Libano • Oman • Qatar • Saudi Arabia • Siria • Turkia • Yemen	Hego-ekialdeko Asia	Brunei • Ekialdeko Timor • Filipinak • Indonesia • Kanbodia • Laos • Malaysia • Myanmar • Singapur • Thailandia • Vietnam
Hegoaldeko Asia	Bangladesh • Bhutan • India • Maldivak • Nepal • Pakistan • Sri Lanka	Beste entitate politiko batzuk	Palestina • Taiwan

[1] ttps://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2179rank.html

[CIA-2] «Middle East :: Qatar» CIA World Factbook (Central Intelligence Agency) (Noiz kontsultatua: 2009-08-12).

[EoI-3] Johnstone, T.M. "Ķaṭar." Encyclopaedia of Islam. Argitaratzailea: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online. 2009-04-04 [1]

[4] Euskaltzaindiaren 38. araua

[ulaval-5] (Frantsesez) Qatar. (Noiz kontsultatua: 2006-11-5).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]