Abraham akordioak

Wikipedia, Entziklopedia askea
(«Abrahamen akordioak» orritik birbideratua)

 

Abraham akordioak
Irudia
Motakontratu
Honen izena daramaAbraham
Indarraldi2020ko irailaren 15a - 
Sinatzailea
Osatuta

Abraham Akordioak bi aldeko akordioak dira, 2020ko irailaren 15ean sinatuak Israelen eta Arabiar Emirerri Batuen artean eta Israel eta Bahrain artean .[1][2] Estatu Batuek bitartekari-lanak eginda, 2020ko abuztuaren 13an iragarri zen Israel eta Arabiar Emirerri Batuen arteko akordioa, eta geroago Israel eta Bahrainen artekoa 2020ko irailaren 11n.[3][4] Sinatze-ekitaldia 2020ko irailaren 15ean izan zen Etxe Zuriko Truman Balcony-n, AEBko lehendakari Trump bertan egon zela, aurreko administrazioetan bake-itun formal historikoak sinatzera bideratutako ekitaldiak gogoratzeko moduan.[5][6][7]

Bi akordioen zati gisa, bai Arabiar Emirerri Batuek bai Bahrainek Israelen subiranotasuna onartu zuten, harreman diplomatiko osoak ezartzea ahalbidetuz. Israelek Arabiar Emirerri Batuekin sinatutako hasierako akordioaren ondorioz, Israelek harreman diplomatikoak ezarri zituen herrialde arabiar batekin 1994az geroztik, Israelen eta Jordaniaren arteko bake-ituna indarrean sartu zenean.[8] Sinatutakoei "Abraham akordioak" izena eman zieten Judaismoak eta Islamak, biek ala biek, Abraham profeta sinesmen komuna dutela nabarmentzeko.[9][10]

2020ko urriaren 23an, Israelek eta Sudanek harremanak normalizatzea erabaki zuten; 2024an, baina, berretsi gabe zegoen akordioa artean.[11] Hitzarmenaren zati gisa, AEBk terrorismoaren estatu babesleen zerrendatik kendu zuen Sudan eta 1.200 milioiko mailegua eman zion.[12] 2021eko urtarrilaren 6an, Sudango gobernuak "Abraham Akordioen Deklarazioa" sinatu zuen Khartumen.[13] 2020ko abenduaren 22an, Israelen eta Marokoren arteko normalizazio-akordioa sinatu zen. Marokok Israelgo subiranotasuna onartzearen truke, Estatu Batuek Marokoko subiranotasuna onartu zuten Mendebaldeko Sahararen gainean.[14]

Aurrekariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Israeldarren eta palestinarren arteko bake-prozesua Osloko Akordioekin hasi zen 1993an eta 1995ean, baina gero zeharo gelditu zen Bigarren Intifadaren hasierarekin eta Bill Clintonek Estatu Batuetako presidente gisa zuen agintaldia bukatu zenean. Israelek areagotu egin zuen Zisjordaniako kokalekuen eraikuntza, eta Gazatik erretiratu zen 2005ean. Hamas 2006ko hauteskundeetan Gazan boterera iritsi ondoren,[15] Israelek Gazaren blokeoa gogortu zuen, Egiptoren laguntzarekin, 2008tik aurrera.[16] 2010ean, Israel eta estatu arabiar sunitak elkarrengana hurbildu ziren, Iran xii eta bere programa nuklearraren beldur zirela eta. 2017rako, Saudi Arabiarekiko lankidetza ez-ofiziala gutxienez 5 urtez egon zen martxan, bi herrialdeetako inteligentzia-zerbitzuak elkarri laguntzen zietela eta funtzionarioek adimen-zerbitzuak erregularki partekatzen zutela.[17] 2016rako, errutina bihurtu ziren goi-mailako politikari israeldar-palestinar eta arabiar-israeldarren arteko bilkura eta kongresuak, baita inteligentzia-zerbitzuen arteko harreman zuzenak ere; areago, arabiar hedabide nagusietan ere eztabaidatzen ziren modu irekian.[18]

2018an, Omango Kanpo Harremanetako ministroa Jerusalemen izan zen, eta Netanyahuk, segurtasun nazionaleko aholkularia eta Mossadeko burua lagun zituela, Oman bisitatu zuen urrian "Ekialde Ertaineko bake-prozesuan aurrera egiteko, baita Ekialde Ertaineko bakea eta egonkortasuna lortzeko interes komuneko zenbait gaitan ere", orduko adierazpen bateratu baten arabera.[19] 2018ko urrian, Israelgo kirol ministroa Judo Grand Slam Abu Dhabi izan zen.[19] Bi judutar israeldarrek urrezko dominak irabazi zituzten, eta Israelgo ereserkia sari-zeremonietan entzun zen, lehen aldiz Golkoko Estatuetan kirol-ekitaldietan.[20] 2019ko abuztuan, Israelgo Kanpo Arazoetako ministroak Emirerriekiko lankidetza militarra iragarri zuen, Iranekin gero eta tentsio handiagoak izaten ari ziren bitartean.[21]

