Vézelayko abadia

Vézelayko abadia
	Basilica di Vézelay
	UNESCOren gizateriaren ondarea; Monumentu historikoa
	Donejakue bideak Frantzian
	Irudi gehiago
Kokapena
Estatu burujabe	Frantzia
Frantziaren banaketa administratiboa	Metropolitar Frantzia
Eskualdea	Borgoina-Franche-Comté
Departamendua	Yonne
Barruti	Avallon barrutia
Kantonamendu	canton of Vézelay
Frantziako udalerri	Vézelay
Koordenatuak	47°27′59″N 3°44′54″E / 47.4664°N 3.7483°E
Historia eta erabilera
Irekiera	IX. mendea
Izenaren jatorria	Maria Magdalena
Erlijioa	katolizismoa
Elizbarrutia	Roman Catholic Archdiocese of Sens (en)
Izena	Maria Magdalena
Arkitektura
Estiloa	arkitektura erromanikoa
Dimentsioak	23,5 () × 23,25 () × 62,5 () m ; dorre: 35 () m ; kanpandorre: 38 () m ;
Azalera	183 ha
Gizateriaren ondarea
Erreferentzia	84
Eskualdea	Europa eta Ipar Amerika
Izen-ematea	bilkura)
Mérimée ID	PA00113932
	Webgune ofiziala
	↑ UNESCOk egindako sailkapenaren arabera ;

Vézelayko abadia edo Santa Mariaren basilika (frantsesez Basilique Sainte-Marie-Madeleine de Vézelay) Yonneko Vézelay udalerrian dagoen beneditar eta clunytar monasterioa izan zen. Eliza Borgoinako erromanikoaren lan nagusienetariko bat da.

1037an eraikia, 1979an UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen.^[1]

Maria Magdalenaren erlikiak ikus daitezke bertan.^[1]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1037an eraiki zuten eta herria erromesaldi leku ezaguna bihurtu zen.^[1]

1096an abadia handitu egin zuten: gurutzadura eta korua gehitu zizkioten.

1120ko uztailean su hartu eta erori egin zen (eta 1127 pertsona hil ziren). Nabe berri bat eraiki zuten, eta obrak 1138an bukatu zituzten.

1185ean koru eta gurutzadura berriak eraiki zituzten, estilo gotikoan.

1840an eraikina errestauratzen hasi ziren, oso kaltetua zegoelako. Izan ere, 1569an hugonoteek eraikina sakeatu zuten, 1793an tinpanoko eskulturak kolpatu zituzten, eta 1819an tximista batek San Migelen dorrea suntsitu zuen. Errestaurazioa 1876an bukatu zuten.

Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mendebaldeko fatxada[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hiru atari ditu, eta erdiko atariak bakarrik du tailatutako tinpanoa. Jatorrizko fatxada XIII. mendean aldatu zuten, gablete handia erantsiz, bao luze estuak dituena. XIX. mendean birmoldatu zuten berriro.

Fatxadako gableteak oso antolamendu originala du. Izan ere, gablete honen behealdeko baoek nartexari argia ematen diote. Oso gutxitan gertatzen da gabletearen goialdea bi kurbaz osatuta egotea, hemen gertatzen den bezala (normalean zuzenak izaten dira).

Gablete honen goialdea apaintzen duten estatuek jesarrita dagoen Kristoa irudikatzen dute, ebanjelioen liburuari eutsiz eta bedeinkatuz; bi aingeruk koroa zabala daramate Kristoaren buru gainean. Kristoren eskuinean Ama Birjina dago, eta ezkerrean Maria Magdalena. Azkenik, bi muturretan bi aingeru daude irudikatuta.

Gabletaren behealdeko bao finen artean, santuen estatua handiak ikus daitezke: San Joan Ebanjelaria, San Andres, Joan Bataiatzailea, San Pedro, San Paulo eta San Benedikto.

Bi dorrek osatu behar zuten fatxadaren multzoa, baina ezkerrekoa ez zen inoiz eraiki. Eskuinekoa, edo Saint-Michel dorrea, plataforma batekin amaitzen da, eta nartexean hasten den eskailera batetik sartzen da. XIV. mendean eraikia, dorrea gotiko estilokoa da.

Azken Judizioaren tinpanoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fatxadaren erdiko atariaren gainean dagoen tinpanoak Azken Judizioa irudikatzen du. 1856an Miguel Pascal eskultoreak egin zuen, Viollet-le-Duc arkitektoaren zuzendaritzapean. Antzinako tinpanoa, Frantziako Iraultzan mailukatua izan zena, habeartearen zortzigarren tartearen kanpoko hormaren kontra jarri zuten, hegoaldean (eskuinean).

