Irailaren 11

Irailaren 11 gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta berrogeita hamalaugarren eguna da, 255.a bisurteetan. 111 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Julio Salinas Jaiotza: Bilbo, 1962 Conchita Montenegro Jaiotza: Donostia, 1911 eta 1912 Heriotza: Madril, 2007ko apirilaren 22a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan D. H. Lawrence Jaiotza: Eastwood (en) , 1885 eta 1885 Heriotza: Vence, 1930eko martxoaren 2a Theodor Wiesengrund Adorno Jaiotza: Frankfurt am Main, 1903 Heriotza: Visp, 1969ko abuztuaren 6a Ferdinand E. E. Marcos Jaiotza: Sarrat, 1917 Heriotza: Honolulu, 1989ko irailaren 28a Franz Beckenbauer Jaiotza: Richard-Wagner-Straße 19 (München) (en) eta Munich, 1945 Heriotza: Salzburgo, 2024ko urtarrilaren 7a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Irailaren 11ko jaiotzak Moby • Ludacris • Gerard de Lairesse • Emperor Xuanzong of Tang • Eduard Hanslick • Taraji P. Henson • Nicolai Abildgaard • Harry Connick Jr. • Juhani Aho • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Gabriel María Ybarra de la Revilla Jaiotza: Bilbo, 1877ko apirilaren 5a Heriotza: Bilbo, 1951 Julio Beobide Jaiotza: Zumaia, 1891ko abenduaren 19a Heriotza: Zumaia, 1969 Manuel Iribarren Jaiotza: Iruñea, 1902ko abenduaren 1a Heriotza: Iruñea, 1973 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Nikita Khrustxov Jaiotza: Kalinovka (en) , 1894ko apirilaren 3a (juliotar egutegia) Heriotza: Mosku, 1971 Salvador Allende Jaiotza: Santiago, 1908ko ekainaren 26a eta 1908 Heriotza: Santiago, 1973 Jacques Cartier Jaiotza: Saint-Malo, 1491ko abenduaren 31 Heriotza: Saint-Malo, 1557 David Ricardo Jaiotza: Londres, 1772ko apirilaren 18a Heriotza: Gatcombe Park (en) , 1823 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Irailaren 11ko heriotzak Joseph-Nicolas Delisle • Joe Zawinul • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Dorre Bikien aurkako erasoa. 1297 - William Wallaceren agindupean, eskoziarrek ingelesak garaitu zituzten Stirlingeko zubiko guduan. 1962 - The Beatles taldeak lehen singlea bukatu zuen: Love Me Do. 1973 - Txile: Augusto Pinochetek zuzendutako armadak herrialdearen kontrola hartu zuen eta Salvador Allendek bere buruaz beste egin zuen La Moneda jauregian. 2001 - AEBen aurkako eraso izugarria egin zuen Al Kaedak: bi hegazkinek New Yorkeko Dorre Bikiak jo zituzten (irudian) eta 3.000 hildako eragin. 2008 - Ekainberri, Ekaingo leizearen erreplika zabaldu zuten. + Gertaera gehiago... Egutegia << Iraila >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Larunbata 2022: Igandea 2023: Astelehena 2025: Osteguna 2026: Ostirala 2027: Larunbata Izendegia Santutegia: Teodora Alexandriakoa, Elias Espeleota, Joan Gabriel Perboyre, Deiniol Seaska egutegia: Koro, Koru eta Adur.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1974 – ETAk Martin Durán Grande goardia zibila hil zuen Nafarroan.
• 2007 – Espainiako Auzitegi Nazionaleko Baltasar Garzon epaileak Juan Mari Olano Askatasunaren eleduna kartzelara bidali zuen.
• 2008 – Europar Batasuneko Justizia Auzitegiak EAEko foru ogasun sistema onartu eta babesteko erabakia hartu zuen.