2019ko otsaileko Varsoviako Konferentzian Estatu Batuek proposatu zuten Iranen aurkako koalizio bat eraikitzea. Mendebaldeko Europako Estatuak Irango akordio nuklearra kentzearen eta Iranen aurkako zigor ekonomikoei berriro ekitearen aurka zeudenez, Polonia anfitrioiak bi eguneko konferentziaren atal anti-iraniarrak kendu zituen, eta Poloniaren eta Estatu Batuen artean egindako azken adierazpenak ez zuen Iran aipatu.[22][23] Han egon ziren 70 nazioetako ordezkarien artean baziren funtzionario arabiar batzuk, eta horrek 1991n Madrilgo Bake-Konferentziatik gertatzen ez zen egoera berezi bat sortu zuen: alde bietako ordezkariak (Israelgo buruzagi bat eta goi-mailako funtzionario arabiarrak) Ekialde Hurbila aztertzeko nazioarteko konferentzia berean izan ziren. Orduan, Madrilgo Konferentziak Osloko Ituneko agertokia finkatu zuen. Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroa Omaneko Kanpo Harremanetarako ministro Yusuf bin Alawi bin Abdullah-rekin izan zen, zeina lau hilabete lehenago bisitatu zuen, 2018ko urrian, . Une hartan, Netanyahuren bisita eta bi egun geroago, bin Alawik Bahraingo hitzaldi batean iradoki zuen Israel Ekialde Hurbileko beste estatuek bezala tratatzeko garaia zela, eta Bahrain eta Saudi Arabiako funtzionarioak ez ziren horren aurka ezer esan.[24]

2020ko urtarrilean, Trump-ek Ekialde Ertainerako bere bake-plana iragarri zuen, Benjamin Netanyahu israeldar lehen ministroarekin batera prentsaurreko batean. Planak Jerusalem bateratu bat aurreikusten zuen Israelgo hiriburu gisa eta Jordan haranaren eta Zisjordaniako kokaleku juduen gaineko subiranotasun israeldarra, alegia, Zisjordaniako lurraldearen %30 inguru bereganatuta. Palestinarrek Egiptoko mugatik gertu basamortu-eremu batzuk izango lituzkete, subiranotasun mugatua eta bere barruan Israelgo enklabe ugari dituen Estatu ez-jarrai bat.[25][26][27] Bakerako plan serio bat baino, analisten arabera egoera ahulean zegoen presidente baten dokumentu politiko bat zela idatzi zuen New York Timesek, Trump kargutik kentzeko epaiketa baten erdian baitzegoen, eta Netanyahu jaunarekin batera lan eginez sortu baitzuen plana, Netanyahu akusazio kriminaleko lehen ministroa zela, eta urtebetean hirugarren hauteskundeari aurre egiteko zorian zela".[28]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Israelen eta Arabiar Emirerri Batuen eta Bahreinen arteko akordioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2020ko irailaren 15eko akordioak sinatu zituzten herrialdeak     Bahrain     Israel     United Arab Emirates

Netanyahuk 2020ko maiatzean kargua hartu zuenean, esan zuen bere kabinetea Mendebaldeko Erriberako parteen anexioa eztabaidatzen hasiko zela, Trump-en bake-planean aurreikusitakoaren arabera, uztailean.[29][30][27] 2020ko ekainaren 12an, Emirerrietako enbaxadorea AEBn Yousef Al Otaibak israeldarrei zuzendutako iritzia idatzi zuen, eta Yedioth Ahronoth egunkari beteranoko azalean argitaratu zen. Ohartarazi zuen Israelek Zisjordaniako lurraldean egiteko zituen anexioak geldiaraziko lituzkeela Arabiar Emirerri Batuekin eta beste Estatu arabiar batzuekin zituen harremanen normalizazio orori.[31][32]

Ekainaren amaieran, Trump-en suhi eta goi-aholkulari Jared Kushner-i, eta haren laguntzaile Avi Berkowitz-i, esan zien Arabiar Emirerri Batuek "Israelekin harremanak normalizatzea onartuko luketela, Israelek Zisjordaniako anexionatzeak mahaitik kanpo utziko zituela iragarriz gero". Etxe Zuriak ere bazituen erreserbak Berkowitzek Israelgo Benjamin Netanyahu lehen ministroarekin 2020ko ekainean hiru egunez eztabaidatu zuen anexioaz. Berkowitzek Al Otaibaren eskaintzaz hitz egin zion Netanyahuri, Arabiar Emirerri Batuek anexioari eskaintzen zioten alternatiba.[33] 2020ko uztailaren 2an, Berkowitzekin bildu zen Al Otaiba plana eztabaidatzen jarraitzeko.[34] Iranen aurkako posizioa konpartitzen zuten biek, Al Otaibaren zehaztutako kezkek eta Kushner eta Berkowitzekin sortutako plangintzak alderdi interesdunak negoziazio-mahaira ekartzen lagundu zuten, azkenean 2020ko abuztuan lortutako normalizazio-akordioan gauzatu zena.[34][2] Akordioaren ondorioz, anexio-prozesua atzeratu egin zen.[33]

Abuztuaren 13an Israelen eta Arabiar Emirerri Batuen arteko akordioa iragarri ondoren, Bahreingo goi funtzionarioek Kushner eta Berkowitzi deitu zieten "Guk hurrengoa izan nahi dugu".[35] Datozen 29 egunetan, Kushner eta Berkowitz Bahrainekin negoziatzen eta bidaiatzen aritu ziren hitzarmena 2020ko irailaren 11n itxi ahal izateko, Trump, Netanyahu eta Bahraineko erregearen artean egindako deialdi batean.[35]

Israelgo lehen ministro Netanyahuk, Emirerrei Abdullah bin Zayed Al Nahyanek eta Bahraingo kanpo-harremanetako ministro Abdullatif bin Rashid Al Zayanik hitzarmenak sinatu zituzten 2020ko irailaren 15ean, Trumango balkoian, Etxe Zuriko hegoaldeko lorategiari begira. Egindako zeremonia iraganeko tratatu garrantzitsuen handitasuna iradokitzeko antolatu zen. Washington Post egunkariaren arabera, Trump-en alderdi politikoek Trump estatista gisa indartzeko modu gisa ikusten zuten eszenaratzea.[6][8][36][5][33]

Israel-Hamas gerraren ondorengo gertaerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2023ko azaroaren 2an, Israelen eta Hamasen arteko gerra ikusita, Bahrainek esan zuen Israelen zuten enbaxadorea etxeratzeko deitu zutela eta Israelenak Bahrain utzi zuela. Israelek esan zuen Bahreinekiko harremanak egonkorrak zirela.[37]

