Azaroaren 6

Azaroaren 6a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hamargarren eguna da, 311.a bisurteetan. 55 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Enrique Urbizu Jaiotza: Bilbo, 1962 Aritz López Garai Jaiotza: Barakaldo, 1980 José Luis de la Cuesta Jaiotza: Donostia, 1955 Gabriel Urralburu Jaiotza: Ezkaroze, 1950 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Erasmo Rotterdamgoa Jaiotza: Rotterdam, 1466 eta 1466 (egutegi gregorianoa) Heriotza: Basilea, 1536ko uztailaren 12a Emma Stone Jaiotza: Scottsdale (Arizona), 1988 eta 1988 Robert Musil Jaiotza: Klagenfurt, 1880 Heriotza: Geneva, 1942ko apirilaren 15a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Azaroaren 6ko jaiotzak Hongwu Emperor • Sidonius Apollinaris • Alois Senefelder • Thandie Newton • Jonas Lie • Michael Cunningham • Herbert Samuel, 1st Viscount Samuel • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Lope Agirre Jaiotza: Araotz, 1510(e)ko hamarkada Heriotza: Barquisimeto, 1561 Fernando Amarika Jaiotza: Gasteiz, 1866ko ekainaren 1a Heriotza: Gasteiz, 1956 Bixente Ameztoi Jaiotza: Donostia, 1946ko urtarrilaren 30a Heriotza: Villabona-Amasa, 2001 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Piotr Ilitx Txaikovski Jaiotza: Votkinsk (en) , 1840ko apirilaren 25a (juliotar egutegia) eta 1840ko maiatzaren 7a Heriotza: Malaya Morskaya Street, 13 (en) , 1893 (juliotar egutegia) Umar Jaiotza: Meka, 585 Heriotza: Medina, 644 Karlos X.a Frantziakoa Jaiotza: Versailles, 1757ko urriaren 9a Heriotza: Gorizia, 1836 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Azaroaren 6ko heriotzak Henry Fairfield Osborn • Karel Hynek Mácha • Princess Charlotte Augusta of Wales • Clive Dunn • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Plutonioa. 1528 - Alvar Nuñez Cabeza de Vaca espainiar konkistatzailea gaur egun Texas bezala ezagutzen den lurraldera heldu zen. 1844 - Dominikar Errepublika Espainiatik independizatu zen. 1860 - Abraham Lincoln izan zen Estatu Batuetan presidente aukeratu zuten lehen errepublikarra (16. presidentea). 1917 - Boltxebike eta tsaristen arteko borrokek San Petersburgo hartu zuten. Errusiako Iraultza hasi zen. 1944 - Plutonioa (irudian) produzitu zen lehen aldiz Hanford Siten, ondoren Fat Man bonba atomikoan erabiliko zena; Nagasakin (Japonia) jaurtia. 1982 - Joan Paulo II.a aita santuak, Loiolako santutegia bisitatu zuen, bere Euskal Herriko bisitaldiaren barruan. + Gertaera gehiago... Egutegia << Azaroa >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Larunbata 2022: Igandea 2023: Astelehena 2025: Osteguna 2026: Ostirala 2027: Larunbata Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Eate eta Tello.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1808 – Balmasedako gudua, Iberiar Penintsulako Gerrakoa.
• 1980 – ETAk Alberto Lisalde Ramos hil zuen Eibarren eta Sotero Mazo Figueras Gipuzkoan.
• 1982 – Joan Paulo II.a aita santuak, Loiolako santutegia bisitatu zuen, bere Euskal Herriko bisitaldiaren barruan.
• 1986 – Donostiako Bilintx liburudendan lehergailu batek eztanda egin zuen. Urtebetean bigarren aldia zen Bilintxen talde parapolizialek halako erasoa eragiten zutela.
• 2011 – Gipuzkoa, Bizkaia eta Nafarroako iparraldean (batez ere Baztan eskualdean) uholdeak jazo ziren, ondorioz Irunen pertsona bat hil eta Derion beste pertsona bat desagertu zelarik.