Mundua

• 1297 – Stirling zubiko gudua: William Wallace-en agindupean, eskoziarrek ingelesak garaitu zituzten.
• 1973 – Augusto Pinochetek zuzendutako armadak Txileko herrialdearen kontrola hartu zuen eta Salvador Allendek bere buruaz beste egin zuen La Monedan.
• 2001 – 2001eko irailaren 11ko atentatuak: New Yorkeko World Trade Center eta Washingtongo Pentagonoa eraikinek, hegazkin bidezko atentuak jasan zituzten inoiz inork AEBetako lurraldean jo duen erasorik larriena sorraraziz.
• 2005 – Junichiro Koizumi, Japoniako lehen ministro berraukeratu zuten.
• 2006 – 736 etorkin ailegatu ziren Kanarietara Mauritaniatik itsasoz etorriak.
• 2012 – "Catalunya, nou estat d'Europa" manifestazioa: Bartzelonan milioi bat eta erdi lagun Kataluniaren independentziaren alde manisfestatu ziren.
• 2013 – Kataluniako Egun Nazionala: Kataluniako independentismoa aldarrikatuz 400 kilometro luze zituen Via Catalana izeneko giza-katea egin zen.
• 2014 – Kataluniako Egun Nazionalean jendetza handiak Kataluniaren autodeterminaziorako erreferendumaren eta independentziaren alde V erraldoi bat osatuz Bartzelonako kaleak bete zituen.
• 2018 – Fem la República Catalana (Kataluniako Errepublika egin dezagun) manifestazioak miloi bat inguru lagun bildu zituen Bartzelonan.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 2008 – Ekainberri, Ekaingo leizearen erreplika zabaldu zuten.

Mundua

• 1962 – Ingalaterra: The Beatles taldeak lehen singlea bukatu zuten: Love Me Do.
• 1987 – Hellraiser filma estreinatu zen, Clive Barkerek zuzendu eta Andrew Robinson, Clare Higgins, Sean Chapman, Ashley Laurence, Doug Bradley, Nicholas Vince, Simon Bamford, Grace Kirby eta Oliver Smith aktoreek antzeztu zuten.
• 1992 – Sneakers (Begiluzeak) filma estreinatu zen, Phil Alden Robinsonek zuzendu eta Robert Redford, Dan Aykroyd, Ben Kingsley, Mary McDonnell, River Phoenix, Sidney Poitier eta David Strathairn aktoreek antzeztu zuten.
• 1998 – Rounders filma estreinatu zen, John Dahlek zuzendu eta Matt Damon, Edward Norton, John Turturro, Famke Janssen, Gretchen Mol, John Malkovich eta Martin Landau aktoreek antzeztu zutelarik.