Sudan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2020ko urriaren 23an, Israelek eta Sudanek loturak normalizatzea erabaki zuten, Trump-eko administrazioko funtzionarioen bidez.[38] Hitzarmenaren zati gisa, EABk Sudan kendu zuen terrorismoaren estatu babesleen zerrendatik, eta 1.200 milioiko US$1.200 milioiko mailegua eman zion Suediako gobernuari Munduko Bankuarekin zituen zorrak kitatzen laguntzeko.[13][12] Sudanek 335 milioi dolar ordaintzea onartu zuen Estatu Batuetako terrorismo-biktimentzako kalte-ordain gisa, baina arau-hausterik egin izana ukatu zuen.[39] 2021eko urtarrilaren 6an, Sudango gobernuak "Abraham Akordioen Deklarazioa" sinatu zuen Khartumen.[13]

2023ko otsailaren 2an, Israelek eta Sudanek jakinarazi zuten harremanak normalizatzeko akordioa adostu zutela, Sudanen gobernu zibil bat ezarri ondoren sinatuko zena.[40] Normalizazio horren aurkako mugimendu zabala zegoen Sudanen, eta fakzio militar aurkarien arteko borrokak atzeratu egin du sinadura.[11]

Israel eta Marokoren arteko akordioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2020ko abenduaren 10ean, Trump presidenteak jakinarazi zuen Israelek eta Marokoko Erresumak bien arteko harreman diplomatiko osoak ezartzea adostu zutela.[41] Akordioa Trump-en goi-aholkulari Jared Kushner-rek, eta Ekialde Ertainerako ordezkari Avi Berkowitz-ek negoziatu zuten, eta laugarren normalizazio-akordioa lortu zuten zenbait hilabetetan.[42] Hitzarmenaren zati gisa, Mendebaldeko Sahararen gaineko Marokoko subiranotasuna onartzea erabaki zuten Estatu Batuek.[43]

Dokumentuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Abraham akordioen adierazpena

Abraham Akordioekin zerikusia duten dokumentuak hauek dira:

Izena Izen ofiziala Data Sinatzaileak Testu osoa
Adierazpena Abraham Akordioen adierazpena 2020ko irailaren 15a Estatu Batuak, Israel, Arabiar Emirerri Batuak, Bahrein [44]
Israel–EAU akordioa Abrahameko Bake Akordioa: Bake Ituna, Harreman Diplomatikoak eta Erabateko Normalizazioa Arabiar Emirerri Batuen eta Israelgo Estatuaren artean 2020ko irailaren 15a Israel, Arabiar Emirerri Batuak, Estatu Batuak (lekukoa) [45]
Bahrein-Israel akordioa Abrahame erabakiak: Bakea, lankidetza eta harreman diplomatiko eta adiskidetsu konstruktiboak 2020ko irailaren 15a Bahrein, Israel, Estatu Batuak (lekukoa) [46]

Ondorioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Protestak eta indarkeria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Trump-ek bere kargua utzi ondoren, 2021eko otsailean, Estatuko Departamentuko bozeramaile Ned Pricek esan zuen "Estatu Batuek Israelekiko harremanak normalizatzeko eskatuko diete beste herrialdeei", eta normalizatzea "ez da bake israelo-palestinarrerako ordezko bat... Espero dugu Israelek eta eskualdeko beste herrialdeek bat egingo dutela zubiak eraikitzeko" prozesuan... eta funtsezko ekarpenak egingo dituztela bake negoziatu bat lortzeko bidean progresatzeko.[47][48][49] 2021eko martxoan, Estatu Batuetako 18 senatenik lege-proiektu bat aurkeztu zuten, Estatu Departamentuazi estrategia egoki bat garatzen laguntzezo, “Abraham Akordioak eta Israelekin zerikusianuten beste normalizazio-akordio batzuk indartu eta zabaltzeko”.[50]

Akordioak sinatu zituzten lau estatu arabiarretako herritarrek eta beste herrialde arabiar batzuetako herritar askok kritikatu zituzten normalizazio-akordioak, batez ere palestinarren arteko gatazkaren konponketan aurrera egitea lortu ez zutelako. Kritikak areagotu egin ziren 2021eko maiatzean, Jerusalemen indarkeriazko protestak izan ondoren, Hamásek suziriak bota zituen Israelera, eta Israelek aireko erasoekin erantzun zion Gazari.[51][52] Fatahko Batzorde Nagusiko kide batek esan zuen Abraham Akordioak "arrazoietako bat" izan zirela 2023ko urriaren 7an Hamásek Israeli eraso egiteko.[53]

Arabiar Emirerri Batuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2020ko abuztuan, Arabiar Emirerri Batuek Israelerako telefono-konexioak ezarri zituzten lehen aldiz, Israelgo +972 herrialde-koderako zuzeneko markaketa desblokeatuz.[54]

Israel eta Arabiar Emirerri Batuen arteko normalizazioa aztertzen zuen 2021eko artikulu baten arabera normalizazio-prozesu hura maila nazionalean eta sistemikoan gertatu ziren presioen emaitza izan zen, baina bestalde, Ekialde Ertaineko segurtasun konplexuan jokoan dagoen dinamikan, azken batean, badira beste faktore garrantzitsuagoak normalizazioa azaltzeko.[55]

Gazako gerraren eskalada gora egin ahala, emirerriak zapuztuta sentitzen hasi ziren akordioekin. Asko beldur izan ziren publikoki hitz egiteko, Arabiar Emirerri Batuetan adierazpen-askatasunik ez zegoelako. Hala ere, Dubaiko poliziako alboko buruak, Dhahi Khalfanek, esan zuen Israelek “asmo txarrak zituela erakutsi zuen”, eta Golkoko buruzagiek “Israelekin negoziatzearen auzia berriz aztertu beharko zutela”. Hala ere, emirerrietako funtzionarioek ez zuten adierazi Israelekin harremanak eteteko asmorik.[56]