Mundua

• 1917 – Boltxebike eta tsaristen arteko borrokek San Petersburgo hartu zuten. Errusiako Iraultza hasi zen.
• 1975 – Mendebaldeko Sahara okupatuz Ibilaldi Berdea abiatu zuten marokoarrek, 350.000 zibil eta 40.000 soldadu marokoarrek.
• 2001 – ETAk bonba-auto bat leherrarazi zuen Madrilen.
• 2005 – Kentuckyko estatu amerikarrean egondako tornadoek 23 hildako eragin zituzten.
• 2006 – Japoniako Hokkaido uhartean egondako tornado batek bederatzi hildako eragin zituen.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 2007 – Xabier Montoiaren Euskal hiria sutan eta Fernando Reyren Pereirak dioenez lanek irabazi zituzten euskarazko eta itzulpengintzako, hurrenez hurren, Euskadi Literatura Sariak.

Mundua

• 1987 – Cry Freedom ("Askatasuna Ohiukatu") filma estreinatu zen, Richard Attenboroughek zuzendu eta Denzel Washington, Kevin Kline, Penelope Wilton eta Kevin McNally aktoreek antzeztu zuten.
• 1996 – Ramson ("Erreskatea") filma estreinatu zen, Ron Howardek zuzendu eta Mel Gibson, Rene Russo eta Gary Sinise aktoreek antzeztu zuten.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1806 – Leonardo Zuloaga, Mexikon lurjabe handia bilakatutako bizkaitarra (h. 1865).
• 1884 – Miguel Sena, gipuzkoar futbolaria (h. 1969).
• 1896 – Félix Huarte Goñi, nafar ekonomialari eta finantzaria (h. 1971).
• 1901 – Jean-Baptiste Urrutia, baxenafar apezpiku-misiolaria (h. 1979).
• 1920 – Eugenio Etxebarria, bizkaitar albokari eta albokagilea, batzuen hitzetan azken albokari tradizionala (h. 2008).
• 1924 – Frantzisko Garmendia Aiestaran, gipuzkoar elizgizona, New Yorkeko Apezpiku Laguntzaile izandakoa (h. 2005).
• 1928 – Jose Luis Ugarte, euskal nabigatzailea, bakarkako estropadetan aditua (h. 2008).
• 1943 – Alfonso Dubois, bizkaitar ekonomialaria eta EHUko irakaslea.
• 1946 – Javier Otano, Nafarroako Gobernuko lehendakari ohia.
• 1950 – Gabriel Urralburu, Nafarroako Gobernuko lehendakari ohia.
• 1955 – José Luis de la Cuesta, gipuzkoar legelaria.
• 1957 – Odile Kruzeta, gipuzkoar kazetaria.
• 1962 – Enrique Urbizu, bizkaitar gidoigile eta zinema zuzendaria.
• 1964 –
  • Patrick Keheille, zuberoar idazlea, pastoralak idazteagatik nabaritua.
  • Félix Sarriugarte, bizkaitar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1967 – Josune Gorostidi, gipuzkoar txirrindulari ohi eta herri kirolaria.
• 1971 – Iratxe Sorzabal, gipuzkoar ETAkidea.
• 1972 – Ana Fernández-Villaverde, La Bien Querida, bizkaitar margolari eta musikagilea.
• 1976 – Saúl Cepeda, gipuzkoar kazetari, idazle eta gourmanda.
• 1977 – Oier Aizpurua, gipuzkoar piraguista eta arraunlaria.
• 1979 – Ander Vilariño, gipuzkoar auto pilotua.
• 1980 – Aritz López Garai, bizkaitar futbolaria.
• 1989 – Lander Martínez, arabar politikaria.
• 1992 – Oihane Mendizabal, gipuzkoar arkeologoa.
• 1996 – Eraitz Saez de Egilaz, gipuzkoar abokatu eta politikaria, EH Bilduko Gazteri Idazkaria.
• 1998 – Sara Iparragirre, gipuzkoar saskibaloi-jokalaria.

