Urriaren 15

Urriaren 15a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta laurogeita zortzigarren eguna da, 289.a bisurteetan. 77 egun falta dira urtea amaitzeko.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1342 - Soraluze hiribildu izendatu zuten.
• 1794 - Konbentzio Gerra: espainiar tropek Lekunberritik Irurtzuneraino egin behar izan zuten atzera.
• 1804 - Olaberria Lazkaotik banandu zen.
• 1936 - Jose Ariztimuño "Aitzol" euskal idazle eta kazetaria atxilotu zuten Galerna itsasontzian. Ondarretako kartzelara preso eraman eta bi egun geroago fusilatu zuten Hernaniko hilerrian.
• 1983 - Joxean Lasa eta Joxi Zabala tolosarrak bahitu zituzten. Hilda eta tortura gogorren zantzuekin aurkitu zituzten hilabete batzuk geroago. Hainbat espainiar guardia zibil eta Julen Elorriaga gobernadore zibila epaitu eta errudun deklaratu zituzten, baina hilabete gutxiren buruan libre atera ziren kartzelatik.
• 2010 - PSOEk eta EAJk beste hainbat neurriren artean Gernikako Estatutu osoa garatzea adostu zuten. Neurri haietako beste bat, EAEko hiru probintzien euskal izenak izen ofizial bakarrak bihurtzea.
• 2011 - Arabako lautadan, Euskal Autonomia Erkidegoak urtean kontsumitzen duen gas kantitatearen 60 halako omen zeukan gas-hobi bat atzeman zuten.
• 2013 - Espainiako Poliziak San Ferminetako jaietan Iruñeko udaletxearen aurrean txupinazoa jaurtitzeko unean Ikurrina erraldoi bat zintzilikatzeagatik sei lagun atxilotu zituen.

Mundua

• 1989 - Hegoafrika: 30 urtetan debekatuta egon ondoren, Nelson Mandelaren gidaritzapean, Afrikako Kongresu Nazionala legalizatu zuten.
• 1940 - Erregimen frankistak Lluis Companys Kataluniako Generalitateko presidentea fusilatu zuen.
• 1998 - John Hume eta David Trimblek 1998ko Bakearen Nobel saria eskuratu zuten.
• 2011 - Munduko hainbat hiritan protestak burutu ziren, bereziki 2008-2012ko krisialdi ekonomikoak eragindako langabezia eta beste ondorio sozioekonomiko larriak salatzeko.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1995 - Tuteran Nafarroa Oinez jaia ospatu zen.
• 2006 - Beran hirugarren Nafarroa Oinezko ekitaldia antolatu zen Labiaga ikastolaren alde, Baietz Oraingoan esloganarekin.

Mundua

• 1965 - Norma Jewison estatubatuar zinema zuzendariak zuzendu eta Steve McQueen, Edward G. Robinson, Ann-Margret, Karl Malden, Tuesday Weld, Joan Blondell, Rip Torn, Jack Weston eta Cab Calloway aktoreek antzeztutako The Cincinnati Kid filma estreinatu zen.

Zientzia eta teknologia

• 2001 - NASAren Galileo espaziontzia Jupiterren Io ilargiaren gainazaletik 200 bat kilometrora igaro zen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1724 - Eugenio Llaguno, arabar politikari eta idazlea (h. 1799).
• 1752 - Francisco Cabarrús, euskal jatorriko Espainiako ministroa eta finantza-gizona (h. 1810).
• 1802 - Enrique Bedia, euskal historialari eta diplomatikoa (h. 1863).
• 1879 - Tomás Meabe, bizkaitar idazle eta politikaria (h. 1915).
• 1883 - Antonio Ortiz Etxague, arabar margolari errealista (h. 1942).
• 1903 - Manuel Sagartzazu, gipuzkoar futbolaria.
• 1925 - Bittor Kapanaga, otxandiar idazlea eta euskaltzalea (h. 2011).