Maroko[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2021eko abuztuan, Marokorekin harremanak aldebakarrez mozteko arrazoietako bat akordioa zela esan zuen Aljeriak.[57]

2021eko azaroan, Israelgo defentsa-ministro Benny Gantzek segurtasun-akordio bat sinatu zuen Marokoko defentsa-ministro Abdellatif Loudiyirekin, Israelek hitzarmen hori estatu arabiar batekin sinatzen zuen lehen aldia izan zen hura. Akordioak bi herrialdeen arteko defentsa-loturak formalizatu zituen, beren defentsa-erakundeen arteko lankidetza errazago bat ahalbidetuz.[58]

Oman[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Omanek atzeratu egin zuen Israelekiko loturak normalizatzeko erabakia, EABko presidente berria aukeratu arte. 2020ko azaroaren 3an.[59] 2021eko otsailean, Badr al-Busaidi Kanpo Arazoetako ministroak esan zuen Omanek Israelekin zuen "harreman- eta elkarrizketa-mailari" eutsiko ziola, "komunikazio-bide egokiak" erabiliz, eta Oman "Israelen eta palestinarren arteko bakearekin konpromisoa hartuta zutela, bi Estatuen konponbidearen gainean".[60]

Abraham Funtsa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Abraham Funtsa Estatu Batuetako Gobernuak ezarritako programa bat izan zen, eta suposatzen zuen $3.000 milioi euro bilduko zituela eskualdean merkataritza eta nekazaritza bultzatzeko, edateko ura eta argindar modu bideragarrian eskuratzeko eta "azpiegitura-proiektu estrategikoak sustatzeko".[61][62] Funts hori Estatu Batuen Garapenerako Nazioarteko Finantza Korporazioaren (DFC) beso gisa sortu zen, eta Adam Boehler DFCko zuzendari exekutiboak gainbegiratu zuen, unibertsitateko laugarren mailan Kushnerren kidea izan zena.[62][63][64][65] Lehen proiektuak Israelen eta Palestinako lurraldeen arteko kontrol-postuak hobetzea eta Itsaso Gorriaren eta Mediterraneoaren arteko gasbidea eraikitzea zirela jakinarazi zen. Kushnerrek eta Steven Mnuchin AEBetako altxor-idazkariak bisita ugari egin zituzten eskualdeko agintariekin Trump-en lehendakaritzaren azken hilabeteetan, baina funtsak ez zuen inoiz dirurik jaso, eta ez zen inoiz proiekturik hasi.[65] Bidenen administraziorako trantsizioa zela-eta, eta Trump-ek izendatutako kudeatzailearen dimisioaren ondoren, guztiz zalantzan gelditu zen funtsaren etorkizuna.[62][66]

Jordaniako eguzki-energiaren instalazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2021eko azaroan, Israelek, Arabiar Emirerri Batuek eta Jordaniak asmo-gutun bat sinatu zuten Israeli urtero 600 MW elektrizitate saltzeko, Jordanian eguzki-haztegiek ekoitzia, Masdarren jabetzako Arabiar Emirerri Batuen gobernuak eraiki zezan. Israelek, berriz, 200 milioi metro kubiko ur gezatu saltzen zizkion urtero Jordaniari.[67] 2022ko azaroan ulermen-memorandum eguneratu bat sinatu zen.[68] Erosketa-akordioak Dubaiko klima-aldaketari buruzko COP28 biltzarrean sinatzeko programatuta zeuden 2023ko azaroan, baina agendatik kendu egin zituzten Israelen eta Hamasen arteko gerraren ondorioz.[69]

Hedapena gehiengo musulmaneko estatu ez-arabiar nagusietara[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2023ko martxoan, Israelgo Kanpo Harremanetarako ministro Eli Cohen eta Estatu Batuetako Estatu Departamentuko funtzionarioak lanean ari ziren Israelek Indonesiarekin, Nigerrekin, Mauritaniarekin eta Somaliarekin zituen harremanak normalizatzeko.[70]

2023ko ekainean, AEBko Estatu-Idazkari Antony Blinkenek ohartarazi zion Israeli palestinarrekin tentsioak areagotzeak, baita kokaguneen areagotzeak ere, mehatxatu egiten zutela arabiarrekin egindako normalizazio-akordioak hedatzea, bereziki Saudi Arabiarekin. Blinkenekin batera, ekainaren hasieran, Saudi Arabiako Kanpo Harremanetarako ministroak adierazi zuen "palestinarrentzat bakerako biderik aurkitu gabe... edozein normalizaziok onura mugatuak izango dituela".[71]

Eragin ekonomikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Israelgo presidente Isaac Herzog, Arabiar Emirerri Batuetako presidente Mohamed bin Zayed Al Nahyanekin , Abu Dhabin, 2022ko urtarrilean

Israelek eta Arabiar Emirerri Batuek negozio-eremuetan de facto onartu bazuten ere (diamanteen merkataritzan barne,[72]eta goi-teknologiako industrietan, adimen artifiziala[73] eta defentsa barne)[74] Abraham akordioak ateak zabaldu zizkion ekonomia-lankidetza askoz zabalagoari, inbertsio formalak barne. 2021eko azaroan, OurCrowd Arabia Israelgo arrisku-kapitaleko lehen enpresa bihurtu zen Abu Dhabiko Mundu Merkatuko lizentzia (Abu Dhabi Global Market. ADGM) jasotzen zuen lehena,[75] eta 2022ko azaroan OurCrowd-ek berak Integrated Data Intelligence Ltd. (IDI) merkaturatu zuen Abu Dhabi-n, enpresetarako adimen artifizialeko tresnak eskainita eta Abu Dhabiko inbertsio Bulegoko 60 milioi dolarreko inbertsioarekin.[76] OurCrowdekin batera, 2022ko azaroan, Liquility Group enpresa teknologikoak ere bulego bat ireki zuen, $545 milioiko gobernu-pizgarrien programa baten barruan.[77]

