Zalgize-Doneztebe

Zalgize-Doneztebe
Zuberoa, Euskal Herria
Doneztebe eliza
Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Zuberoa
Administrazioa
Estatua	Frantzia
Eskualdea	Akitania Berria
Departamendua	Pirinio Atlantikoak
Elkargoa	Euskal Hirigune Elkargoa
Barrutia	Oloroe-Donamaria
Kantonamendua	Euskal Mendialdea
Izen ofiziala	Sauguis-Saint-Étienne
Auzapeza	Pierre Arrosagarai (2020-2026)
Posta kodea	64470
INSEE kodea	64509
Herritarra	zalgiztar-doneztebear
Kokapena
Koordenatuak	43°09′07″N 0°53′17″W
Azalera	8,81 km2
Garaiera	175 - 728 metro
Distantzia	8 km (Maule-Lextarretik)
Demografia
Biztanleria	170 (2018:  −3)
Dentsitatea	17,93 biztanle/km²
Zahartzea	% 17,71
Ugalkortasuna	‰ 24,99
Ekonomia
Jarduera	% 78 (2011)
Desberdintasuna	% 6,28 (2011)
Langabezia	% 0 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 56,35 (2010)
Erabilera	% 23,97 (2011)
Datu gehigarriak
Sorrera	1843. urtea

Zalgize-Doneztebe ([s̻alɣis̻e dones̻teβe]) Zuberoako udalerria da, Arbaila eskualdean dagoena.

Geografia

Ingurune naturala

Uhaitzandi ibaia udalerritik igarotzen da, herrigunea honen eskuinaldean geratzen delarik (zati batzuetan udalerriaren mendebaldeko muga da ibaia). Era berean, Auzet erreka ere igarotzen da udalerritik. Uhaitzandiren ibaiadarrak diren Ibarra (bertara isurtzen diren Ihixart eta Kokostegi errekastoekin batera) eta Ibargonea errekak ere daude udalerrian.

Udalerriak dituen 8,81 km²-etatik 1,08 km² basoz osaturik dago.

Udalerri mugakideak

• Mendikota iparraldean
• Arrokiaga ipar-ekialdean
• Barkoxe ekialdean
• Ozaze-Zühara hego-mendebaldean
• Iruri hegoaldean

Historia

Udalerria, Zuberoako bizkonderriaren menekoa zen baroierria izan zen. Abadia laiko hau dokumentuetan 1327an agertu zen lehen aldiz. Jaurerri hau jabez askotan aldatu zen, Lukutze, Armendaritz, Ahetze eta Aintziondoko jaunak izan ziren jabeak, besteak beste. Gazteluak Aphalie zuen izena eta hortik uste da Abadie terminoa jaio zela. 1710ean Zalgizeko Margaritak Uharteko jaunarekin, Gabriel, ezkondu zen, era honetan bere jabetzak familia horrenetara lotuz.

Zalgize-Donezteben bazen Arbailetako mezulari-zerbitzua edo messagerie, Basabürüa eta Pettarra arteko Zuberoako eskualdea (Barkoxe, Altzürükü eta Zalgize-Doneztebe berak osatuta).

Zalgize eta Doneztebe herriak 1843ko ekainaren 27an batu ziren udalerri bakarra osatzeko.

Politika

Alkateak

Alkatea	Agintaldia	Alderdia
Marie-José Thornary	1995-2001
Pierre Arrosagarai	2001-2008 2008-

Demografia

Biztanleriaren bilakaera 1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851 301 296 304 289 369 346 450 450 456 1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896 425 360 390 390 392 440 397 374 391 1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954 395 379 371 308 313 301 291 314 290 1962 1968 1975 1982 1990 1999 2009 2014 2020 262 236 204 190 200 201 166 156 173

Garraioa

Txik Txak autobus sareko 11. lineak zerbitzua ematen dio udalerriari, astelehenetik larunbatera.

Horrez gain, udalerriko biztanleek Txik Txakeko eskaera bidezko garraioa erabili ahal dute astearte, ostegun, ostiral eta larunbatetan, Barkoxera, Maule-Lextarrera, Ospitalepera edo Sarrikotapera joateko.

Kultura

Hizkuntza

Zalagize-Doneztebeko Bettan eta Joana Hoqui (Ahotsak proiekturako).

Zuberera da udalerriko berezko euskalkia. Luis Luziano Bonapartek Atharratzeko azpieuskalkian kokatu zuelarik herriko hizkera. 1968an, 205 euskaldun bizi ziren udalerrian, herriguneko biztanleen %80 eta sakabanatuen %90.

2010ean egindako inkesta baten arabera herritarren erdia baino gehiago euskaldunak ziren, zehazki %56,35a, hala era euskararen erabilera %23,97an mantendu zen.

Literatura

Arnaud Oihenarten olerkietan atzeman daiteke olerkari famatu zalgiztar bati erreferentzia, Zalgizeko Bertrand, nahiz eta bere jatorriko testurik ez den gordetzen gaur egun. Bertrand, higanota bera, kontseilari izan zen 1597an Nafarroako Kantzelaritzan eta 1608 eta 1627 artean, orduan Pauen zegoen Nafarroako Erresumako parlamentuko kide.

Era berean, uste da Bertrand-i esker lortu zituela Oihenartek Zalgizeko atsotitz bilduma, geroago, Jean Jaurgainek aurkitu zituena Oihenarten paperen artean eta Julio Urkixok argitaratu zituela ondoren Eusko Ikaskuntzen Nazioarteko Aldizkarian 1908ean. (ikus Kanpo loturak)

Maskaradak

Zalgizeko gazteek 2004an eta 2014an antolatu zituzten maskaradak, Iruriko gazteekin batera. Horrez gain, zalgiztarrek 1921ean eman zituzten maskaradak.

Pastorala

2015ean udalerriak Pierra Lhande pastorala (Annick Renaud-Coulon-ek idatzia) prestatu zuen, iruritarrekin batera.

Kirola

2007ko Frantziako Tourreko 16. etapa, uztailaren 25ean egindakoa eta Orthezetik Aubisquera zihoana, udalerritik igaro zuen.

Ondasun nabarmenak

• Zalgizeko San Martin eliza. Hiru puntako kanpandorrea dauka.
• Doneztebeko Doneztebe eliza. Barruan dauden objektu batzuk monumentu historiko gisa izendatuta daude.
• Apphatia etxea, Pierre Lhanderen familia etxea izan zena.

Argazki galeria

• 
  Zalgizeko elizaren aurrealdea.
• 
  Zalgizeko elizaren atzealdea.
• 
  Doneztebe elizaren aurrealdea.
• 
  Doneztebe elizaren sarrera.
• 
  Herriko etxea
• 
  Apphatia jauregia

Zalgiztar-doneztebear ospetsuak

• Bertrand Zalgize (XVI. - XVII. mendeak), idazlea.
• Marcel Queheille (1930ean jaioa), txirrindulari profesional ohia.

Kanpo estekak

• Zalgizeko atsotitz bilduma

• Datuak: Q842629
• Multimedia: Sauguis-Saint-Étienne / Q842629
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Zalgize-Doneztebe

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa