Ángela Jeria

Wikipedia, Entziklopedia askea
Ángela Jeria

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakÁngela Margarita Jeria Gómez
JaiotzaTalca, 1926ko abuztuaren 22a
Herrialdea Txile
BizilekuaSantiago
HeriotzaSantiago, 2020ko uztailaren 2a (93 urte)
Familia
Ezkontidea(k)Alberto Bachelet  (1945 -  1974ko martxoaren 12a)
Seme-alabak
Hezkuntza
HeziketaTxileko Unibertsitatea
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakarkeologoa
Ángela Jeriaezkerretik 3.a, Michelle Bachelet alabaren ondoan Memoriaren Museoaren inaugurazioa, 2010

Ángela Jeria, jaiotzaz Ángela Margarita Jeria Gómez (Talca, Txile, 1926ko abuztuaren 22a – Santiago, Txile, 2020ko uztailaren 2a) Txileko arkeologoa izan zen.

Michelle Bacheleten ama (bi aldiz Txileko lehendakaria, 2006-2010 eta 2018-2018an).[1][2]

Michelle Bacheleten lehen gobernuan, azken hori ezkongabea zenez, Jeriak Lehen damaren rola bete zuen modu informalean, hainbat ekitaldi ofizialetan lagundu baitzion; hala ere, protokolo-titulu horri dagozkion funtzio ofizialak Lehendakaritzaren Arlo Soziokulturaleko zuzendari izatera pasatu ziren.[3][4]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Familia eta gazteria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Angela Jeria, Alberto senarrarekin eta haren bi seme-alabekin.

Talcan jaio zen 1926ko abuztuaren 22an, Máximo Jeria Johnson-en eta Ángela Gómez Zamoraren alaba, eta , Txilen lehen ingeniari agronomoa izan zen Máximo Jeria Chacónen biloba.

Temucon ezkondu zen 1945ean, Alberto Bacheletekin. Seme-alabak Alberto (1946ko urriaren 13an jaioa eta 2001ean Estatu Batuetan hil zen, bihotzeko baten ondorioz) eta Verónica Michelle (1951ko irailaren 29an jaioa) izan ziren.[5]

Jeria Txileko Unibertsitatean aritu zen lanean, bai Editorial Universitaria (1948-1958), bai Unibertsitateko Aurrekontu eta Finantza Bulegoan. Unibertsitateko Finantzetako zuzendari izatera iritsi ondoren, lan egin zuen ikasketa-etxe berean arkeologia ikastea erabaki zuen, eta 1969an hasi zen karrera horretan.[6]

Diktadura militarra: alarguntasuna eta erbestea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1973an diktadura militarra hasi zen Txilen, eta Jeriak egiten zuen arkeologia-karrera itxi egin zen. Senarra, Hornidura eta Merkaturatze Zuzendaritza Nazionaleko (DINAC) idazkari gisa Salvador Allenderen gobernuan lan egin zuena, atxilotu egin zuten orduan, estatu-kolpeari aurre egiteagatik, eta Aire Armadako bere lagunen torturak jasan zituen. Azkenik, Alberto Bachelet infartu bat zela eta, hil egin zen 1974an, Santiagoko Kartzela Publikoan preso zegoela. Geroago, arkeologia-karrera berriro ireki zuten, eta Jeria itzuli egin zen. Hala ere, ez zuen titulua lortu, Michelle alabarekin atxilotu zutelako eta DINA Villa Grimaldi eta Cuatro Álamos-en zentroetara eraman zutelako, torturak jasan zituelarik.[7]

Herrialdetik askatu eta kanporatu ondoren, Australiako erbestean bizi izan zen, eta han Augusto Pinocheten erregimenaren aurkako errepudioa zabaltzen hasi zen, Mexikora, Kubara eta Sobietar Batasunera bidaiatuz. Alemaniako Errepublika Demokratikoan ere bizi izan zen, Berlingo Humboldt Unibertsitatean medikuntza ikasten ari zen Michelle alabari laguntzeko. Han, ikerketa-laguntzaile gisa aritu zen historiaurreko eta arkeologiako zentro batean. 1977an Washington Hirira (Estatu Batuak) joan zen, Txileko Giza Eskubideen urraketen testigantza ematera, Orlando Letelierren hilketaren testuinguruan.

Txilera itzultzea eta rol publikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jeria Michelle alabari laguntzen, 2013ko Gehiengo Berriko lehen lehendakaritzetan arrakasta izan ondoren.