Israelgo eta Arabiar Emirerri Batuetako zuzenbideko enpresa batzuek, laguntza medikoaren hornitzaileak barne, beren lankidetza iragarri zuten.[78][79][80] Dubairi zuzeneko salmentak egin zizkioten lehen enpresa israeldarretako bat Lishot izan zen, Israelgo uraren kalitate-probetako enpresa.[81] Kosher jatetxe batzuk ireki ziren Arabiar Emirerri Batuetan, bisitari juduak artatzeko.[82] Abu Dhabiko Inbertsio Bulegoak bere lehen sukurtsala ireki zuen Israelen.[83] Arabiar Emirerri Batuetako enpresak eta gizabanakoak aktibo israeldarretan parte hartzen hasi ziren, hala nola Beitar Jerusalem Futbol Taldeak, Haifa Port Company eta Israir Airlines.[84][85][86]

Israelgo Defentsa Ministerioaren arabera, Abaham akordioei esker harremanak normalizatu zituen herrialdeetara egindako Israelgo defentsa-esportazioen balioa 791 milioi dolarrera iritsi zen 2020an.[87]

Trump-en bidalitako Jared Kushnerrek, bere Altxorreko Idazkari Steve Mnuchinek, eta Israelgo enbaxadore David Friedmanek, orain Saudi Arabiako, Arabiar Emirerri Batuetako eta Qatarreko gobernuetatik milaka milioi dolarreko inbertsioak jasotzen dituzten funtsetako partaidetzak dituzte, nahiz eta horregatik interes-gatazkei buruzko kexak azaldu diren.[53][88]

1999an, BG Group (BGG) petrolio multinazional britainiarrak gas hobi handi bat aurkitu zuen Gazako kostaldetik 17 eta 21 itsas milia ingurura. Palestinak eta Israelek 1995ean sinatutako Oslo II akordioen arabera, Gazako kostaldetik 20 itsas miliara arteko jurisdikzioa Palestinarena da. 1999ko azaroan, Palestinako Aginte Nazionalak 25 urteko kontratua sinatu zuen BGGrekin gasa esploratzeko. Erreserba erraldoi horiek, bilioi bat oin kubikotan estimatuak, palestinarren eskaria estaltzeaz gain esportazioa ahalbidetuko lukete. Ehud Barakek, orduan Israelgo lehen ministroa zenak, baimena eman zion BGGri 2000ko uztailean lehen putzua zulatzeko. Palestina eta Israel negoziatzen aritu ziren, baina 2003an lehen ministro Ariel Sharonek jarrera aldatu zuen esanez gasaren etekinak "terrorismo palestinarra" laguntzeko erabil zitezkeela. Israelek Osloko akordioak urratu dituen kasu ugarietako bat izan zen. Hainbat aldaketa, hautsitako akordio eta presio diplomatikoren ondoren, 2008ko abenduan Israelek Gaza inbaditu zuen eta palestinarren gas-eremu horiek Israelen kontrolpean jarri zituen, nazioarteko zuzenbideari muzin eginda. Ordutik, BGG multinazionala Israelgo Gobernuarekin negoziatzen eta elkarlanean aritu da. Palestinarrek milaka milioi dolarreko galerak izan dituztela kalkulatu ditu Nazio Batuen Erakundeak. Abraham akordioek diote Palestinan "bakea" lortu nahi dutela, baina, beste behin ere, palestinarrak kontuan hartu gabe. Israeli pribilegioak emateaz gain, beste herrialde arabiarrekiko loturak sortu edo sendotzen ditu. Saudi Arabia eskualdeko potentzia gisa bultzatzen du eta, hartara, Iran isolatu. Are gehiago, Saudi Arabiaren diktaduraren eta estatu sionistaren arteko sintonia horren lehen pausoaren ostean, aldebiko akordio bat prestatzeari ekin zioten. Oraindik gauzatu ez dena, eta 2023-24ko Gazako sarraskiaren ostean zalantzatan geratu dena. Izan ere, Israelek beren interesen zerbitzura zenbait herrialde arabiar gerturatu izana, ziurrenik, erresistentzia palestinarraren urriaren 7ko erasoa egiteko arrazoietako bat izan zen, normalizazio-joera hori hausteko.[89]

Ingurumen-inpaktua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2021eko abuztuaren 14an, Associated Press erakundeak jakinarazi zuen Israelen eta Arabiar Emirerri Batuen artean 2020an Abraham Akordioen zati gisa lortutako akordio sekretu baten ondorioz, Israeleko Eilat hiria Emirerrietako petroliorako erreferentzia-puntu bihurtu zela, Mendebaldeko merkatuetarako. Horrela, Itsaso Gorriko arrezifeak arriskuan jarriko zirela espero zen, planetako koral-aniztasun handienetako bat direna. Jordaniak, Egiptok eta Saudi Arabiak golkoko urak ere partekatzen dituztenez, hondamendi ekologiko batek beren ekosistemak uki litzakeela argudiatu zen.[90]

Lankidetza-ahaleginak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2020ko abenduaren erdialdean, Arabiar Emirerri Batuetako eta Bahraingo ordezkaritza batek Golan eta Jerusalem bisitatu zituen, normalizazio-prozesuaren parte gisa kultur harremanak sortzeko. Ordezkaritzek bilera egin zuten Israelgo lehendakari Reuven Rivlinekin.[91] 2021eko urtarrilean, Tel Aviveko Nazioarteko Aretoak, Sharakak eta OurCrowd-ek lankidetza-ekitaldi bat antolatu zuten Persiako Golkoko herrialdeen eta Israelgo estatuaren arteko "bake garaiko negozio-ereduak" garatzeko.[92][93]

2021eko martxoaren 23tik 25era, Israelek hackatoi-ekitaldi birtual bat antolatu zuen, Arabiar Emirerri Batuetako, Bahraineko, Marokoko eta Israelgo parte-hartzaileak biltzeko.[94] Gero, 2021eko martxoaren 27an, Holokaustoa Oroitzeko Nazioarteko Eguna ospatzeko ekitaldi bat antolatu zen. Egun horretan, Arabiar Emirerri Batuak, Bahrein eta Maroko eta Saudi Arabia ere izan ziren.[95][96]

2021eko martxoan Israelgo errugbi-talde nazionalak eta Emirerrietako taldeak historiako beren lehen partida jokatu zuten, Abraham Akordioen omenez.[97] 2021eko ekainean, Emirerrietako, Bahraineko, Marokoko eta Egiptoko influencer-ek Israelgo Magen David Adom anbulantzia-zerbitzua bisitatu zuten, zerbitzu horren "salbamendu-lana eta esperientzia teknologikoa" ezagutzeko. "Finding Abraham" filmerako grabatu zuten bisita hori, eta Abraham Akordioak sinatu zireneko urteurrenean estreinatu zen filma, NBEn 2021eko irailean.[98]

Iritzi-zundaketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Inkestek erakusten dutenez, Israelekin normalizazio-akordioak sinatu dituzten herrialde arabiarretan herritar gehienek negatiboki ikusten dituzte Abraham Akordioak.[99]

2022ko azaroan, Saudi Arabiako inkestatutakoen %76k Abraham Akordioei buruzko iritzi negatiboak zituztela esan zuten.[100] Washingtongo Institutuak Ekialde Hurbileko Politikarako 2023ko azaroaren 14tik abenduaren 6ra bitartean egindako inkestaren arabera, Saudi Arabiako parte-hartzaileen %96k uste zuen nazio arabiarrek Israelekiko loturak moztu beharko lituzketela, eta saudien %16k bakarrik esan zuen Hamasek bi Estatutako konponbidea onartu beharko lukeela.[101]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ «Moroccan Foreign Minister Bourita Says Abraham Accords Provide "Incredible Momentum" for Peace in Middle East | AJC» www.ajc.org June 12, 2023.
  2. ↑ a b Federico-O'Murchú, Seán. (August 13, 2020). Read the full statement by the US, Israel and UAE on normalizing Israel-UAE relations. CNN.
  3. ↑ «Normalizazioa, «fantasia bat»» Berria 2023-10-19 (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
  4. ↑ «Emirerriek eta Bahrainek bake akordioak sinatu dituzte Israelekin» EITB 2020-09-15 (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
  5. ↑ a b Riechmann, Deb; Lee, Matthew; Lemire, Jonathan. (August 13, 2020). «Israel signs pacts with 2 Arab states: A 'new' Mideast?» Associated Press.
  6. ↑ a b Riechmann, Deb; Lee, Matthew; Lemire, Jonathan. (September 15, 2020). «Israel signs pacts with 2 Arab states: A 'new' Mideast?» Washington Post.
  7. ↑ The Abraham Accords. U.S. Department of States.
  8. ↑ a b «Israel, UAE and Bahrain sign Abraham Accord; Trump says "dawn of new Middle East"» The Hindu September 16, 2020.
  9. ↑ Meuse, Alison Tahmizian. (September 16, 2020). «Israel inks twin Arab treaties with UAE, Bahrain» Asia Times.
  10. ↑ «The Abraham Accords Declaration» State.gov (U.S. State Department) September 15, 2020.
  11. ↑ a b Yaari, Ehud. (April 21, 2023). «The Fighting in Sudan Threatens Peace Efforts with Israel» The Washington Institute for Near East Policy.
  12. ↑ a b Lawder, David. (7 January 2021). Ellis ed. U.S. Treasury signs loan deal to clear Sudan's $1.2 billion World Bank arrears. Reuters.
  13. ↑ a b c «Sudan quietly signs Abraham Accords weeks after Israel deal» Reuters January 7, 2021.
  14. ↑ (Ingelesez) Kelemen, Michele. (December 10, 2020). Morocco Agrees To Join Trump Administration's Abraham Accords. NPR.
  15. ↑ Tharoor, Ishan. (October 24, 2023). «The election that led to Hamas taking over Gaza» The Washington Post.
  16. ↑ Pressman, Jeremy. (June 1, 2016). «A Brief History of the Arab-Israeli Conflict» University of Connecticut.
  17. ↑ Salama, Vivian. (November 15, 2017). «'An open secret': Saudi Arabia and Israel get cozy» NBC News.
  18. ↑ Pollock, David. (August 25, 2016). «The New Normal: Today's Arab Debate Over Ties With Israel» The Washington Institute for Near East Policy.
  19. ↑ a b «Israeli PM Netanyahu makes rare visit to Oman» Reuters October 26, 2018.
  20. ↑ «Israel wins second judo gold in Abu Dhabi, 'Hatikva' plays again» The Times of Israel October 29, 2018.
  21. ↑ Egozi, Arie. (August 16, 2019). «Israel Meets with UAE, Declares It's Joining Persian Gulf Coalition» Breaking Defense.
  22. ↑ Czulda, Robert. (February 12, 2019). «The Warsaw Summit: Not So 'Anti-Iranian' but Still a Success» Atlantic Council.
  23. ↑ Sanger, David E.; Santora, Marc. (February 13, 2019). «Anti-Iran Message Seeps Into Trump Forum Billed as Focusing on Mideast Security» The New York Times.
  24. ↑ Raphael, Ahren. (February 14, 2019). «In Warsaw, Pence hails sight of Netanyahu 'breaking bread' with Arab leaders» The Times of Israel.
  25. ↑ «Trump reveals Israeli-Palestinian peace plan» Deutsche Welle January 28, 2020.
  26. ↑ McGreal, Chris. (January 28, 2024). «All that's missing from Trump's 'overly good' Middle East plan is Palestinians» The Guardian.
  27. ↑ a b Estrin, Daniel. (June 18, 2020). «Netanyahu Plans To Annex Parts Of The West Bank. Many Israeli Settlers Want It All» NPR.
  28. ↑ Crowley, Michael; Halbfinger, David M.. (February 4, 2020). «Trump Releases Mideast Peace Plan That Strongly Favors Israel» The New York Times.
  29. ↑ Holmes, Oliver. (May 17, 2020). «Netanyahu takes office in deal that could see West Bank annexation» The Guardian.
  30. ↑ Holmes, Oliver. (June 9, 2020). «What would Israel annexing the West Bank mean?» The Guardian.
  31. ↑ Ahren, Raphael. (June 12, 2020). «In first-ever op-ed for Israeli paper, UAE diplomat warns against annexation» The Times of Israel.
  32. ↑ Al Otaiba, Yousef. (June 12, 2020). «Annexation will be a serious setback for better relations with the Arab world» YNetNews.
  33. ↑ a b c Ravid, Barak. (August 13, 2020). «Behind the scenes: How the Israel-UAE deal came together» Axios.
  34. ↑ a b Cohen, Sam Zieve. (30 September 2020). «UAE's Al Otaiba goes behind the scenes of the Abraham Accords» Jewish Insider (The Jewish Insider).
  35. ↑ a b Ravid, Barak. (September 11, 2020). «Behind the scenes of the U.S.- brokered Israel-Bahrain agreement» Axios.
  36. ↑ Makovsky, David. (September 16, 2020). How the Abraham Accords Look Forward, Not Back. Washington Institute.
  37. ↑ Hamad, Mohammad. (November 2, 2023). «Bahrain says envoy to Israel returned home, Israel says ties stable» Reuters.
  38. ↑ Holland, Steve. (October 23, 2020). «Israel, Sudan agree to normalize ties with U.S. help: joint statement» Reuters.
  39. ↑ Suliman, Adela. (October 23, 2020). «Sudan formally recognizes Israel in U.S.-brokered deal» NBC News.
  40. ↑ «Israel, Sudan announce deal to normalize relations» Reuters February 3, 2023.
  41. ↑ Lee, Matthew. (December 11, 2020). «Israel, Morocco to normalize ties; shifts W Sahara policy» Associated Press.
  42. ↑ Ravid, Barak. (December 10, 2020). «Morocco to normalize ties with Israel in deal with Trump over Western Sahara» Axios.
  43. ↑ Ravid, Barak. (December 11, 2020). «Scoop: Fallout between Trump and top GOP senator made Morocco-Israel deal possible» Axios.
  44. ↑ Full text of the Abraham Accords signed by Israel, the UAE and Bahrain. The White House September 16, 2020.
  45. ↑ Landau, Noa. (September 16, 2020). Full Text: The Israel-UAE-Bahrain Abraham Accords Peace Agreement. Haaaretz.
  46. ↑ Abraham Accords: Full text. Jerusalem Post September 16, 2020.
  47. ↑ Samuels, Ben. (February 2, 2021). Israel's Normalization Pacts Not a Substitute for Peace With Palestinians, State Dept. Says. Haaretz.
  48. ↑ Ravid, Barak. (March 10, 2021). Israel pushes White House ceremony to seal Sudan normalization deal. Axios.
