Togo

Togoko Errepublika
République Togolaise
Ereserkia: Terre de nos aïeux (en)
Goiburua: Salut à toi, pays de nos aïeux (Agurtzen zaitugu, gure arbasoen herrialdea)
flag of Togo (en) Emblem of Togo (en)
LocationTogo.png
Geografia
Hiriburua eta hiri handiena	Lome 6°7′55″N 1°13′22″E
Azalera	56.785 (125.)
Punturik altuena	Agou mendia
Punturik sakonena	Beningo golkoa (0 m)
Kontinentea	Afrika
Mugakideak	Burkina Faso, Ghana, Benin eta Hohoe (en)
Administrazioa
Gobernu-sistema	Errepublika
Presidentea Lehen Ministro	Faure Gnassingbé Komi Sélom Klassou
Togoko Lehen Ministroa	Victoire Tomegah-Dogbé
Legebiltzarra	National Assembly (en)
Harreman diplomatikoak	Ikusi mapa Wikidatan
Zeren kide	ikusi AFRISTAT (en) Aduanen Mundu Erakundea Afrika Mendebaldeko Estatuen Ekonomia Erkidegoa Afrikako, Karibeko eta Ozeano Bareko Herrialdeak Afrikar Batasuna Arma Kimikoak Debekatzeko Erakundea Batzar Islamikoko Erakundea Berreraikuntza eta Garapeneko Nazioarteko Bankua Commonwealth Conseil de l'Entente (en) Frankofonia Garapeneko Afrikako Bankua International Centre for Settlement of Investment Disputes (en) International Civil Defence Organisation (en) Interpol Merkataritzaren Mundu Erakundea Multilateral Investment Guarantee Agency (en) Munduko Meteorologia Erakundea Nazio Batuen Erakundea Nazioarteko Finantza Korporazioa Nazioarteko Garapen Elkartea OHADA (en) Osasunaren Mundu Erakundea Posta Batasun Unibertsala Telekomunikazioen Batasun Internazionala UNESCO United Nations–African Union Hybrid Operation in Darfur (en)
Demografia
Biztanleria	7.797.694 (2017) (115.) 980.712 (2013)
Dentsitatea	137,32 bizt/km² (93)
Hizkuntza ofizialak	ikusi frantses
Erabilitako hizkuntzak	ikusi Kabiye (en) , Lama (en) , frantses, eweera, Moba (en) , Lukpa (en) , Mbelime (en) , Tammari (en) , Delo (en) , Gourmanchéma (en) , Ahlon (en) , Ginyanga (en) , Yobe (en) , Kusaal (en) , Konkomba (en) , Nawdm (en) , Mossi, Ngangam (en) , Ntcham (en) , Tem (en) , Phla (en) , Wudu (en) , Waci (en) , Adele (en) , Bissa (en) , Fonera, Gen hizkuntza, Ifè (en) , Chakosi (en) , Bago-Kusuntu (en) , Aguna (en) , Anii (en) , Agotime (en) , Akasalem (en) , Kpessi (en) , Mahi (en) , Northern Nago (en) , Adja (en) , Berba (en) , Kposo (en) eta Kebu (en)
Ezkontzeko adina	gizonezko: 20 emakumezko: 17
Emankortasun-tasa	4,584 (2014)
Eskolaratu gabeko umeak	547.181 (2000)
Bizi-itxaropena	60,232 (2016)
Giniren koefizientea	42,4 (2018)
Giza garapen indizea	0,539 (2021)
Ekonomia
BPG nominala	4.812.554.346,1492 $ (2017) 423.984.769,7083 (2016)
BPG per capita	610 $ (2017) 24 (2016)
BPG erosketa botere paritarioa	12.970.891.954 nazioarteko dolar (2017) 778.418.571 (2016)
BPG per capita EAPn	1.663,427 nazioarteko dolar (2017) 60,499 (2016)
BPGaren hazkuntza erreala	5 %
Inflazioa	2,3 % (2016) 0,7 (2015)
Historia
Sorrera data: 1960ko apirilaren 27a
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia	+228
ISO 3166-1 alpha-2	TG
ISO 3166-1 alpha-3	TGO
Ordu eremua	ikusi UTC±00:00 : Africa/Lome (en)
Elektrizitatea	220 V. 50 Hz.Europlug (en)
Internet domeinua	.tg
republicoftogo.com

Togo, ofizialki Togoko Errepublika (frantsesez: République togolaise), Afrikako mendebaldean dagoen herrialdea da. Lome da hiriburu eta hiri nagusia.

