Svetlana Aleksievitx

Svetlana Aleksievitx
	; (2024) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Ivano-Frankivsk, 1948ko maiatzaren 31 (75 urte)
Herrialdea	Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna 1991ko abuztuaren 26a); Bielorrusia (1991ko abuztuaren 26a -
Bizilekua	Berlin
Talde etnikoa	bielorrusiarra; ukrainarra; errusiarra
Lehen hizkuntza	errusiera
Hezkuntza
Heziketa	Faculty of Journalism of the Belarusian State University (en) 1972)
Hizkuntzak	errusiera; bielorrusiera
Jarduerak
Jarduerak	idazlea eta kazetaria
Enplegatzailea(k)	Prypyatskaya Prauda (en) 1966); Сельская газета (en) ; Q104889640 1973); Нёман (en)
Lan nabarmenak	ikusi Zinky Boys: Soviet Voices from a Forgotten War (en) ; Voices from Chernobyl (en) ; War's Unwomanly Face (en) ; Second-Hand Time (en) ; The Last Witnesses (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Herder Prize (1999) ; Peace Prize of the German Publishers' and Booksellers' Association (2013) ; Ohorezko Intsigniaren ordena ; Leninen Komsomol saria (1986) ; Angelus Award (2011ko abenduaren 3a) ; [[]] (1984) ; [[]] (1985) ; Kurt Tucholsky Prize (1996) ; Andrei Sinyavsky prize ; Triumph ; Leipzig Book Award for European Understanding (1998) ; Das politische Buch ; Oxfam Novib/PEN Award (2007) ; Ryszard Kapuściński Award for literary reportage (2011ko maiatzaren 13a, 2015eko maiatzaren 14a) : War's Unwomanly Face (en) , Second-Hand Time (en) ; Literaturako Nobel Saria (2015) ; Officer of Arts and Letters (2014) ; Prix Médicis essai (2013) : Second-Hand Time (en) ; Belarusian Democratic Republic 100th Jubilee Medal ; honorary doctorate of the Vrije Universiteit Brussel (2021eko maiatzaren 3a) ; Commander's Cross of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany (2021eko ekainaren 15a) ; Anna Politkovskaya Award (2018) ; Ginebrako Unibertsitateko honoris causa doktoregoa (2017) ; Madrilgo Complutense Unibertsitateko honoris causa doktoregoa (2022) ;
Kidetza	Sobietar Idazleen Batasuna; Belarusian PEN Centre (en) ; Bielorrusiako Koordinazio Kontseilua; Second convocation of the Coordination Council (en)
Mugimendua	errealismoa
Genero artistikoa	fikzioz kanpoko literatura; short novel (en)
Sinesmenak eta ideologia
Alderdi politikoa	Sobietar Batasuneko Alderdi Komunista
	alexievich.info

Svetlana Aleksandrovna Aleksievitx (bielorrusieraz: Святлана Аляксандраўна Алексіевіч, Sviatlana Aliaksándrauna Alieksiévich, errusieraz: Светла́на Алекса́ндровна Алексие́вич; Stanislav, Ukraina, 1948ko maiatzaren 31) Bielorrusiako idazlea eta kazetaria da. Errusieraz idazten du, eta 2015ean Nobel Saria eskuratu zuen^[1]; Suediako Akademiak kazetaritza-erreportaje bat saritzen zuen lehenengo aldia izan zen .^[2] Errusiako presidente Vladimir Putin-ekiko oso jarrera kritikoa agertu izan du beti. Bigarren Mundu Gerran parte hartu zuten emakumeen testigantzak jasotzen dituen Gerrak ez du emakume aurpegirik liburua euskaraz irakur daiteke, Iker Sancho Insausti itzultzailearen eskutik.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Stanislav hirian jaioa, Ukrainako mendebaldean (1962tik, Ivano-Frankivsk), aita bielorrusiarra eta ama ukrainarra zituena, Svetlana Alexievitx Bielorrusian hazi zen. Eskola amaitu ondoren, tokiko hainbat egunkaritan erreportari gisa lan egin zuen Bielorrusiako Estatu Unibertsitatean graduatu (1972) eta Minskeko Nyoman literatur aldizkariko berriemaile bihurtu aurretik (1976).