Kirolak

Euskal Herria

• 2011 – Urdaibaik Kontxako CXVI. Bandera irabazi zuen; bermeotarrek lortzen zuten ondoz ondoko bigarrena zen.
• 2016 – Kontxako CXXI. Bandera: Gizonezkoetan Urdaibai (Bermeo) garaile eta emakumezkoetan San Juan (Pasai Donibane).
• 2022 – 2022ko Kontxako Bandera: Urdaibai (Bermeo)k 6. bandera eskuratu zuen, eta Oriok hirugarrena emakumezkoetan.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1710 – Juan Kastañiza, bizkaitar militarra (h. 1770).
• 1811 – Joan Batista Artxu, euskal idazlea (h. 1881).
• 1868 – Migel Muñoa, gipuzkoar irakaslea, gaur egungo ikastolen aitzindaria (h. 1953).
• 1875 – Adolfo Sáenz-Alonso, Real Sociedad futbol klubeko lehenengo presidentea (h. 1964).
• 1885 – Pedro Mourlane Mitxelena, gipuzkoar idazle eta kazetaria (h. 1955).
• 1892 – Jose Antonio Uharte, nafar biolinista (h. 1968).
• 1911 – Conchita Montenegro, euskal herritar aktore eta dantzaria (h. 2007).
• 1916 – Faustino Azpiazu, Sakabi, euskal trikilaria, Sakabi eta Egañazpi bikoteko kidea (h. 1995).
• 1923 – Jose Luis Akarregi, esku huskako euskal pilotaria (h. 2012).
• 1924 – Julien Arrieta, gipuzkoar errugbilaria (h. 2017).
• 1925 – Agustín Argote, bizkaitar boxeolaria (h. 1996).
• 1926 – Imanol Lertxundi, militante ezkertiar eta abertzalea (h. 1995).
• 1935 – Jazinto Sagarna, Gorbeiako artzaina, bizkaitar artzain eta eguraldi iragarlea (h. 2018).
• 1939 –
  • Mariano Ferrer, gipuzkoar kazetaria (h. 2019).
  • Klaudio Harluxet, baxenafar informatikaria, politikaria eta euskaltzalea, euskarazko informatikan aitzindaria (h. 1993).
• 1947 –
  • José Antonio Nielfa, La Otxoa, bizkaitar transformista eta musikaria, 1970-80 hamarkadan Hego Euskal Herrian publiko orokorrarentzat ezaguna izan zen lehen LGBT artista.
  • Amaia Zubiria, gipuzkoar abeslaria, Euskal Abestigintza Berriak emandako emakumezko abeslaririk garrantzitsuena.
• 1953 – Juan José Crespo Galende, PCE (r)-ko eta GRAPOko bizkaitar militantea (h. 1981).
• 1960 – Pantxoa Etxegoin, baxenafar kultura-eragilea.
• 1962 – Julio Salinas, bizkaitar futbolari ohia eta kirol esataria.
• 1967 – Javier Vizcaino, bizkaitar kazetaria eta irrati esataria.
• 1973 – Maite Ruiz de Larramendi, nafar palaria.
• 1977 – Katia Reimberg, brasildar-gipuzkoar Giza Eskubideen aldeko ekintzailea eta feminista, São Paulon.
• 1986 – Fabrice Martin, lapurtar tenislaria.
• 1989 – Enrique Sanz, nafar txirrindularia.
• 1997 – Andrea Monrocle, bizkaitar artista plastikoa.
• 2005 – Udane Ostolaza, gipuzkoar harri-jasotzailea.