  49. ↑ Department Press Briefing – April 1, 2021. US State Department News April 1, 2021.
  50. ↑ Nahmias, Omri. (28 March 2021). «Bipartisan senators introduce bill to strengthen, expand Abraham Accords» The Jerusalem Post.
  51. ↑ Knipp, Kersten. (May 1, 2021). «Israel's Arab allies walk a diplomatic tightrope» Deutsche Welle.
  52. ↑ «Israel responds to Hamas rockets with airstrikes in Gaza» Deutsche Welle May 1, 2021.
  53. ↑ a b Isaac Stanley-Becker. (February 10, 2024). «How Trump advanced Arab-Israeli peace but fueled Palestinian rage» The Washington Post.
  54. ↑ (Ingelesez) Fulton, Jonathan; Yellinek, Roie. (2021-09-20). «UAE-Israel diplomatic normalization: a response to a turbulent Middle East region» Comparative Strategy 40 (5): 499–515.  doi:10.1080/01495933.2021.1962200. ISSN 0149-5933..
  55. ↑ «As Israel’s Ties to Arab Countries Fray, a Strained Lifeline Remains» The New York Times 10 March 2024.
  56. ↑ Karam, Souhail. (August 25, 2021). «Algeria Cuts Diplomatic Ties With Morocco as Tensions Build» Bloomberg.
  57. ↑ Ari Gross, Judah. (November 21, 2021). «In Morocco, Gantz signs Israel's first-ever defense MOU with an Arab country» The Times of Israel.
  58. ↑ Sudan, Oman postpone normalising ties with Israel until after US elections. Middle East Monitor October 3, 2020.
  59. ↑ Barrington, Lisa. (February 11, 2021). Heinrich ed. Oman content with current Israel relationship, foreign minister says. Reuters.
  60. ↑ U.S., Israel, UAE Announce Establishment of Abraham Fund Following Accords Commitment. U.S. International Development Finance Corporation October 20, 2020.
  61. ↑ a b c Schneider, Tal. «Trump's $3 billion Abraham Fund may be tapped out before staking a dime» The Times of Israel.
  62. ↑ «U.S., Israel, UAE Announce Establishment of Abraham Fund Following Accords Commitment» U.S. International Development Finance Corporation October 20, 2020.
  63. ↑ Rappeport, Alan; Swanson, Ana; Thrush, Glenn. (October 25, 2020). «Kodak Loan Debacle Puts a New Agency in the Hot Seat» The New York Times.
  64. ↑ a b Kelly, Kate; Kirkpatrick, David. (May 22, 2022). «Kushner's and Mnuchin's Quick Pivots to Business With the Gulf» The New York Times.
  65. ↑ Zaken, Danny. (July 7, 2021). «US freezes Abraham Fund, as Israel—UAE business ties falter» Globes.
  66. ↑ Udasin, Sharon. (November 23, 2021). «Israel, Jordan, UAE sign pivotal deal to swap solar energy, desalinated water» The Hill.
  67. ↑ Surkes, Sue. (November 8, 2022). «Israel, Jordan, UAE sign new MOU on deal to swap solar energy for desalinated water» The Times of Israel.
  68. ↑ Bromberg, Gidon. (January 1, 2024). «COP28 – A Missed Opportunity for Regional Climate Resilience» The Jerusalem Strategic Tribune.
  69. ↑ Bassist, Rina. (March 7, 2023). «Israel eyes normalization with Mauritania, Indonesia to expand Abraham Accords» Al-Monitor.
  70. ↑ «Blinken says US told Israel that violence with Palestinians could jeopardize possible normalization with Saudi Arabia» CNN.
  71. ↑ Shnidman, Ronen. (November 27, 2018). «Diamond Trade Binds Israel and the UAE Together» CTECH.
  72. ↑ Heller, Aron. (November 6, 2019). Israeli robotics delegation to Dubai marks warming Gulf ties. Associated Press.
  73. ↑ «UAE-based intelligence firm said recruiting IDF veterans from elite cyber unit» The Times of Israel.
  74. ↑ Scheer, Steven. (2021-11-22). Israeli venture firm OurCrowd gets license to operate in the UAE. Reuters.
  75. ↑ Lieber, Dov. (2022-11-16). «Israel's OurCrowd to Launch AI Business in U.A.E.» Wall Street Journal.
  76. ↑ Ben-David, Ricky. (2022-11-16). «Two Israeli companies join $545m innovation program in Abu Dhabi» The Times of Israel.
  77. ↑ «Israeli, UAE lawyers to open annual IBA Global Conference» Globes February 11, 2020.
  78. ↑ «Tel Aviv's Asserson Law Offices teams with Dubai firm Araa» Globes September 16, 2020.
  79. ↑ Ashkenazi, Shani. (October 26, 2020). «Hadassah in talks to set up hospital in Dubai» Globes.
  80. ↑ Zaken, Dan. (March 9, 2020). «DHL flies first consignments direct from Israel to Dubai» Globes.
  81. ↑ «UAE-Israel treaty: Data insights will be key for sizing up deals» Gulf News.
  82. ↑ Godinho, Varun. (September 17, 2020). Abu Dhabi Investment Office to open first international branch in Tel Aviv. .
  83. ↑ Zaken, Danny. (July 12, 2020). «UAE businessman buys 50% Beitar Jerusalem stake» Globes.
  84. ↑ «The Dubai tycoon with ambitions for Haifa Port» Globes February 17, 2021.
  85. ↑ Raz-Chaimovitz, Michal. (October 13, 2020). «Dubai-based NY Koen Group to bid for Israir» Globes.
  86. ↑ Avis, Daniel. (April 12, 2011). «Israel's 'Abraham Accords' 2021 Defense Exports Hit $791 Million» Bloomberg.
  87. ↑ Jonathan Swan; Kate Kelly; Maggie Haberman; Mark Mazzetti. (March 30, 2023). «Kushner Firm Got Hundreds of Millions From 2 Persian Gulf Nations» The New York Times.
  88. ↑ Lopez, Axier. (2023-11-07). «Gaza ez, baina gasa bai» Argia (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
  89. ↑ Zion, Ilan Ben. (August 14, 2021). Secretive Israel-UAE oil deal endangers prized Eilat corals. Associated Press.
  90. ↑ Alsaied, Najat. (28 December 2020). «The Sharaka Project brings Israeli-Arab peace to ordinary people -opinion» The Jerusalem Post.
  91. ↑ Frantzman, Seth J.. (7 January 2021). «Medved: How Israel and Gulf economies can do the 'business of peace'» The Jerusalem Post.
  92. ↑ «Live Event: UAE & Israel: The Business of Peace» The Times of Israel.
  93. ↑ «Israeli & Emirati entrepreneurs join Abraham Accords virtual Hackathon» The Jerusalem Post.
  94. ↑ Rudee, Eliana. (2021-01-28). «Abraham Accords inspire first Arab-led commemoration of Holocaust» Israel Hayom.
  95. ↑ Rudee, Eliana. (2021-01-27). In a first, Arab-initiated event commemorates the Holocaust in wake of Abraham Accords. Jewish News Syndicate.
  96. ↑ Israel, UAE rugby teams celebrate Abraham Accords in friendly. i24News.
  97. ↑ «The Start of a Beautiful Friendship» mdauk.org July 7, 2021.
  98. ↑ «Across the Mideast, a Surge of Support for Palestinians as War Erupts in Gaza» The New York Times 9 October 2023.
  99. ↑ «Saudi Arabia Offers Its Price to Normalize Relations With Israel» The New York Times 11 March 2023.
  100. ↑ «Saudis Overwhelmingly Oppose Ties With Israel, Poll Finds» The New York Times 22 December 2023.

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Abraham_akordioak&oldid=9789053"(e)tik eskuratuta