Sevilla

Sevilla; Sevilla
	Espainiako udalerria
	Sevilla hiriaren goitiko ikuspegia. Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Espainia
Probintzia	Sevilla
Alkatea	Alfredo Sánchez Monteseirín (PSOE)
Izen ofiziala	Sevilla
Jatorrizko izena	Sevilla
Posta kodea	41000–41099
INEk ezarritako kodea	41091
Herriburua	Sevilla
Geografia
Koordenatuak	37°23′00″N 5°59′00″W / 37.3833°N 5.9833°W
Azalera	140,8 km²
Altuera	12 m
Mugakideak	Alcalá de Guadaíra, La Algaba, Camas, Carmona, Dos Hermanas, Gelves, La Rinconada, Salteras, San Juan de Aznalfarache, Santiponce, Tomares eta Palomares del Río
Demografia
Biztanleria	684.025 (2023); 2.027 (2022)
Dentsitatea	4.969,88 bizt/km²
Herritarra	sibiliar, sevillar
Informazio gehigarria
Sorrera	K. a. XIII. mendea
Telefono aurrizkia	95
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Angers, Baler, Tarija, Bartzelona, Buenos Aires, Columbus, Guadalajara, Habana, Kansas City, Rabat, Tifariti (en) , Ho Chi Minh Hiria, Krakovia, Cartagena de Indias, Caltanissetta, Erroma, Jerez de la Frontera, Kansas City, Popayán, Isla Cristina, Berlin, Iquique eta Rostov Don
Matrikula	SE
	http://www.sevilla.org

Sevilla —edo, izen historiko gisa, Sibilia— Iberiar Penintsulako hego-ekialdean kokatutako hiri espainiarra da, Andaluziako eta Sevillako probintziako hiriburua. Itsasmailatik 20 metrotara kokatua, Guadalquivir ibaiak zeharkatzen du hiria.

707.414 biztanlerekin Sevilla Espainiako laugarren hiririk jendetsuena da. Bere gune metropolitanoa ere estatuko laugarrena da, 1.343.900 biztanle baititu. Espainiako hegoaldeko gune turistiko eta komertzialerik nagusienetarikoa da, eta estatuko hiririk esanguratsuenetarikoa ere, espainiar folklorearen sorburu.

Interes turistiko handiko hiria da, monumento, enparantza, lorategi eta eliza kopuru handia baitu. Bere alde historiko-artistikoa Europako nabarmenena da. Bere eraikinik ospetsuenen artean, Giralda (antzinako meskitako alminarra, gaur egun katedraleko kanpaidorrea) eta Urrezko Dorrea (Torre del Oro) dira aipagarrienak.

Hiriko Triana, La Macarena, Santa Cruz edota Nervión auzoak dira ezagunenak. 1987an, Nazio Batuen Elkarteko UNESCO sailak Gizateriaren Ondare izendatu zituen katedrala, Giralda eta alkazarra (erregeen jauregia).

Etimologia

Hiriaren izena Hispalis izen zaharrean dago oinarrituta. Izen hau, Ishbiliya (arabieraz أشبيليّة) bihurtu zen musulmanen garaian. Euskarazko izen historikoa Sibilia da, baina Euskaltzaindiaren arabera hiriaren egungo euskal izen arautua Sevilla da^[1].

Historia

Julio Cesar enperadoreak kolonia erromatarra bihurtu zuen, Betis ondoko koloniaren gainetik hobesten. Lehenengo mendean, Hispalis (Sevillaren izen zaharra) Turdetaniako hiririk nagusienetarikoa zen, Kordoba eta Kadiz-ek baino ez gainditua. Denbora gutxian, baina, hiri hauek gainditu zituen Hispalis-ek. Ptolemeoren garaietan metropoli titulua jaso zuen, eta bisigodoen garaian hiriburu probintziala izan zen, Kordobaren gainetik.