Mundua

• K. a. 70 - Virgilio, erromatar olerkaria.
• 1542 - Akbar, Indiako Mogol Inperioaren gobernatzailea (h. 1605).
• 1608 - Evangelista Torricelli, italiar fisikaria (h. 1647).
• 1686 - Allan Ramsay, eskoziar poeta (h. 1758).
• 1772 - Paul-Thérèse-David d'Astros, Frantziako kardinala, Baionako apezpikua izandakoa (h. 1851).
• 1783 - Rafael Maroto, espainiar militarra (h. 1853).
• 1785 - José Miguel Carrera, txiletar politikari eta jenerala (h. 1821).
• 1795 - Frederiko Gilen IV.a Prusiakoa, Prusiako erregea (h. 1861).
• 1814 - Mikhail Lermontov, errusiar poeta, margolari eta eleberrigile erromantikoa (h. 1841).
• 1819 - Clément Juglar, frantziar medikua eta ekonomialaria (h. 1905).
• 1822 - Asaph Hall, estatubatuar astronomoa (h. 1907).
• 1844 - Friedrich Nietzsche, filosofo eta filologo alemana (h. 1900).
• 1847 - Ralph Albert Blakelock, estatubatuar margolaria (h. 1919).
• 1869 - Francisco Largo, Espainiako Bigarren Errepublikako Gobernuko Presidentea (h. 1946).
• 1878 - Paul Reynaud, Frantziako Hirugarren Errepublikako lehen ministroa (h. 1966).
• 1893 -
  • Saunders Lewis, galestar poeta, antzerkigile, historialari, literatura kritikari eta politikaria (h. 1985).
  • Lv Zijian, arte martzialetan aditua eta aldi batez Txinako Herri Errepublikako gizonik zaharrena (118 urte) (h. 2012).
• 1896 - Célestin Freinet, frantziar pedagogo berritzailea (h. 1966).
• 1901 -
  • Hermann J. Abs, alemaniar bankaria (h. 1994).
  • Enrique Jardiel Poncela, espainiar idazlea (h. 1952).
• 1908 -
  • John Kenneth Galbraith, kanadar-estatubatuar ekonomialaria eta diplomatikoa (h. 2006).
  • Macário Santiago Kastner, ingeles musikologo, pedagogo eta instrumentu-jotzailea (h. 1992).
• 1917 - Arthur Meier Schlesinger, estatubatuar historialaria (h. 2007).
• 1920 -
  • Mario Puzo, estatubatuar idazlea (h. 1999).
  • Henri Verneuil, armeniar-frantziar zinema zuzendaria (h. 2002).
• 1926 - Michel Foucault, frantziar filosofoa (h. 1984).
• 1980 - Tom Boonen, belgikar txirrindularia.

Heriotzak

Euskal Herria

• 958 - Tota Aznar, Iruñeko erregina (j. 876).
• 1385 - Fernan I.a Perez Aiarakoa, Aiara leinuko gaztelar noblea.
• 1885 - Jacques Pradet-Balade, baxenafar politikaria, Pauen (j. 1827).
• 1887 - Joanes Etxeto, euskal bertsolaria (j. 1801).
• 1907 - Louis Etxeberri, euskal politikaria eta kazetaria (j. 1853).
• 1937 - Florentzio Markiegi, gipuzkoar politikari abertzalea, El Duesoko espetxean (j. 1898).
• 1953 - Ricardo Bastida, bilbotar arkitektoa (j. 1879).
• 1969 - Pablo Tillac, euskal herrian bizi izandako frantziar margolaria, grabatzailea, akuaforte-egilea eta ilustratzailea (j. 1880).

Mundua

• 898 - Lambert II.a Spoletokoa, Karolingiar Inperioko enperadorea.
• 912 - Abd Allah I.a Kordobakoa, Kordobako VII. emir omeiarra (j. 844).
• 912 - Abd ar-Rahman III.a, Kordobako emir eta kalifa eta omeiar leinuko printze Al-Andalusekoa (j. 889).
• 1173 - Petronila Aragoikoa, Aragoiko erregina (j. 1136).
• 1370 - Tello Gaztelakoa, Bizkaiko jauna (j. 1337).
• 1389 - Urbano VI.a, Aita santua.
• 1564 - Andres Vesalio, flandriar anatomista (j. 1514).
• 1690 -
  • Adam Frans van der Meulen, flandriar margolaria (j. 1632).
  • Juan de Valdés Leal, espainiar pintore, grabatzaile eta dekoratzaile barrokoa (j. 1622).
• 1702 - José Garro, euskal militar eta politikaria (j. 1623).
• 1817 -
  • Johann Ludwig Burckhardt, suitzar esploratzailea (j. 1784).
  • Tadeusz Kościuszko, poloniar militarra eta abertzalea (j. 1746).
• 1820 - Karl Philipp Schwarzenberg, austriar mariskala (j. 1771).
• 1917 - Mata Hari, herbeheretar dantzari eta espia (j. 1876).
• 1934 - Raymond Poincaré, Frantziako Hirugarren Errepublikako presidentea (j. 1860).
• 1937 - Florentzio Markiegi Olazabal, gipuzkoar politikari abertzalea (j. 1898).
• 1940 - Lluis Companys, Kataluniako Generalitateko 123. Presidentea (j. 1882).
• 1945 -
  • Eoin MacNeill, irlanderaren aldeko ekintzailea, irlandar nazionalizta, historialaria eta Sinn Féin alderdiko politikaria (j. 1867).
  • Pierre Laval, Frantziako lehen ministroa (j. 1883).
• 1946 - Hermann Göring, alemaniar politikari eta militarra, Hitlerren ordezkaria eta Luftwafferen komandante gorena (j. 1893).
• 1949 - László Rajk, hungariar politikaria (j. 1909).
• 1953 - Henry Van de Velde, belgikar arkitektoa, diseinatzaile eta pintorea (j. 1863).
• 1956 - Jules Rimet, frantziar abokatua, FIFAko presidente garrantzitsuenetakoa (j. 1873).
• 1959 - Henri Gavel, frantziar hizkuntzalari eta euskaltzaina (j. 1880).
• 1964 - Cole Porter, estatubatuar musikagilea (j. 1891).
• 1994 - Sarah Kofman, frantziar filosofoa (j. 1934).
• 2007 - Vito Taccone, italiar txirrindularia (j. 1940).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Otxanda, Otsanda, Otxo eta Otxoa.

Urriaren 14 | Urteko egutegi | Urriaren 16