Kazetaritzan egin zuen ibilbidean, lekukoen testigantzetan oinarritutako narratibak egiten espezializatu zen Alexievitx. Prozesuan, sobietarren historian izandako hainbat gertaera dramatikoren ahozko istorioak idatzi zituen: Bigarren Mundu Gerra, Afganistango Gerra, Sobietar Batasunaren erorketa, eta Txernobylgo hondamendia. Lukashenko administrazioaren jazarpen politikoa jasan ondoren, Bielorrusia utzi zuen 2000. urtean. Babes Hirien Nazioarteko Sareak bere santutegia eskaini zion eta hurrengo hamarkadan Parisen, Goteborgen eta Berlinen bizi izan zen. 2011n, Alexievitx Minskera itzuli zen.

Literatur lana[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Alexievitxen liburuek sobietar eta postsobietar gizabanakoaren historia emozionala marrazten dute kontu handiz eraikitako elkarrizketen collageen bidez. Dmitry Bykov idazle eta kritikari errusiarraren arabera, bere liburuek asko zor diete Ales Adamovich idazle bielorrusiarraren ideiei, zeinek sentitu baitzuen XX. mendeko izugarrikeriak deskribatzeko modurik onena ez zela fikzioa sortzea, lekukoen testigantzak grabatzea baizik. Uladzimir Nyaklyayew poeta bielorrusiarrak "bere aitabitxi literarioa" deitu zion Adamovichi. Ales Adamovich, Janka Bryl eta Uladzimir Kalesnikek idatzitako I'm From Fire Village (bielorrusiar eleberri dokumentala), alemaniar tropek Bielorrusiaren okupazioan erretako herriei buruzkoa, Alexievitxek literaturarekiko zuen jarreran eragin duen liburu bakarra bezala ere izendatu zuen. Alexievitxek Adamovichen eragina baieztatu du, eta Vasil Bykaali idazle bielorrusiarrak, besteak beste. Ellak Varlam Xalamov 20. mendeko idazlerik onena dela uste du.

Alexievitxek honela deskribatzen du bere lanen gaia:

Gure historia osoari atzera begiratzen badiozu, bai sobietarrari, bai postsobietarrari, hilobi komun handi bat eta odol bainu bat da. Borreroen eta biktimen elkarrizketa betierekoa. Errusiako galdera madarikatuak: zer egin behar den eta nork duen errua. Iraultza, gulagak, Bigarren Mundu Gerra, sobietar-afganiar gerra herriari ezkutatua, inperio handiaren erorketa, lur sozialista erraldoiaren erorketa, lurreko utopia, eta orain dimentsio kosmikoko desafio bat -Txernobyl-. Hau erronka bat da lurreko izaki bizidun guztientzat. Hori da gure historia. Eta hau da nire liburuen gaia, hau da nire bidea, nire infernuko zirkuluak, gizonetik gizonera.

Bere lehen liburua, Gerrak ez du emakume aurpegirik, 1985ean argitaratu zen. Behin eta berriz berrinprimatu zuten, eta bi milioi kopia baino gehiago saldu zituen. Liburua 1983an amaitu zen eta (edizio labur batean) Oktyabr-en argitaratu zen, Sobietar Batasuneko hileroko literatur aldizkarian, 1984ko otsailean. 1985ean hainbat editorek argitaratu zuten liburua, eta inprimatutako kopien kopurua 2.000.000ra iritsi zen hurrengo bost urteetan. Eleberri hau gerrako emakumeen bakarrizketek osatzen dute, Bigarren Mundu Gerrari buruz hitz egiten duten bakarrizketek. Beste liburu batek, Azken testigantzak, gerra garaiko haurren oroitzapen pertsonalak deskribatzen ditu. Emakume eta haurren begietatik ikusitako gerrak sentimenduen mundu berri bat azaleratu zuen. 1993an, Heriotzak harrapatuta argitaratu zuen, Sobietar Batasunaren erorketaren ondorioz bere buruaz beste egiteko ahaleginei buruzko liburua.

