XIII. mendea

XIII. mendeak 1201etik 1300. urtera bitarteko iraupena du, biak barne.

Mendeak:

XII.a - XIII.a - XIV.a

Hamarkadak:

1200koa 1210koa 1220koa 1230koa 1240koa1250koa 1260koa 1270koa 1280koa 1290koa

Kategoriak:

Jaiotakoak - Hildakoak

Gertaerak

Afrika

• Alauitak (Aliren oinordekoak) Maroko hegoaldeko Tafilalet oasian kokatu ziren.
• Malitik etorritako gizataldeek hausatarrak Islamera bihurtu zituzten.
• Ziur asko Jolof Inperioa eratu zen.
• Tutsi artzainak Ruanda ekialdean kokatzen hasi ziren, zegoeneko hutu lantzaileak eta pigmeo ehiztariak bizi ziren eskualdea. Mendeak igaro ahala, tutsiek nagusigoa ezarri eta hutuak mendeko hartu zituzten.
• Kiloa merkataritza postu persiarraren gailurra.
• 1270: Zortzigarren Gurutzada Tunisian, Luis IX.ak gidatua

Amerika

• Anasazi kultura, iparraldetik etorritakoa, ekialdeko Pueblo kultura guztietan nagusi izan zen (1200-1400). Adobezko horma garai eta sendoak eraiki zituzten herrixkak babesteko, agian Apatxe tribu nomadengandik.

Asia

• Angrok erregearen agintaldia Singosari-n (Java).
• Pasai sultanerria sortu zen Sumatra iparraldean, lehen indonesiar erresuma musulmana.
• Japoniako shogunak lehen harremanak izan zituen Yeso uharteko ainuekin (Hokkaidōn).
• Mongolen Inperioaren hedapena eta gailurra, batez ere mende hasieran Gengis Khani esker.
• Gurutzadak: bosgarrena (1215-1221), seigarrena (1227-1229), zazpigarrena (1245-1254) eta bederatzigarrena (1270-1271).

Europa

• Laugarren Gurutzada (1198 - 1204) eta Konstantinopoliseko Latindar Inperioaren.
• Gurutzada Albitarra (1209-1229) Frantzia iparraldeko baroi katolikoek Languedoc konkistatu zuten. Hasieran, Inozentzio II.ak konkista hau babestu zuen, kataroen heresia amaiarazteko.
• Andaluzia betikoaren errekonkista (1224-1248): Fernando III.ak, Gaztelako eta Leongo erregeak Jaén, Sibilia eta Kordoba konkistatu zituena.
• 1212: Navas de Tolosako gudua
• 1300: Bilbo hiribildua fundatu zen.

Ozeania

• Samoatarrek independentzia lortu zuten Tu'i Tonga inperiotik.

Pertsona nabarmenak

• Gengis Khan (1162-1227) mongoldar buruzagia
• Antso VII.a Indartsua (1194–1234) Nafarroako errege
• Tibalt I.a Koblakaria (1234–1253)
• Tibalt II.a Gaztea (1253–1270)
• Henrike I.a Gizena (1274–1305)
• Giotto (1267?-1337) margolari eta arkitektoa
• Dante Alighieri (1265-1321) idazlea
• San Tomas Akinokoa (1225/1226-1274) idazle eta filosofoa
• Marco Polo (1254-1324) bidaiaria
• San Frantzisko Asiskoa (1182-1226) erlijiosoa

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: XIII. mendea