Mundua

• 1182 – Minamoto no Yoriie, Japoniako Kamakura shogunerriko bigarren shoguna (h. 1204).
• 1470 – Martin Waldseemüller, alemaniar kartografoa, Amerika izena erabiltzen lehenengoa (h. 1520).
• 1476 – Luisa Savoiakoa, Frantzisko I.a Frantziakoaren ama (h. 1531).
• 1494 – Elixabete Brunswick-Lüneburgekoa, Brunswick-Lüneburgeko dukesa jaiotzez eta Guelderseko dukesa ezkontzaz (h. 1572).
• 1522 – Ulisse Aldrovandi, italiar naturalista, historia naturaleko ikasketen aita (h. 1605).
• 1524 – Pierre de Ronsard, frantziar poeta (h. 1585).
• 1557 – Josef Calasanz, espainiar apaiz eta hezitzailea, Eskolapioak kongregazioaren fundatzailea (h. 1648).
• 1611 – Henri de La Tour d'Auvergne (Turenneko bizkondea), Frantziako mariskal jenerala (h. 1675).
• 1656 – Ulrika Eleonor Danimarkakoa, Suediako erregina ezkontidea (h. 1693).
• 1741 – Arthur Young, britainiar ekonomialaria (h. 1820).
• 1762 – Joanna Baillie, eskoziar poeta eta dramagilea (h. 1851).
• 1769 – Johann Erdmann Hummel, alemaniar margolaria (h. 1852).
• 1771 – Mungo Park, eskoziar esploratzailea, botanikoa eta naturalista (h. 1808).
• 1798 – Franz Ernst Neumann, alemaniar mineralogo eta fisikaria (h. 1895).
• 1815 – Karl Zeiss, alemaniar optikoa (h. 1888).
• 1838 – Adam Asnyk, poloniar olerkari eta antzerkigilea (h. 1897).
• 1861 – Erich von Falkenhayn, Alemaniako Estatu Nagusiaren nagusia (h. 1922).
• 1862 – O. Henry, estatubatuar idazle eta kazetaria (h. 1910).
• 1865 – Rainis, letonierazko olerkaria (h. 1929).
• 1869 – Víctor Català, kataluniar eleberrigilea (h. 1966).
• 1870 – Nils Kjær, norvegiar idazlea (h. 1924).
• 1875 – Edith Humphrey, ustez Kimikako doktoretza lortu zuen lehen emakume britainiarra (h. 1978).
• 1877 –
  • Feliks Dzerzhinski, Burdinezko Feliks, poloniar boltxebikea (h. 1926).
  • James Hopwood Jeans, ingeles fisikari eta astronomoa (h. 1946).
  • Rosika Schwimmer, hungariar aktibista feminista, bakezale eta sufragista (h. 1948).
• 1881 – Asta Nielsen, danimarkar aktorea (h. 1972).
• 1883 – William Llewellyn Dyer, ingeles enpresaburu eta futbolaria (h. 1936).
• 1885 – D.H. Lawrence, ingeles idazle eta poeta (h. 1930).
• 1889 – Pierre Reverdy, frantziar olerkaria (h. 1960).
• 1890 – Euphemia Haynes, estatubatuar matematikari eta irakaslea (h. 1980).
• 1891 – Noël Gallon, frantziar konpositore eta musika irakaslea (h. 1966).
• 1892 – Lucien Buysse, belgikar txirrindularia (h. 1980).
• 1903 – Theodor Adorno, alemaniar filosofo, soziologo eta musikologoa (h. 1969).
• 1904 – José María Bueno, espainiar kardinala, Gasteizko gotzaina izandakoa (h. 1987).
• 1910 – Manuel Mujica Láinez, argentinar idazlea (h. 1984).
• 1913 – Johanne Andersen, daniar apaiz luterotarra (h. 1999).
• 1917 – Ferdinand Marcos, Filipinetako diktadorea (h. 1989).
• 1919 – Ota Šik, txekiar ekonomialaria, Pragako 1968ko Udaberriko buruzagietako bat (h. 2004).
• 1927 – Abel San Martín, Barberito I.a, esku huskako errioxar pilotaria (h. 1980).
• 1930 –
  • Jean-Claude Forest, frantziar komikigilea (h. 1998).
