Irteera (Biblia)

Irteera (Biblia)
Jatorria
Izenburua	שְׁמוֹת eta Exodus
Atalak	40
Honen izena darama	The Exodus (en)
Ezaugarriak
Genero artistikoa	liburu santua
Hizkuntza	Bibliako hebreera
Telesaila	Tora
Deskribapena
Honen parte da	Itun Zaharra; Tora; Catholic Old Testament (en) ; Hexateuch (en) ; Pentateuko
Fikzioa
Kontakizunaren tokia	Antzinako Egipto, Reed Sea (en) , Rephidim (en) , Elim (en) , Wilderness of Sin (en) eta Sinai mendia
	ikusi Tetragrammaton (en) , Moises, Aaron, Xifra eta Pua, Jokebed, Miriam (en) , Jetro, Sefora, Abihu (en) , Bezalel (en) , Pharaohs in the Bible (en) , Gershom (en) , Eliezer (en) , Hur (en) , Eleazar, Ithamar (en) , Aholiab (en) , Josue, Amalek eta Yahveh;
kronologia

Irteera edo Exodoa (hebreeraz: שְׁמוֹת‎, Šəmōṯ; antzinako grezieraz: Ἔξοδος, Éxodos) Bibliako bigarren liburua da. Moisesek Israel herria Egiptoko morrontzatik nola atera zuen eta Kanaango lurraldera (gaur egungo Israel-Palestina) nola iritsi ziren kontatzen du. Bidean Jainkoak Sinai mendian itun bat egin zuen herriarekin, Moisesen bitartez eta Legea edo Hamar Aginduak eman zizkion.

Tradizioaren arabera, Moisesek berak idatzi zuen liburu hau, baina gaur egun Biblian aditu direnek liburuak azken forma K.a. 450 urte inguruan hartu zuela uste dute, aurretik zeuden testu idatziak eta ahoz ahoko tradizioak bat egin zutenean. Liburuaren arabera, bertako gertaerak K.a. XIII. mendean gertatu ziren.

Liburuaren atalak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Irteera liburua lau ataletan bana daiteke:

Irteera aurretik[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Israeldarrak Egiptoko faraoiaren morroi ziren. Gero eta gehiago zirenez, egiptoarrak beldurtu egin ziren eta horregatik jaioberri guztiak hiltzeko agindu zuten. Israelgo emakume batek semea izan eta Nilo ibaian utzi zuen saski batean. Faraoiaren alabak, umea ikusirik, beretzat hartu eta seme antzera hezi zuen, Moises izena jarriz (izen horrek "uretatik ateratakoa" esan nahi du).

Bien bitartean, israeldarrak gero eta zapalduago zeuden egiptoarren menpean. Moises faraoiaren aurka altxatu zen israeldarren kontra erabilitako metodo gogorrak gaitzetsiz eta honek basamortura erbesteratu zuen. Basamortuan Jainkoaren deia jaso zuen Israel herria aska zezan aginduz.

Israelen askapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Moises Egiptora itzultzean faraoiaren aurrean aurkeztu zen israeldarrei Egiptotik irteteko baimena emateko eskatzera. Honek uko egin zion eskaerari eta israeldarren aurkako zapalkuntza gogortu zuen. Jainkoak, Moisesen bitartez, mirariak egin zituen Israelen alde eta Egiptoren aurka eta azkenean faraoiak amore eman zuen.

Israeldarrek jai egin zuten beraien askapena ospatzeko (juduen Pazko jaia, gaur egun ere ospatzen dute). Biharamunean Itsaso Gorria zeharkatu eta Sinaiko basamortuan zehar Kanaango lurraldera abiatu ziren.

Sinaiko ituna[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sinai mendira iristean, Jainkoak Hamar Aginduak eman zizkien israeldarrei, Moisesen bitartez. Israel Jainkoaren Herri Aukeratua bihurtu zen horrela. Legearen bitartez, Israel herrialde teokratiko bihurtu zen, Jainkoa baitzen bere buru.

Jauretxeari buruzko aginduak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jainkoak israeldarrei gurtza egiteko arauak eman zizkien, itun-kutxa nola zaindu behar zuten azalduz.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q9190
Multimedia: Book of Exodus / Q9190
Jatorrizko testuak: Biblia/Irteera