1979an, Ángela Jeria Txilera itzuli zen bere familiarekin, eta garai hartako giza eskubideen arloko erakundeei eta ezker politiko oposiziogileari lotu zitzaien. Behin baino gehiagotan atxilotu zuten diktadura militarraren aurkako manifestazioetan parte hartzeagatik. 1990ean, Txileko Unibertsitatean ekin zien berriro arkeologia-ikasketei, baina titulaziotik oso gutxira utzi zituen.[6] Francisca Dávalos Bachelet bilobak bere bideari jarraituko zion, arkeologia ikasi baitzuen unibertsitate berean, 2005ean titulua lortu baitzuen.[8]

2006an, Michelle alaba Txileko presidente izan zen lehen emakumea izan zen, eta 2010eko martxoaren 11ra arte iraun zuen. 2007ko azaroaren 21ean, Txileko Unibertsitatean egindako lanagatik Unibertsitate Senatuaren Domina jaso zuen Jeriak.[6]

2009ko urrian, publikoki atxiki zitzaion Eduardo Frei Ruiz -Tagleren lehendakaritzarako hautagaitzari.[9] 2013an, Michelle alabaren bigarren lehendakaritza-hautagaitzaren zati izan zen. 2017. urteko uztailean Alejandro Guillierren lehendakaritzarako hautagaitza sinatu zuen.[10]

2014. urtean, Pepe Mujicarekin batera, «Monseñor Leonidas Proaño» saria jaso zuen, Uruguaiko lehendakaritzak emana eskualdean giza eskubideen alde egindako ekarpenagatik.[11]

Heriotza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2020ko uztailaren 1ean, egoera larrian sartu zuten Txileko Aire Indarraren Ospitalean. Uztailaren 2an hil zen, 93 urte zituela, familiarekin.[12]

Eztabaidak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

«El Muro chileno» dokumentalerako egindako elkarrizketa batean, Berlingo Harresia zegoela justifikatu zuen Jeriak, eta Alemaniako Errepublika Demokratikoaren erregimenak egindako torturei edo desagerpenei buruz ez zekiela ezer esan zuen, han erbesteratu politikoa izanda.[13]

Sariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • 2007ko azaroaren 21ean, Txileko Unibertsitatean egindako lanagatik Unibertsitate Senatuaren Domina jaso zuen .[6]
  • 2014. urtean, Pepe Mujicarekin batera, «Monseñor Leonidas Proaño» saria jaso zuen, Uruguaiko lehendakaritzak emana eskualdean giza eskubideen alde egindako ekarpenagatik.[11]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Genealog.cl. Genealogía de la Familia Jeria. .
  2. ↑ «A los 93 años fallece Ángela Jeria, madre de la expresidenta Michelle Bachelet» La Tercera 2 de julio de 2020.
  3. ↑ «Cuando no hay primera dama, está la familia» La Verdad 10 de mayo de 2009.
  4. ↑ «Ex ministra de Lagos asume funciones de "Primera Dama" en Chile» Analítica.com 17 de marzo de 2006.
  5. ↑ Genealog.cl. Genealogía de la Familia Bachelet. .
  6. ↑ a b c d Universidad de Chile. (21 de noviembre de 2007). Discurso del señor Ennio Vivaldi con motivo de la entrega de la Medalla Senado Universitario a la señora Ángela Jeria Gómez. .
  7. ↑ «Estuve encerrada en un cajón, vendada y atada» Clarín 19 de enero de 2006.
  8. ↑ «¿Quién es Francisca Dávalos Bachelet?» La Tercera 11 de junio de 2007.
  9. ↑ «Frei suma a madre de Bachelet y a Albornoz» La Nación 19 de octubre de 2009.
  10. ↑ «Ángela Jeria firma por candidatura de Guillier: "Va a profundizar las reformas que ha hecho la Presidenta Bachelet"» El Mostrador 25 de julio de 2017.
  11. ↑ a b «Premio Monseñor Leonidas Proaño para José Mujica y Ángela Jeria de Bachelet» presidencia.gub.uy 5 de marzo de 2014.
  12. ↑ «Fallece a los 93 años Ángela Jeria, madre de la expresidenta Michelle Bachelet» El Mostrador 2 de julio de 2020.
  13. ↑ Tauran, Erasmo. Angela Jeria justificó el Muro de Berlín y dijo desconocer detenciones y torturas en la RDA. Biobiochile.cl.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ángela_Jeria&oldid=9532120"(e)tik eskuratuta