Russula

Wikipedia, Entziklopedia askea
Russula
Sailkapen zientifikoa
ErreinuaFungi
KlaseaAgaricomycetes
OrdenaRussulales
FamiliaRussulaceae
Generoa Russula
Pers., 1797

Russula Russulales orden barnean kokatzen den onddo genero bat da. Genero honetan aurki dezakegun bizi estrategia mikorrizazioa izango da, hau da, onddoaren hifek bat egiten dute zuhaitzaren sustraiekin erlazio sinbionte bat eratuz. Pileoa (txapela) kolore askotakoa izan daiteke, himenoforoa orriduna da eta orri hauek libre aurkitzen dira. Gainera, himenoforotik askatzen dire esporak horixkak izan ohi dira; bestalde, Meltzer kolorantea aplikatuz gero, esporek erreakzio amiliodea pairatzen dutela ikus daiteke. Beste ezaugarri oso garrantzitsua haien garapena da; hemiangiokarpikoak diren arren ez da errezelaren arrastorik aurkitzen. Lactarius generoaren familia berean aurkitzen dira, baina Russula generoari, besteei ez bezala, ez zaio latexik ageri.

Taxonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Christian Hendrik Persoon mikologoak deskribatu zituen lehen aldiz Observationes Mycologicae liburuan, 1796. urtean. Argitalpen horretan ondorengo ezaugarriak deskribatu zituen: basidiokarpo (gorputz fruktifero) mamitsua, txanoa erdialdetik zapaldua eta orri aske eta homogenoz eraturiko himenoforoa[1]. Hasiera batean genero berri gisa sailkatu zituen arren 1801. urtean Agaricus generoaren barruan sartu zituen. Urte batzuk geroago, zehazki 1821.urtean, Elias Fries izeneko beste mikologo batek ere, Systema Mycologicum liburuan, Agaricus generoan sailkatu zituen. Hala ere, 1825. urtean argitaratutako Systema Orbis Vegetabilis lanean genero mailan sailkatu zituen. Fries ez zen izan genero mailan sailkatu zituen zientzialari bakarra, izan ere, Samuel Frederick Grayk ere 1821. urtean Russula generoan sailkatu zituen, The Natural Arrangement of British Plants lanean.[2]

Morfologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Genero honetan aurki dezakegun oinarrizko morfologia forma agarikoidea da, hau da, pileo eta estipez osaturiko fruitu gorputza zeinak himenoforo orriduna duen. Hauek gainera, ehundura bikortsua aurkezten dute. Ezaugarri hau beraien oinean aurkitzen diren zelula berezi batzuei esker da. Zelula hauek esferikoak dira eta esferozistoak deritze, eta hauei esker oina haustean ebaketa garbia zan ohi da; oso baliagarri lactarius generoarekin bereizteko. Lactarius generotik desberdintzen duen beste ezaugarri bat gleozistidioak dira. Gleozistidioak, himenioan dauden egitura antzuak dira metaketa funtzioarekin. Bi generotan aurkitzen diren arren Russula generoak ez du latexik aurkezten. Ezaugarri makroskopikoekin amaitzeko, fruitu gorputzaren egitura heteromeroa nabarmendu behar da, hau da, pileo eta estipea arazorik gabe bana daitezkeela. Azken ezaugarritzat baino garrantzitsuenetariko bat, bere esporak dira; espora hauek esferiko eta apainduak izateaz gain erreakzio amiloidea (produktu kimiko baten aurrean kolore aldaketa) jasaten dute.

Jangarritasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Russula virescens gilbelurdinaren basidiokarpoa

Euskal Herrian aspalditik onddo zein perretxikoak jasotzeko ohitura handia egon da. Jangarriak diren perretxiko nagusienetako bat Russula cyanoxantha da. Txano urdin eta oin zuria duena, urretxa izenez ezagutzen dena. Hala ere gehiago ere aurki daitezke; hala nola, Russula virescens (berdexka) edo Russula vesca (okre kolorekoa)[3]

Hauen bizilekua gehienetan konifero edo hosto erorkorreko baso mistoak izan ohi dira, prezipitazioak oso ohikoak eta tenperatura epelekoak; hain zuzen.

Espezie asko oso preziatuak diren arren badira batzuk hilgarriak izan gabe jangarriak ez direnak. Talde honen barruan  Russula emetica eta Russula sardonia aurki daitezke, baina soilik arazo gastrointestinalak sortzen dituztenak.

Espezieak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. Russula acrolamellata McNabb (1973)
  2. Russula acrifolia Romagn. (1997)
  3. Russula adusta (Pers.) Fr. (1838)
  4. Russula aeruginea Lindblad ex Fr. (1863)
  5. Russula albolutescens McNabb (1973)
  6. Russula allochroa McNabb (1973)
  7. Russula alutacea (Fr.)
  8. Russula anatina Romagn.(1967)
  9. Russula anthracina Romagn. (1962)
  10. Russula atropurpurea (Krombh.) Britzelm. (1893)
  11. Russula atroviridis Buyck (1990)
  12. Russula aucklandica McNabb (1973)
  13. Russula aurea Pers. (1796)
  14. Russula australis McNabb (1973)
  15. Russula badia Quél. (1881)
  16. Russula brevipes Peck (1879)
  17. Russula chloroides (Krombh.) Bres. (1900)
  18. Russula claroflava Grove (1888)
  19. Russula consobrina (Fr.) Fr. (1838)
  20. Russula cremeoochracea McNabb (1973)
  21. Russula curtipes F.H. Møller & Jul. Schäff. (1935)
  22. Russula cyanoxantha (Schaeff.) Fr. (1863)
  23. Russula decipiens (Singer) Kühner & Romagn. (1985)
  24. Russula delica Fr. (1838)
  25. Russula densifolia Gillet (1874)
  26. Russula drimeia Cooke (1881)
  27. Russula emetica (Schaeff.: Fr.) Pers. (1796)
  28. Russula erumpens Cleland & Cheel
  29. Russula faginea Romagn. ex Romagn. (1967)
  30. Russula fellea Fr. (1838)
  31. Russula foetens Pers. (1796)
  32. Russula fragilis (Pers.) Fr. (1838)
  33. Russula grata Britzelm. (1898)
  34. Russula grisea (Batsch) Fr. (1838)
  35. Russula griseobrunnea McNabb (1973)
  36. Russula griseostipitata McNabb (1973)
  37. Russula griseoviolacea McNabb (1973)
  38. Russula griseoviridis McNabb (1973)
  39. Russula heterophylla (Fr.) Fr. (1838)
  40. Russula ilicis (1972)
  41. Russula incarnata Morgan (1836)
  42. Russula inquinata McNabb (1973)
  43. Russula insignis Quél. (1888)
  44. Russula integra (L.) Fr. (1838)
  45. Russula laeta J. Schaeffer (1952)
  46. Russula lilacea Quél., Bull. (1876)
  47. Russula littoralis Romagn. (1972)
  48. Russula macrocystidiata McNabb (1973)
  49. Russula maculata Quél. & Roze (1877)
  50. Russula medullata Romagn. (1997)
  51. Russula miniata McNabb (1973)
  52. Russula multicystidiata McNabb (1973)
  53. Russula mustelina Fr. (1838)
  54. Russula nana Killerm. (1936)
  55. Russula nigricans (Bull.) Fr. (1838)
  56. Russula nitida (Pers.) Fr. (1838)
  57. Russula nobilis Velen. (1920) Russula mairei Singer (1929)
  58. Russula novaezelandiae McNabb (1973)
  59. Russula ochroleuca Pers. (1796)
  60. Russula ochrospora (Nicol.ex Quadr.& Rossi) Quadr. (1985)
  61. Russula olivacea (Schaeff.) Fr. (1838)
  62. Russula paludosa (1891)
  63. Russula papakaiensis McNabb (1973)
  64. Russula parazurea Jul. Schäff. (1931)
  65. Russula pectinata Fr. (1838)
  66. Russula pectinatoides Peck (1907)
  67. Russula pilocystidiata McNabb (1973)
  68. Russula pleurogena Buyck & E. Horak (1999)
  69. Russula pseudoareolata McNabb (1973)
  70. Russula pudorina McNabb (1973)
  71. Russula purpureotincta McNabb (1973)
  72. Russula queletii Fr. (1872)
  73. Russula rimosa Murrill (1946)
  74. Russula rimulosa Pennycook (2003)
  75. Russula risigallina
  76. Russula rhodomelanea Sarnari (1993)
  77. Russula rosea Pers. (1796)
  78. Russula roseopileata McNabb (1973)
  79. Russula roseostipitata McNabb (1973)
  80. Russula sanguinea (Bull.) Fr. (1838)
  81. Russula silvestris (Singer) Reumaux (1996)
  82. Russula solitaria McNabb (1973)
  83. Russula sororia (Fr.) Romell (1891)
  84. Russula subvelutina Peck
  85. Russula subvinosa McNabb (1973)
  86. Russula tawai McNabb (1973)
  87. Russula torulosa Bres. (1929)
  88. Russula tricholomopsis McNabb (1973)
  89. Russula umerensis McNabb (1973)
  90. Russula vesca Fr. (1836)
  91. Russula vinaceocuticulata McNabb (1973)
  92. Russula vinosa Lindblad (1901)
  93. Russula violeipes Quél. (1898)
  94. Russula virescens (Schaeff.) Fr.
  95. Russula viridis Cleland (1933)
  96. Russula vivida McNabb (1973)
  97. Russula xerampelina (Schaeff.) Fr.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Chater, A. O.; Brummitt, R. K.; Persoon, Christiaan Hendrik. (1966-04). «Subspecies in the Works of Christiaan Hendrik Persoon» Taxon 15 (4): 143.  doi:10.2307/1217533. ISSN 0040-0262. (Noiz kontsultatua: 2019-02-19).
  2. ↑ Henslow, John Stevens. «Natural Arrangement of British Plants» A Catalogue of British Plants Arranged According to the Natural System (Cambridge University Press): 1–35. ISBN 9781139833721. (Noiz kontsultatua: 2019-02-19).
  3. ↑ Buyck, B.; VV.AA.. «Edibility and toxicity of Russulales (sección 5.1.2. Edible Russulae)» (en inglés). Russulales News, publicación hospedada por el Museo Tridentino di Scienze Naturali, de Trento (Italia). Archivado desde el original el 22 de agosto de 2007.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Russula&oldid=9197694"(e)tik eskuratuta