1993ko Errusiako konstituzio-krisia

1993ko Errusiako konstituzio-krisia
Mota	Estatu-kolpe ; krisi konstituzionala
Honen parte da	Post-Soviet conflicts (en)
Denbora-tarte	1993ko irailaren 21a - 1993ko urriaren 4a
Data	1993
Kokaleku	Mosku
Herrialdea	Errusia
Parte-hartzaileak	Boris Jeltsin ; Alexander Rutskoy (en) ; Ruslan Khasbulatov

Ez nahasi 1991ko Moskuko estatu-kolpearekin.

1993ko Errusiako konstituzio-krisia – 1993ko Urriko Beltza ere deitua – urte horretako irailaren 21etik urriaren 5era bitartean Errusian izandako gertaera izan zen.

Krisia 1993ko irailaren 21ean hasi zen, Boris Jeltsin presidenteak Errusiako Herriko Diputatuen Kongresua eta Errusiako Sobiet Gorena desegitea erabaki zuenean. Erakunde horiek oztopo ziren boterean sendotzeko eta erreforma neoliberalak egiteko. Jeltsinen dekretua legez kanpokoa zen, indarrean zegoen Errusiako RSFSren 1978ko Konstituzioaren aurka zihoalako. Krisiaren ondoren, urriaren 15ean, Konstituzio berri bat berrestea agindu zuen (Errusiako Federazioaren Konstituzioa).

Kongresuak presidentearen dekretua baztertu zuen eta Jeltsin presidentearen kargugabetzea onartu zuen apelazio baten bidez. Indarrean zegoen presidenteordea, Aleksandr Rutskoi, presidente izendatu zuten, konstituzioak agintzen zuen bezala. Irailaren 28an, Jeltsinen gobernuaren aurkako protesta publikoek kaleak hartu zituzten Moskun. Horien errepresioan hainbat hildako izan ziren.

Jeltsinen kontrolpean, armadak krisiaren amaiera erabaki zuen. Diputatuak Etxe Zurian, Errusiako Parlamentuaren egoitzan, sartu eta presidente kargugabetuaren kontrolpean zeuden indarren setioari aurre egiteko prest agertu ziren. Hurrengo astean, Jeltsinen aurkako eta Parlamentua eta Sobiet Gorena babesteko herri-protestak handituz joan ziren. Urriaren 2an iritsi ziren goia, Errusia gerra zibil baten atarian zegoela. Puntu horretan, kupula militarrek babesa eman zioten kargugabetutako presidenteari, eta honek Etxe Zuria indarrez husteko agindu zuen. Jeltsinen agindua bonbardaketaren bidez gauzatu zen, herriaren subiranotasunaren egoitza zen eraikineko tankeen eta artilleriaren bidez. Etxe Zuria suntsitu zuten eta okupatzaile asko erasoan hil ziren.^[1]^[2]

Urriaren 5erako, Jeltsinekiko erresistentzia suntsiturik zegoen. Gatazka, hamar egun iraun zuena, 1917ko Urriko Iraultzatik Moskun izandako gertakaririk larriena izan zen. Gobernuak berak kalkulatu zuen hildakoen kopurua 187koa zela eta zaurituena 473koa. Beste iturri batzuek 2.000 hildako zirela esaten dituzte.

Mendebaldeko gobernuek indarraren erabilera justifikatu zuten parlamentuaren eta legitimoki aukeratutako diputatuen aurka. Erasoak Bill Clintonen administrazioaren bermea izan zuen, garai hartan Estatu Batuak gobernatzen zituena, baita mendebaldar herrialdeen prentsaren babesa ere.^[3]