  • Vera T. Sós, hungariar matematikaria, zenbakien teorian eta konbinatorian espezializatua (h. 2023).
• 1933 –
  • Rachid Sfar, Tunisiako lehen ministroa (h. 2023).
  • Mátyás Szűrös, Hungariako presidentea.
• 1935 –
  • Arvo Pärt, estoniar musikagilea.
  • German Titov, sobietar kosmonauta, Lurra orbitatu zuen bigarren gizakia (h. 2000).
• 1937 – Paola Belgikakoa, Belgikako erregina ezkontidea.
• 1940 – Brian De Palma, estatubatuar zinema-zuzendari eta gidoigilea.
• 1943 – Michel Herjean, bretoi sindikalista eta independentista (h. 2022).
• 1944 – Serge Haroche, frantziar fisikaria, 2012ko Fisikako Nobel Saria.
• 1945 – Franz Beckenbauer, Kaiserra, alemaniar futbolaren historiako jokalaririk onentzat hartua (h. 2024).
• 1946 – Anthony Browne, Haur eta Gazte Liburuen ilustratzaile eta idazle britainiarra.
• 1947 – Gerry Conway, ingeles musikaria, Jethro Tull eta Fairport Convention taldeetako kidea (h. 2024).
• 1950 – Eijun Kiyokumo, japoniar futbolari ohia.
• 1951 – Hugo Porta, argentinar arkitekto eta errugbilari ohia.
• 1956 – Roger Subirats, Roger, kataluniar komikilaria (h. 2017).
• 1960 – Hiroshi Amano, japoniar ingeniaria, 2014ko Fisikako Nobel Saria.
• 1961 - Dolores Sanchez Palomino, galiziar irakaslea eta filologoa.
• 1963 – Carmen Ybarra Careaga, espainiar enpresaburua da, Ybarrako Arriluce III. markesa.
• 1965 –
  • Baxar al-Assad, Siriako presidentea.
  • Pablo Granados, argentinar aktore, musikagile eta umorista.
• 1967 – Sung Jae-gi, Hego Koreako feminismoaren aurkako ekintzailea (h. 2013).
• 1970 – Paul B. Preciado, espainiar filosofoa eta queer aktibista.
• 1972 – Eoin Ó Broin, irlandar politikari eta idazlea.
• 1982 –
  • Sviatlana Tsikhanouskaia, bielorrusiar giza eskubideen aldeko ekintzailea eta politikaria.
  • Lieuwe Westra, Herbehereetako txirrindularia (h. 2023).
• 1983 - Vivian Cheruiyot, kenyar atleta, distantzia ertainetan eta maratoian aditua.
• 1987 – Munroe Bergdorf, britainiar emakumezko modelo transgenero, DJ eta transexualen aldeko eta arrazakeriaren aurkako ekintzailea.
• 1988 – Juanfran, espainiar futbolaria.
• 1994 –
  • Jaylon Brown, estatubatuar saskibaloi jokalaria.
  • Jordi el Niño Polla, espainiar aktore pornografikoa.
• 1995 – Matilda De Angelis, italiar musikagilea, abeslaria eta aktorea.
• 1999 – Samantha Hudson, espainiar artista, abeslari, aktore, interneteko ospetsu eta LGBT kolektiboko aktibista.
• 2001 – Jovan Kljajić, montenegroar saskibaloi jokalaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1951 – Gabriel Ybarra, bizkaitar merkatari, enpresaburu eta industrialaria (j. 1877).
• 1969 – Julio Beobide, zumaiar eskultorea (j. 1891).
• 1973 – Manuel Iribarren, nafar idazle eta kritikaria (j. 1902).
• 1974 – Krispin Sorarrain, Alkizako alkatea eta kronista (j. 1889).
• 1980 – Ignacio Agirrezabala, Txirri II.a, euskal herritar futbolari eta ingeniaria (j. 1909).
• 1992 – Fernando Otazu, gipuzkoar abokatu eta politikaria (j. 1920).
• 2002 –
  • Resurrección Hernández Gil, 109 urte bizi izan zen euskal herritarra (j. 1893).
  • Rosario Zubizarreta, Ermua I, bizkatar erraketista (j. 1918).