Mundua

• 1479 – Joana Eroa, gaztelako erregina (h. 1555).
• 1494 – Suleiman I.a, Otomandar Inperioko hamargarren sultana (h. 1566).
• 1617 – Leopoldo Medici, italiar kardinala (h. 1675).
• 1661 – Karlos II.a Espainiakoa, Espainiako erregea (h. 1700).
• 1754 – Frederiko Württembergekoa, Württembergeko erregea (h. 1816).
• 1774 – Severo Andriani, kataluniar elizgizona (h. 1861).
• 1778 – Augustinos Kapodistrias, Greziako estatuburua (h. 1857).
• 1814 – Adolphe Sax, belgikar musikaria eta musika-tresnen egilea (h. 1894).
• 1825 – Charles Garnier, frantziar arkitektoa (h. 1898).
• 1835 – Cesare Lombroso, italiar kriminologo, frenologo, sendagile eta Italiako kriminologia positibistako eskolaren sortzailea (h. 1909).
• 1841 – Armand Fallières, Frantziako presidentea (h. 1931).
• 1854 – John Philip Sousa, estatubatuar musikagile eta banda-zuzendaria (h. 1932).
• 1858 – Caran d'Ache, frantziar satiragile eta marrazkilari politikoa (h. 1909).
• 1879 – Kazimieras Būga, lituaniar hizkuntzalaria (h. 1924).
• 1880 – Robert Musil, austriar idazlea (h. 1942).
• 1886 – Ida Barney, estatubatuar astronomoa, 150.000 izarren neurketa astrometrikoak egin zituelako ezaguna (h. 1982).
• 1892 – Osbert Sitwell, ingeles idazlea (h. 1969).
• 1901 – Richard Ithamar Aaron, galestar filosofoa (h. 1987).
• 1906 – Emma Lehmer, errusiar-estatubatuar matematikaria (h. 2007).
• 1908 –
  • Françoise Dolto, frantziar pediatra eta psikoanalista, haurtzaroaren psikoanalisia ikertzeagatik ospetsua (h. 1988).
  • Teizo Takeuchi, japoniar futbolaria (h. 1946).
• 1910 – Miguel Reale, brasildar filosofo eta legelaria (h. 2006).
• 1913 – María Bruguera Pérez, espainiar militante libertarioa eta aktibista feminista (h. 1992).
• 1914 – Jonathan Harris, estatubatuar aktorea.
• 1919 –
  • Sophia de Mello Breyner, portugaldar idazlea, XX. mendeko Portugalgo olerkaririk handienetakoa (h. 2004).
  • Marcos Gándara, Ekuadorko militar eta estatuburua (h. 2011).
• 1921 – James Jones, estatubatuar idazlea (h. 1977).
• 1922 – Michel Crozier, frantziar soziologoa, erakundeen soziologiaren alorrean analisi estrategikoaren sortzaile nagusia (h. 2013).
• 1925 –
  • Jean Aurel, frantziar zinemagilea (h. 1996).
  • Michel Bouquet, frantziar antzezlea (h. 2022).
• 1926 – Jackie Forster, ingeles kazetaria, lesbianen eskubideen aldeko ekintzailea (h. 1998).
• 1931 – Mike Nichols, estatubatuar zinemagilea (h. 2014).
• 1932 – François Englert, belgikar fisikari teorikoa, 2013ko Fisikako Nobel Saria.
• 1933 – Carlos Correia, Ginea-Bissauko lehen ministroa (h. 2021).
• 1938 –
