Zink

Zinka
	30 Kobrea ← Zinka → Galioa
; 30	Zn
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakia	Zinka, Zn, 30
Serie kimikoa	trantsizio-metalak
Taldea, periodoa, orbitala	12, 4, d
Masa atomikoa	65,409(4) g/mol
Konfigurazio elektronikoa	[Ar] 3d10 4s2
Elektroiak orbitaleko	2, 8, 18, 2
Propietate fisikoak
Egoera	solidoa
Dentsitatea	(0 °C, 101,325 kPa) 7,14 g/L
Urtze-puntua	692,68 K; (419,53 °C, 787,15 °F)
Irakite-puntua	1.180 K; (907 °C, 1.665 °F)
Urtze-entalpia	7,32 kJ·mol−1
Propietate atomikoak
Kristal-egitura	hexagonala
Oxidazio-zenbakia(k)	3 [1], 2 (oxido anfoterikoa)
Elektronegatibotasuna	1,65 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala	1.a: 906,4 kJ/mol; 2.a: 1.733,3 kJ/mol; 3.a: 3.833 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)	135 pm
Erradio atomikoa (kalkulatua)	142 pm
Erradio kobalentea	131 pm
Van der Waalsen erradioa	139 pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa	(300 K) 116
Soinuaren abiadura	3.850 m/s
Isotopo egonkorrenak

Zinka elementu kimiko bat da, Zn ikurra eta 30 zenbaki atomikoa dituena. Zinka, nahiz eta zenbaitetan trantsizio-metal gisa sailkatu den, metala da. Bere taldeko beste elementuekin dituen antzekotasunez gain, magnesioaren eta berilioaren zenbait ezaugarri dauzka. Elementu hau urria da Lurrean, baina erraz erauzten da. Bere aplikaziorik garrantzitsuenetako bat altzairuaren galbanizazioa da. Funtsezko elementu kimikoa da.

Paracelsok aurkitu eta izendatu zuen XVI. mendean.

Ezaugarri nagusiak

Metal zuri urdinxka da, airean erretzen denean gar berde urdinxka igortzen duena. Aire lehorrak ez dio erasaten, baina hezetasuna badago oxidozko edo karbonato basikozko gainazala sortzen zaio, metala isolatuz eta korrosiotik babestuz.

Metal honek erresistentzia handia dauka deformazio plastikoaren aurrean. Tenperatura igo ahala, erresistentzia murriztu egiten da; hain zuzen, zink-xaflak sortzeko 100 °C-etik gora egin behar da lan. Ezin da garraztasun bidez gogortu eta giro-tenperaturan isurpen-fenomenoa jasaten du (gainerako metal eta aleazio gehienek ez bezala) eta karga txikiek deformazio ez iraunkorrak eragiten dituzte.

Erauzketa

Zinka sulfuro, oxido eta karbonatoaren bidez lortzen da gehien bat. Lehenengo pausoa mineralak oxidoetan bihurtzean datza. Karbonatoa tenperatura altuetara berotzen da oxigenorik gabe (kaltzinazioa).

ZnCO3 --> CO2 + ZnO

Eta sulfuroa txigorketara:

2 ZnS + 3 O2 --> 2 ZnO + 2 SO2

Labe elektriko batean oxidoa karbonoarekin erreduzitzen da. Bide honetatik lorturiko zinka burdin, artseniko, kadmio eta berun impurezak ditu, eta metalurgian spelter izenarekin ezagutzen da. Birdestilazio arduratsu batekin purifikatu daiteke. Bada beste prozedimendu bat zinka lortzeko, minerala txigortu eta sorturiko oxidoa azido sulfurikoan disolbatu, sulfatoa lortuz. Disoluzio hau kareaz eta zink hautsekin lantzen da impurezak kentzeko, eta jarraian, aluminio katodoekin elektrolizatzen da, %99.95eko purutasun duen zinka lortuz. Azido sulfurikoa berreskuratzen da eta prozesuan berrerabiltzen da.

Aplikazioak

Zinkaren %50 gutxi gorabehera teilatuentzat txapak, kanaloiak, urak jaisteko tutuak, baldeak eta ur-depositoak fabrikatzeko erabiltzen da. %30a geruza protektore bezala edo burdinen eta altzairuen galbanizazioan. Gelditzen dena aleazio batzuk sortzeko erabiltzen da, bereziki latoia.

Taldea →
↓ Periodoa

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11