San Saturnino eliza (Artaxoa)

San Saturnino eliza
	Kultura ondasuna
	Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Nafarroa Garaia
Udalerria	Artaxoa
Koordenatuak	42°35′N 1°46′W / 42.59°N 1.77°W
Historia eta erabilera
Irekiera	1085 (egutegi gregorianoa)
Ondarea
BIC	RI-51-0000767

San Saturnino eliza Artaxoa udalerrian kokatutako XIII. mendeko kristiau eliza bat da. Gotiko estiloa ditu.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Herriko lekurik garaienean eta harresi-barrutiaren barruan dago. 1085ean, lehen tenplu erromaniko bat hasi zen, eta haren obrak 1103rako amaituta zeuden, nahiz eta ez zen 1126ra arte sagaratu. Eraikin horren ordez, gaur egungo fabrika gotikoa eraiki zen, XIII. mendeko lehen herenean burualdetik eraikitzen hasi zena. Mende horren amaieran, lanei ekin zitzaien berriro, eta gainerakoa erabat gotikoa zen. Obra horien emaitza habearte bakarreko eraikina da, burualde pentagonala eta goi-korua ditu oinaldean, Okzitaniatik eta Tolosatik beretik datorren eredu baten arabera, garai hartan Nafarroako Erdialdean hedapen handia lortu zuena.

Eraikina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Habeartearen bortz atalek gurutze-gangak dituzte, nerbio molduratuak dituztenak. Nerbio horiek zutabetxo hirukoitzak dituzten pilare atxikietatik abiatzen dira, eta beste habearte txiki batzuk akodilatuta daude, guztiak harroin eta kapitel poligonalekin. Koruko pilareek baino ez dute dekorazio figuratua. Nabeko gangen azpian, estalki gallonatua duen kapera nagusia irekitzen da. Kanpotik, elizak gotorleku-itxura du; kontrahormek sendotutako harlanduzko bloke bat osatzen du, eta haren gainean erronda-bide bat dago. Burualdeari atxikita, protogotikoki inspiratutako dorre prismatiko bat dago; kanpai-gorputzak arku zorrotzen bikoteak ditu, eta lau gargola izkinetan.

Oinaldeko hormak XIII. mendeko portada gotikoa du. Eskema zorrotzekoa da, abozina du hamabi arkiboltatan, dekorazio aberats eta askotarikoa, eta landare-kapiteletako zutabetxoetan zurkaizten ditu. Multzoaren buru San Saturnino irudia duen tinpanoa eta deabrua irteten den beste emakume bat daude. Muturrak bi pertsonaia otoitz-egilerentzat gordeta daude, Frantziako Felipe Ederrarekin eta Nafarroako Joanarekin identifikatuak. Esku berekoak dira ateburuaren erliebeak, titularraren martirioa kontatzen dutenak Urrezko Legendaren arabera. Beste portada bat Ebanjelioaren aldean dago, Gurutze Santuaren kaperan berriz aprobetxatuta.

Kapera nagusian erretaula interesgarri bat dago. Erretaula 1505 eta 1515 bitartean egin zuten Pierres maisuak eta Andres maisuak Iruñeko fusteroek, baita Francisco maisu Tafallako pintoreak ere, 1520an Floristan maisuak bat egin zionak. Mazoneria gotikoak kale nagusian kokatzen ditu San Saturninoren tailua eta Kalbarioko taldea, azken gotikoaren berezko adierazkortasunarekin, gehi Ama Birjina Haurrarekin eseriaren beste irudi bat, XIV. mendeko ereduei jarraitzen diena. Alboko kaleetan, taula gaineko pinturak daude, titularraren, Ama Birjinaren bizitzaren, Pasioaren eta Kristoren Berpizkundearen eszenekin. Haren estilo hispaniar-flamenkoa Pedro Díaz de Oviedo margolariarenetik hurbil dago.

Jatorrian, presbiterioa gaur egun Nafarroako Museoan kontserbatzen diren horma-pintura gotikoekin apaindu zen. Zaharrenek, 1300 urtekoak, erdiko horma-atala hartzen zuten Azken Judizioarekin eta Apostoluekin; bere estilo arkaizanteak eragin frantsesak eta elementu bizantziarrak nahasten ditu. 1340an, Roque maisuak San Saturninoren eszenak margotu zituen, eta haren gorputza estilo franko-gotikoan lekualdatu zuen.

Kapera nagusiko sarreraren bi alboetan bi erretaula barroko daude, 1696an eginak. Arrosarioko Ama Birjinaren aldarean, titularraren irudi bat dago, XVI. mendeko lehen erdikoa. Beste erretaulan San Joan Bataiatzailea dago, Bernabe Imbertoren eskultura erromanista, 1591ko data duena.