Bere liburuak ez zituzten argitaratu bielorrusiar estatuko argitaletxeek 1993tik aurrera, Bielorrusiako argitaletxe pribatuek, berriz, bi baino ez dituzte argitaratu: Txernobilgo otoitza 1999an eta Bigarren eskuko garaia 2013an. Horren ondorioz, Alexievitx hobeto ezagutua izan da munduko gainerako tokietan Bielorrusian baino.

Bera izan da Literaturako Nobel Saria jaso duen lehen kazetaria. Nahiz eta berak ukatu kazetaria dela, eta, izan ere, Alexievitxek aukeratutako generoari "literatura dokumentala" deitzen zaio batzuetan: benetako gertakarien irudikapen artistikoa, nolabaiteko lizentzia poetikoa duena. Bere hitzetan:

"Bizitza errealera ahalik eta hurbilen gerturatzea ahalbidetuko duen literatur metodo baten bila aritu naiz. Errealitateak beti erakarri nau iman bat bezala, torturatu eta hipnotizatu egin nau, paperean harrapatu nahi nuen. Beraz, berehala jabetu nintzen benetako giza ahots eta konfesio horietaz, lekukoen ebidentziez eta agiriez. Horrela entzuten eta ikusten dut mundua, norbanakoen ahotsen koru bat eta eguneroko xehetasunen collage bat bezala. Horrela funtzionatzen dute nire begi eta belarriek. Horrela, nire ahalmen mental eta emozional guztia ahalik eta gehien gauzatzen da. Modu horretan, aldi berean izan naiteke idazle, erreportari, soziologo, psikologo eta predikari ".

2019ko urriaren 26an, Alexievitx Bielorrusiako Pen Zentroko presidente izendatu zuten.

Obra[aldatu | aldatu iturburu kodea]

U voiní ne jénskoe litsó (Gerrak ez du emakume aurpegirik) (1985)
Poslednie svideteli: sto nedetskikh kolibel'nikh (Azken testigantzak) (1985)
Tsínkovie màltxiki (Zinkeko mutilak) (1989)
Zatxaróvannie smértiu (Heriotzak harrapatuta) (1993)
Txernòvilskaia molitva (Txernobilgo otoitza) (1997)
Vremia sekond khend (Bigarren eskuko garaia), Mosku: Vremia, 2013.^[3]

Euskaraz[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gerrak ez du emakume aurpegirik (Itz.: Iker Sancho Insausti; Elkar, 2017)
Txernobilgo otoitza. (Itz: Miel Anjel Elustondo)

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Erostarbe, Gorka. (2015-10-09). «Tragedien ahotsen ahotsa» Berria.
↑ http://www.naiz.eus/eu/actualidad/noticia/20151008/la-bielorrusa-svetlana-alexievich-gana-el-nobel-de-literatura-2015
↑ https://web.archive.org/web/20160325052424/http://www.alexievich.info/booksEN.html

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"Txernobylgo koru triste bat". Ander Izagirre, Berrian, 2015eko urriaren 9an.
"Tragedien ahotsen ahotsa". Gorka Erostarbe, Berrian, 2015eko urriaren 9an.
Iker Sancho Insausti, "Gerrak ez du emakume aurpegirik" itzulpena aurkezten, Elkarren 2017ko maiatzaren 30ean.
"Gerrara batu ziren emakume sobietarren memoriak". Amalur Artola, Naizen, 2017ko maiatzaren 31n.
"Gerraren gordintasuna, andre sobietarren gogo eta ahotsetatik abiatuta". Maialen Unanue, Berrian, 2017ko ekainaren 18an.
Egilearen webgunea.
Oroitzearen tragedia Berria, 2022.10.16

Datuak: Q274334
Multimedia: Svetlana Alexievich / Q274334

[1] Erostarbe, Gorka. (2015-10-09). «Tragedien ahotsen ahotsa» Berria.