Konposizioa klasikoa da eta garai bereko beste Azken Judizioetan inspiratua. Erdian Kristo agertzen da, bi besoak zabal-zabalik. Haren oinetan, ezkerrean, San Migel goiaingerua, deabru itsusi bat ondoan duela, arimak pisatzen ari da. Kondenatuak, gehienetan biluzik, infernura doaz eta Leviathan munstro baten ahoak irensten ditu. Kristoren eskuinean, aukeratuak zerura doaz.

Nartexeko atari nagusiko tinpanoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Nartexeko erdiko atariaren tinpanoa Frantziako arte eskultoriko erromanikoaren maisulanik handienetako bat da. 9 metro zabal eta 5,25 metro garai da.

Eliza kristauaren sorrera historikoa irudikatzen du, Kristok apostoluak bedeinkatu eta nazioak kristautasunera bihurtzeko eginkizuna ematen dielarik. Eszena osoa lorian dagoen Kristoren inguruan antolatuta dago. Azken honek tamaina handiagoa dauka. Tamaina, izan ere, irudikatutako pertsonaien garrantziaren araberakoa da.

Kristoren eskuetatik izpiak irteten dira apostoluengana. Honek Kristoren izpirituaren transmisioa sinbolizatzen du, baita hauei misio bat ematea ere: "Zoazte eta irakats iezaiezue nazio guztiei".

Hamabi Apostoluek eskuan dute liburu sakratua eta prest daude munduko bazter guztietara joateko. Eta mundu hau bere aniztasun osoan ordezkaturik dago, zortzi kutxatilatan, tinpanoaren goiko aldean zirkuluerdian kokaturik.

Tinpanoa inguratzen zodiakoaren zeinuak ageri dira, hilabeteetako lanekin tartekatuta.

Ateburuan, ezkerrean, Europako herriak ageri dira eta, eskuinean, Afrikako herriak. Horrela, herri ezagun eta ezezagun horiek Kristoren oinetan dauden eta Kristorengana eraman behar dituzten tamaina handiko bi pertsonaiengana doaz; San Pedro da bat, bere giltzari esker ezagutu daitekeena, eta San Paulo bestea.

Atari honen erdian San Joan Bataiatzailearen estatua dago. Eskuineko eskuaz eusten dio bere erretilu tradizionalari, arkume mistikoa gurutzearen gainean daramala.

Argazki galeria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hegoaldeko horma
Hegoaldeko hormako irudiak
Mendebaldeko ate nagusiko tinpanoa, XIX. mendekoa
Nartex barruko ate nagusia, XII. mendekoa
Erdiko nabea
David eta Goliath XII. mendeko kapitel batean
Adam eta Eva kapitel batean

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ ^a ^b ^c (Gaztelaniaz) Centre, UNESCO World Heritage. «Centro del Patrimonio Mundial -» UNESCO World Heritage Centre (Noiz kontsultatua: 2023-04-29).

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Charles Porée, L’abbaye de Vézelay, Paris 1930
R. B. C. Huygens, Monumenta Vizeliacensia: Textes relatifs à l'histoire de l'abbaye de Vézelay (Corpus Christianorum) Turnhout, Belgika, 1976.
Delautre, Hugues; Gréal, Jacqueline (1981). La Madeleine de Vézelay, Guide et plans. Lescuyer, Lion: Editions Franciscaines
Voreux, Damien (1994). Vézelay. Edilarge: Editions Ouest-France
Jean-Luc Flohic, Le patrimoine de la Basilique de Vézelay, Flohic Éditions, 1999
Francis Salet, La Madeleine de Vézelay : Étude iconographique par Jean Adhémar, Melun, Librairie d‘Argences, 1948,
Francis Salet, Cluny et Vézelay : l'œuvre des sculpteurs, Paris, société française d‘archéologie, 1995.
Lydwine Saulnier eta Neil Stratford, La sculpture oubliée de Vézelay, Genève-Paris, société française d‘archéologie, 1984.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q217452
Multimedia: Basilique Sainte-Marie-Madeleine de Vézelay / Q217452

[fn1-1] UNESCOk egindako sailkapenaren arabera

[:0-2] (Gaztelaniaz) Centre, UNESCO World Heritage. «Centro del Patrimonio Mundial -» UNESCO World Heritage Centre (Noiz kontsultatua: 2023-04-29).

[I]

[1]