Mundua

• 1161 – Melisenda Jerusalemgoa, Jerusalemgo erregina (j. 1105).
• 1227 – Luis IV.a Turingiakoa, Turingiako landgraf edo jauna (j. 1200).
• 1596 – Pieter Dirkszoon Keyser, herbeheretar itsasgizon, kartografo, esploratzaile eta astronomoa (j. c. 1540).
• 1661 – Jan Fyt, flandestar margolaria (j. 1611).
• 1721 – Rudolf Jakob Camerarius, Alemaniako naturalista (j. 1665).
• 1733 – François Couperin Handia, frantziar musikagile barrokoa (j. 1668).
• 1823 – David Ricardo, britainiar ekonomialari politikoa (j. 1772).
• 1888 – Domingo Faustino Sarmiento, idazle, politikari eta presidente argentinarra (j. 1811).
• 1891 –
  • Antero de Quental, portugaleko olerkaria (j. 1842).
  • Augustin Théodule Ribot, frantziar margolaria (j. 1823).
• 1939 – Konstantin Korovin, errusiar margolaria (j. 1861).
• 1941 – Khristian Rakovski, bulgariar iraultzailea (j. 1873).
• 1943 – Oswald Teichmüller, alemaniar matematikaria (j. 1913).
• 1948 – Muhammad Ali Jinnah, Pakistango buruzagi musulmana eta lehendabiziko lehen gobernaria (j. 1876).
• 1949 – Henri Rabaud, frantziar musikagilea (j. 1873).
• 1950 –
  • Jan Christian Smuts, Hegoafrikako politikari eta militarra, Hego Afrikaren batasunaren aitzindaria (j. 1870).
  • Romanonesko kondea, espainiar lurjabe agintetsua eta Espainiako presidentea (j. 1863).
• 1956 – Lucien Febvre, frantziar historialaria (j. 1878).
• 1957 – Mary Proctor, britaniar-estatubatuar astronomia-zabaltzailea (j. 1862).
• 1971 – Nikita Khrustxov, SESBeko burua (j. 1894).
• 1973 –
  • Salvador Allende, Txileko presidentea, munduko demokratikoki aukeratutako lehenengo presidente marxista (j. 1908).
  • Edward Evan Evans-Pritchard, ingeles antropologo eta etnologoa (j. 1902).
• 1975 – Pedro Antequera Azpiri, espainiar margolaria, marrazkilaria eta artista grafikoa (j. 1892).
• 1978 – Ronnie Peterson, suediar 1 Formulako gidaria (j. 1944).
• 1982 – Wifredo Lam, kubatar margolari eta eskultorea (j. 1902).
• 1986 – Panagiotis Kanellopoulos, Greziako lehen ministroa (j. 1902).
• 1987 –
  • Lorne Greene, kanadar aktore eta abeslaria (j. 1915).
  • Peter Tosh, jamaikar reggae musikaria (j. 1944).
• 1990 – Myrna Mack, guatemalar antropologoa (j. 1949).
• 1993 – Erich Leinsdorf, austriar-estatubatuar orkestra-zuzendaria (j. 1912).
• 1994 –
  • Luciano Sgrizzi, italiar klabe-jotzailea, pianista, musikagilea eta musikologoa (j. 1910).
  • Jessica Tandy, estatubatuar aktorea (j. 1909).
• 1995 – Georges Canguilhem, frantziar filosofoa, epistemologiaren sortzaileetako bat (j. 1904).
• 1996 – Koichi Oita, japoniar futbolaria (j. 1914).
• 1998 – Claudia López Benaiges, txiletar militante feminista eta anarkista (j. 1972).
• 2001 – Berry Berenson, estatubatuar modeloa, argazkilaria eta aktorea, irailaren 11ko erasoetan eraila (j. 1948).
• 2002 – Kim Hunter, estatubatuar zine, antzerki eta telebista aktorea (j. 1922).
• 2003 –
  • Anna Lindh, suediar politikaria (j. 1957).
  • John Ritter, estatubatuar aktorea (j. 1948).
• 2005 – Abdallah Ibrahim, Marokoko lehen ministroa (j. 1918).
• 2006 –
  • Solange Fernex, frantziar ekintzaile politiko eta bakezalea, Europako mugimendu ekologistaren aitzindarietako bat (j. 1934).
  • Joachim Fest, alemaniar historialari, kazetari, kritikari eta argitaratzailea (j. 1926).
• 2009 – Juan Almeida Bosque, kubatar politikari, militar, konpositore eta iraultzaile komunista (j. 1927).
• 2011 – Andy Whitfield, galestar aktorea (j. 1971).
• 2013 –
  • Jimmy Fontana, italiar kantautore, abeslari eta musikagilea (j. 1934).
  • Lesley Sibner, estatubatuar matematikaria (j. 1934).
• 2016 – Alexis Arquette, estatubatuar aktore, kabaret-artista, marrazkilari underground eta ekintzaile transexuala (j. 1969).
• 2017 –
  • Abdul Halim Kedahkoa, Kedahko sultana eta Malaysiako erregea (j. 1927).
  • Peter Hall, britainiar antzerki zuzendaria (j. 1930).
• 2019 – B. J. Habibie, Indonesiako presidentea (j. 1936).
• 2020 – Christian Poncelet, frantziar politikaria (j. 1928).
• 2021 – Abimael Guzmán, Presidente Gonzalo, Peruko iraultzailea (j. 1934).
• 2022 –
  • Javier Marías, espainiar idazle eta itzultzailea (j. 1951).
  • Alain Tanner, suitzar zinemagilea (j. 1929).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Koro, Koru eta Adur.
• Kataluniako Egun Nazionala.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2851
• Multimedia: 11 September / Q2851

Irailaren 10 | Urteko egutegi | Irailaren 12