  • Diana Russell, hegoafrikar aktibista eta idazle feminista (h. 2020).
  • Seishiro Shimatani, japoniar futbolaria (h. 2001).
• 1940 – Clara Janés, kataluniar idazlea.
• 1942 –
  • Kelvin Ogilvie, kanadar kimikaria, azido erribonukleikoaren (RNA) sintetizatzailea asmatzailea.
  • Félix Vidal Costa, espainiar fisikaria eta ikertzailea.
• 1943 – Severo Moto, ekuatoreginear kazetaria eta politikaria.
• 1946 –
  • Joan Francesc Baixas, kataluniar margolari, antzerki zuzendari eta txotxongilolaria.
  • Sally Field, estatubatuar aktorea.
  • George Young, australiar musikari, egile abeslari eta musika ekoizlea (h. 2017).
• 1947 – Mesut Yılmaz, Turkiako lehen ministroa (h. 2020).
• 1948 –
  • Glenn Frey, estatubatuar musikari, abeslari eta aktorea, Eagles taldearen kide sortzailea (h. 2016).
  • Rushton Moreve, estatubatuar baxu-jotzailea, Steppenwolf taldeko kidea (h. 1981).
• 1949 – Arturo Sandoval, kubatar musikaria, pianista eta tronpeta-jotzailea.
• 1951 –
  • Alain Etchegoyen, frantziar filosofo eta ekonomista (h. 2007).
  • Simon Conway Morris, ingeles paleontologo eta astrobiologoa, Kanbriar garaino Burgess Shale aztarnategiko fosilen inguruan egindako ikerketengatik ezaguna.
• 1954 – Montserrat Tura, kataluniar politikari eta saiakera-idazlea.
• 1957 – Cam Clarke, estatubatuar ahots-aktorea eta abeslaria.
• 1965 –
  • Valérie Benguigui, frantziar aktorea (h. 2013).
  • Yayo Guridi, argentinar aktore eta umorista.
• 1967 – Emmanuelle Bercot, frantziar aktore, gidoigile eta zinema zuzendaria.
• 1968 - Sandie Richards, jamaikar atleta, 400 metroko lasterketan eta 4 x 400 metroko erreleboetan aditua.
• 1969 –
  • Arancha de Benito, espainiar telebista-aurkezlea.
  • Colson Whitehead, estatubatuar eleberrigilea.
• 1970 – Ethan Hawke, estatubatuar aktore, idazle eta zuzendaria.
• 1971 – Laura Flessel, frantziar eskrimalaria, ezpata modalitatekoa.
• 1972 –
  • Thandie Newton, ingeles aktorea.
  • Rebecca Romijn, estatubatuar aktore eta modelo ohia.
• 1974 – Frank Vandenbroucke, belgikar txirrindularia (h. 2009).
• 1976 – Lluvia Rojo, espainiar aktore eta abeslaria.
• 1979 – Lamar Odom, NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
• 1987 – Ana Ivanović, serbiar tenislaria.
• 1988 –
  • Alexandra Elbakian, Zientzietako Pirata Erregina, kazakhstandar programatzaile informatikoa, Sci-Hub gunearen sortzailea.
  • Emma Stone, estatubatuar aktorea.
  • Conchita Wurst, austriar abeslari eta drag queena.
• 1990 –
  • Luna Miguel, espainiar poeta, idazlea eta kazetaria.
  • André Schürrle, alemaniar futbolari ohia.
• 1991 – Olga Smirnova, errusiar balet-dantzaria .