711tik gero, hiria musulmanen menpe gelditu zen, eta Kordobako emirerri behin erorita 1023an, independente bihurtu zen, abbaditen dinastiaren garaian eta 1091ean almoravideek kontrola eskuratu arte. Almoravideek galdutako azkenengo hirietako bat izan zen. 1248ko azaroan, hil batzuetan setiatuta egon ondoren, gaztelarrek okupatu zuten.

Ondasun nabarmenak

Sevillako monumenturik aipagarrienak munduan ezagunak diren Giralda eta katedrala dira aipagarrienak, baita Santa Cruz auzoa (Sevillako judutegia), Alkazar Errealak (Reales Alcázares), Indietako Agiritegia (Archivo de Indias), Urrezko dorrea (Torre del Oro), Maria Luisa parkea, Espainiako plaza, Amerikako plaza, Arkeologia eta Herri ohitura Museoak, Arte Ederretako Museoa eta Printzeen parkea ere. Kale-turistiko nagusia Sierpes da.

Oso ohikoa da turismoa egiteko kalesa edo gurdien gainean egitea.

Aipatutako eraikin eta monumentu guztiez gain, honako hauek ere garrantzia handikoak dira:

Hércules zumarkalea, Audientzia zaharra, Sevillako Agiritigia, Sevillako Ateneoa, Udaletxea, Caños de Carmona, Errege Mairuaren etxea, Koliseoaren korrala, Enkarnazioko Metropol Parasol, Sevillako harresiak, Lebrijako kondesaren jauregia, Dueñas-eko jauregia, San Telmo jauregia, Yanduri jauregia, Andaluziako parlamentua, Maestranza zezen-plaza, Garaipenaren plaza, Plaza Berria, Txanponaren Etxea, Tabako Fabrika Erreala, Maestranza Antzokia, Lope de Vega Antzokia , Zilar-dorrea, Triana-dorrea, Schindler dorrea' eta abar.

Ekonomia

Gune industrial garrantzitsu bat da Sevilla, telkologia berriei begira, batez ere. Cartuja'93 teknologia-parkeak 11.455 pertsonei ematen die lan, eta probintziaren BPG - Barne Produktu Gordinaren %10 sortzen du, 1.676 milioi euro sortuz eta 311 enpresen langune izanik (horietako %70 teknologia berrietan dihardute)

Sevilla Espainiako laugarren biztanleria-gunea da eta ekonomikoki probintzia sendo eta indartsua da. 650.000 pertsonek egiten dute lan hirigune osoan. Era berean, gune industrial nagusi bat da, oihalgintza, saneamendu, kristalgintza, zementu eta bestelako lantegiak biltzen baitira Sevillaren inguruan. Era berean, ontziolak eta hegazkin eta tankeak fabrikatzeko industriak nagusitzen dira hirian.

Edari-fabrika gehien dituen europar hiria da Sevilla.

Demografia

Biztanleriaren bilakaera
1900	1920	1940	1950	1960	1970	1981	1991	2001	2008
147.271	205.723	302.300	374.138	441.869	545.692	645.817	683.028	684.633	703.206

Kirolak

Sevilla FC eta Real Betis Balompié dira hiriko futbol talde nagusiak, elkarren aurkako lehia nabarmena daukate. Sevillak, Sánchez Pizjuán izeneko futbol zelaian jokatzen du, eta Betis taldeak berriz; Benito Villamarín zelaian.

Klima

Datu klimatikoak (Sevilla)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	15.9	17.9	21.2	22.7	26.4	31.0	35.3	35.0	31.6	25.6	20.1	16.6	24.9
Batez besteko tenperatura (ºC)	10.6	12.2	14.7	16.4	19.7	23.9	27.4	27.2	24.5	19.6	14.8	11.8	18.8
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	5.2	6.7	8.2	10.1	13.1	16.7	19.4	19.5	17.5	13.5	9.3	6.9	12.7
Pilatutako prezipitazioa (mm)	65	54	38	57	34	13	2	6	23	62	84	95	533
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	6	6	5	7	4	2	0	0	2	6	6	8	52
Eguzki orduak	179	183	224	234	287	312	351	328	250	218	186	154	2898
Iturria: World Meteorological Organization^[2] Agencia Estatal de Meteorología^[3]