[2] ttp://www.naiz.eus/eu/actualidad/noticia/20151008/la-bielorrusa-svetlana-alexievich-gana-el-nobel-de-literatura-2015

[3] ttps://web.archive.org/web/20160325052424/http://www.alexievich.info/booksEN.html

[1]

[2]

[3]

i e a Literaturako Nobel Saridunak
1901–1925	Sully Prudhomme (1901) • Theodor Mommsen (1902) • Bjørnstjerne Bjørnson (1903) • Frédéric Mistral / José Echegaray (1904) • Henryk Sienkiewicz (1905) • Giosuè Carducci (1906) • Rudyard Kipling (1907) • Rudolf Eucken (1908) • Selma Lagerlöf (1909) • Paul Heyse (1910) • Maurice Maeterlinck (1911) • Gerhart Hauptmann (1912) • Rabindranath Tagore (1913) • Romain Rolland (1915) • Verner von Heidenstam (1916) • Karl Gjellerup / Henrik Pontoppidan (1917) • Carl Spitteler (1919) • Knut Hamsun (1920) • Anatole France (1921) • Jacinto Benavente (1922)• W. B. Yeats (1923) • Władysław Reymont (1924) • George Bernard Shaw (1925)
1926–1950	Grazia Deledda (1926) • Henri Bergson (1927) • Sigrid Undset (1928) • Thomas Mann (1929) • Sinclair Lewis (1930) • Erik Axel Karlfeldt (1931) • John Galsworthy (1932) • Ivan Bunin (1933) • Luigi Pirandello (1934) • Eugene O'Neill (1936) • Roger Martin du Gard (1937) • Pearl S. Buck (1938) • Frans Eemil Sillanpää (1939) • Johannes Vilhelm Jensen (1944) • Gabriela Mistral (1945) • Hermann Hesse (1946) • André Gide (1947) • T. S. Eliot (1948) • William Faulkner (1949) • Bertrand Russell (1950)
1951–1975	Pär Lagerkvist (1951) • François Mauriac (1952) • Winston Churchill (1953) • Ernest Hemingway (1954) • Halldór Laxness (1955) • Juan Ramón Jiménez (1956) • Albert Camus (1957) • Boris Pasternak (1958) • Salvatore Quasimodo (1959) • Saint-John Perse (1960) • Ivo Andritx (1961) • John Steinbeck (1962) • Giorgos Seferis (1963) • Jean-Paul Sartre (sariari uko egin zion) (1964) • Mikhail Xolokhov (1965) • Shmuel Yosef Agnon / Nelly Sachs (1966) • Miguel Ángel Asturias (1967) • Yasunari Kawabata (1968) • Samuel Beckett (1969) • Aleksandr Solzhenitsin (1970) • Pablo Neruda (1971) • Heinrich Böll (1972) • Patrick White (1973) • Eyvind Johnson / Harry Martinson (1974) • Eugenio Montale (1975)
1976–2000	Saul Bellow (1976) • Vicente Aleixandre (1977) • Isaac Bashevis Singer (1978) • Odysseas Elytis (1979) • Czesław Miłosz (1980) • Elias Canetti (1981) • Gabriel García Márquez (1982) • William Golding (1983) • Jaroslav Seifert (1984) • Claude Simon (1985) • Wole Soyinka (1986) • Joseph Brodsky (1987) • Nagib Mahfuz (1988) • Camilo José Cela (1989) • Octavio Paz (1990) • Nadine Gordimer (1991) • Derek Walcott (1992) • Toni Morrison (1993)• Kenzaburō Ōe (1994) • Seamus Heaney (1995) • Wisława Szymborska (1996) • Dario Fo (1997) • José Saramago (1998)• Günter Grass (1999) • Gao Xingjian (2000)
2001–egun	V. S. Naipaul (2001) • Imre Kertész (2002) • J. M. Coetzee (2003) • Elfriede Jelinek (2004) • Harold Pinter (2005) • Orhan Pamuk (2006) Doris Lessing (2007) • J. M. G. Le Clézio (2008) • Herta Müller (2009) • Mario Vargas Llosa (2010) • Tomas Tranströmer (2011) Mo Yan (2012) • Alice Munro (2013) • Patrick Modiano (2014) • Svetlana Aleksievitx (2015) • Bob Dylan (2016) • Kazuo Ishiguro (2017) • Olga Tokarczuk (2018) • Peter Handke (2019) • Louise Glück (2020) • Abdulrazak Gurnah (2021) • Annie Ernaux (2022) • Jon Fosse (2023)
1: Ez zuten eman