Heriotzak

Euskal Herria

• 1927 – Vicente García Castañón, nafar meatz-ingeniaria, Madrilen.
• 1956 – Fernando Amarika, arabar margolari inpresionista (j. 1866).
• 2000 – José Joaquín Arazuri, nafar medikua eta historialaria j. 1918).
• 2001 – Bixente Ameztoi, euskal herritar margolari surrealista (j. 1946).
• 2008 – Karmelo Etxenagusia, euskal idazlea, euskaltzain urgazlea eta Bilbo elizbarrutiko gotzain laguntzailea (j. 1932).

Mundua

• 1003 – Joan XVII.a, Aita santua.
• 1355 – Arnaldo Barbazangoa, okzitaniar elizgizona, Iruñeko apezpikua.
• 1406 – Inozentzio VII.a, Aita santua (j. c. 1339).
• 1568 – Ana Brunswick-Lüneburgekoa, Brunswick-Lüneburgeko dukesa jaiotzez eta Pomeraniako dukesa ezkontzaz (j. 1502).
• 1632 – Gustavo II.a Adolfo, Suediako erregea (j. 1594).
• 1646 – Ana Caro de Mallén, Espainiako Urrezko Aroko poeta eta antzerkigilea (j. c. 1590).
• 1650 – Gilen II.a Orangekoa, Nassauko konde eta Orangeko printzea (j. 1626).
• 1656 – Joanes IV.a, Portugalgo erregea (j. 1604).
• 1672 – Heinrich Schütz, alemaniar musikagilea (j. 1585).
• 1767 – Giovanni Battista Pittoni, italiar margolaria (j. 1687).
• 1822 – Claude Louis Berthollet, frantziar kimikaria (j. 1748).
• 1836 – Karlos X.a Frantziakoa, Frantziako eta Nafarroako erregea (j. 1757).
• 1887 – Eugène Pottier, frantziar politikaria, Lehenengo Internazionaleko kidea (j. 1816).
• 1892 – Juana Manuela Gorriti, argentinar idazlea (j. 1818).
• 1893 – Piotr Ilitx Txaikovski, errusiar musikagilea (j. 1840).
• 1912 – Mykola Lysenko, ukrainar musikagile, piano-jotzaile, orkestra-zuzendari eta etnomusikologoa (j. 1842).
• 1913 – William Henry Preece, galestar elektrizitate ingeniari eta asmatzailea (j. 1834).
• 1920 – Arturo Soria, espainiar hirigile, eraikitzaile, geometra eta kazetaria (j. 1844).
• 1929 – Max Badengoa, Alemaniako kantzilerra (j. 1867).
• 1930 – Adolf Wölfli, suitzar marrazkilari, margolari, idazle eta musikagilea (j. 1864).
• 1934 – Florence Ethel Johnson, australiar feminista, sindikalista eta hezitzailea (j. 1884).
• 1940 – Joseph Vrindts, valonieraz idatzi zuen belgikar akademikoa eta idazlea (j. 1855).
• 1941 – Maurice Leblanc, frantziar idazlea (j. 1864).
• 1955 – Edwin Barclay, Liberiako 18. presidentea (j. 1882).
• 1960 – Erich Raeder, alemaniar almirantea (j. 1876).
• 1964 –
  • Hans von Euler-Chelpin, alemaniar-suediar biokimikaria, 1929ko Kimikako Nobel Saria (j. 1873).
  • Hugo Koblet, suitzar txirrindularia (j. 1925).
  • Anita Malfatti, brasildar margolaria (j. 1889).
• 1965 – Edgar Varèse, frantziar-estatubatuar musikagilea eta orkestra-zuzendaria (j. 1883).
• 1970 – Agustín Lara, mexikar musikari eta poeta.
• 1978 – Henri Suter, suitzar txirrindularia (j. 1899).
• 1982 – Shiro Teshima, japoniar futbolaria (j. 1907).
• 1984 – Gastón Suárez, boliviar dramaturgo eta idazlea.
• 1986 –
  • James S. Holmes, nederlandar poeta, traduktologo eta itzultzailea (j. 1924).
  • Lili Kraus, hungariar pianista (j. 1903).
• 1987 –
  • George Laurence, kanadar fisikaria (j. 1905).
  • Jean Rivier, frantziar musikagilea (j. 1896).
• 1989 – Margarete Buber-Neumann, alemaniar idazlea (j. 1901).
• 1991 – Gene Tierney, estatubatuar aktorea (j. 1920).
• 1993 – Joseph Serchuk, judu partisanoen unitate bateko komandantea Holokaustoaren garaian (j. 1919).
• 1998 – Niklas Luhmann, alemaniar soziologoa (j. 1927).
• 2006 – Francisco Fernández Ochoa, espainiar eskiatzaile alpinoa (j. 1950).
• 2010 – Teresa Icaza, panamar artista plastikoa (j. 1940).
• 2013 – Victoria Sau, kataluniar idazlea, psikologoa eta aktibista politiko feminista (j. 1930).
• 2015 – Yitzhak Navon, Israelgo 5. presidentea (j. 1921).
• 2017 – Richard F. Gordon Jr., estatubatuar astronauta (j. 1929).
• 2019 – Jan Stráský, azken Txekoslovakiako lehen ministroa (j. 1940).
• 2020 – Fernando Solanas, argentinar zinema zuzendari eta politikaria (j. 1936).
• 2021 –
  • Pavol Molnár, eslovakiar futbolaria (j. 1936).
  • Cissé Mariam Kaïdama Sidibé, Maliko lehen ministroa (j. 1948).
  • Arcadio Pardo, Parisen bizi izandako poeta, argitaratzaile eta irakasle espainiarra (j. 1928).
  • Jukhim Zviahilski, Ukrainako lehen ministroa (j. 1933).
• 2022 –
  • Paul McNaughton, irlandar errugbilaria (j. 1952).
  • Edward C. Prescott, estubatuar ekonomialari eta unibertsitate irakaslea, 2004ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1940).
• 2023 – Antoni Martí, Andorrako lehen ministroa (j. 1963).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Eate eta Tello.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2992
• Multimedia: 6 November / Q2992

Azaroaren 5 | Urteko egutegi | Azaroaren 7