Geografia

Mugakideak

Bere mugakideak honako hauek dira: Ghana mendebaldean, Benin ekialdean eta Burkina Faso iparraldean. Hegoaldean kostako eremu txiki bat du, Gineako golkoan.

Banaketa administratiboa

Togo bost eskualdetan (régions, sing. région) banatuta dago:

Eskualdea	Hiriburua	Azalera (km2)	Biztanleria (2010eko errolda)
Erdialdea	Sokodé	13.317	617.871
Kara	Kara	11.738	769.940
Itsasaldea	Lome	6.100	2.599.955
Ordokiak	Atakpamé	16.975	1.375.165
Sabana	Dapaong	8.470	828.224

Era berean, eskualdeak 30 prefeturatan eta udalerri batean zatiturik daude.

Historia

Togoko mapa

1918ra arte alemaniarren kolonia izan zen. Lehenengo Mundu Gerraren ostean Frantziak bereganatu zuen, harik eta 1960ko apirilaren 27an independentzia lortu zuen arte, Sylvanus Olimpyo presidentearen buruzagitzapean.

1967ko urtarrilaren 13an militarrek estatu kolpea eman zuten, eta Gnassingbé Eyadéma izendatu zuten presidente 2005era arte. Aro horretan militarren boterea ukaezina izan da, nahiz eta formalki alderdi anitzeko demokraziaren itxura eman. Eyadémak boterea bere semeari utzi nahi izan zion hiltzean, baina barneko eta kanpoko presioen ondorioz hauteskundeak deitu behar izan zituen. Hala ere, bere seme Faure Gnassingbék irabazi zituen, nahiz eta oposizioak eta atzerriko begiraleek hauteskunde horien garbitasuna zalantzan jarri.

Demografia

2006an Togok 5.548.702 biztanle zituen. Horietatik %99 beltzak ziren, eta gainerakoak Europako jatorrikoa edo europarren ondorengoak. Frantsesa da hizkuntza ofiziala. Bizi itxaropena 57 urtetakoa da. %60a dago alfabetatuta. Emakumeko haur kopurua 4.96koa da, eta kalkuloen arabera populazio osoaren %4a HIESaz kutsatuta dago.

40 talde etniko daude Togon, garrantzitsuenak eweak (%46) iparraldean eta kabreak (%22) hegoaldean dira. Hauek biak gatazka gogorrak izan ohi dituzte elkarren artean.

Nazio Batuen Erakundeak kaleratutako Giza Garapenaren Indizean, Togo nahiko atzean ageri da, 139. postuan, 173tik. Indize honek bizi itxaropena, barne produktu gordina eta eskolaratze tasa neurtzen ditu.

Ekonomia

Nekazaritzan oinarritutako biziraupeneko ekonomia dauka. Sektore honetan lan egiten du biztanleriaren %60ak, eta BPGaren %41a osatzen du. Kafea, kakaoa eta kotoia dira produktu garrantzitsuenak; azken hau gehienbat esportatzeko produzitzen da.

Merkataritza Lome hiriburuan kokatzen da nagusiki, Burkina Faso, Niger eta Malirako esportazio eta inportazio guztiak bertako portutik egiten baitira. Meatzaritzan, fosfatoak oso garrantzitsuak dira, 60 milioi tonako erreserbak baitaude.

Gaur egun kanpo zor garrantzitsua dauka, 1970eko hamarkadan hasitako industrializazio prozesuaren ondorioz. Europako Batasunak eta Ameriketako Estatu Batuek abiaturiko kanpo zorra barkatzeko programaren eraginaren zain dago.

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Togo

• (Frantsesez) Webgune ofiziala
• (Ingelesez) CIA - World Factbook Geografia, biztanleria, politika eta ekonomia datuak.