3C 273

Wikipedia, Entziklopedia askea
3C 273
Behaketa
Distantzia Lurretik657,8 Mpc
Itxurazko magnitudea (V)14,83, 13,05, 14,11, 12,84409, 11,692, 10,953, 9,937, 13,859, 12,99, 12,871, 12,63 eta 13,242
AurkitzaileaMaarten Schmidt (en) Itzuli
Aurkikuntza-data1963
Gorriranzko lerrakuntza0,158339
KonstelazioaVirgo
Abiadura erradiala47.469 km/s
Igoera zuzena187,27791594049 °
Deklinazioa2,05238823055 °
Izendapenak

3C 273 Virgo konstelazioan dagoen quasar bat da. Inoiz identifikatu zen lehen quasarra izan zen.

Lurretik ikusten den zeruko quasar optikoki distiratsuena da (m ~ 12,9), eta hurbilenetakoa, z, 0,158ko gorrira lerratzearekin[1]. DL = 749 megaspazio (2,4 giga-argi urte) argitasun distantzia z-tik kalkula daiteke[2]. Ezagutzen den quasar distiratsuenetako bat ere bada, -26,7ko magnitude absolutua duena[3], eta horrek esan nahi du Pollux bezain urrun egongo balitz (~10 parsecs) zeruan Eguzkia bezain distiratsu agertuko litzatekeela. Eguzkiaren magnitude absolutua 4,83koa denez, quasarra, uhin-luzera ikusgaietan, Eguzkia baino 4 bilioi aldiz argitsuagoa dela esan nahi du. Emisio-lerroen erreberberazio-mapa zabalaren bidez neurtu da bere erdiko zulo beltzaren masa 886 ± 187 milioi eguzki-masa dela[4].

Eskala handiko zurrusta[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Quasarrak eskala handiko zorrotada ikusgarria du, ~200 kilo-argi urte (60 kpc) luze eta 23″-ko itxurazko tamaina duena[5]. 1995ean, Hubble Espazio Teleskopioarekin egindako zurrusta-irudi optikoek morfologia egituratu bat agerian utzi zuten, igorpen ahuleko eremuek tartekaturiko korapilo distiratsu errepikatuek erakusten zutena[5].

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Izenak esan nahi du 1959an argitaratutako Third Cambridge Catalog of Radio Sourcesen (3C) 273. objektua zela (igoera zuzenaren arabera ordenatua). Parkes Irrati Teleskopioan Cyril Hazard-ek, ilargi-ezkutaketa erabiliz, posizio zehatzak lortu ondoren[6], irrati-iturria berehala lotu zen baliokide optiko batekin, konpondu gabeko izar-objektu batekin. 1963an, Maarten Schmidt-ek[7] eta Bev Oke-k[8] Nature aldizkarian argitaratu zuten 3C 273-k 0,158ko gorriranzko lerrakuntza nabarmena duela, hainbat milioi argi-urtera kokatuz.

3C 273 aurkitu baino lehen, beste hainbat irrati-iturri baliokide optikoekin erlazionatuta zeuden, lehenengoa 3C 48 zelarik. Gainera, galaxia aktibo asko izar aldakor gisa identifikatu ziren, besteak beste, BL Lac, W Com eta AU CVn ospetsuak. Hala ere, ez zen ulertu objektu horiek zer ziren, haien espektroak ezagutzen diren izarrenak ez baitziren. Bere espektroek ez zuten izar-elementu tipikoak dituzten izar normalen antza. 3C 273 quasar gisa identifikatu zen lehen objektua izan zen: distantzia astronomikokora zegoen objektu oso argitsua.

3C 273 Hubble Espazio Teleskopioaren azterketetarako Kamera Aurreratuak irudikatua . Quasar nukleo distiratsuko argia korografo batek blokeatzen du inguruko galaxia ostalaria errazago ikusi ahal izateko. Kreditua: NASA / ESA

3C 273 irrati-ozenaren quasar bat da, eta 1970ean aurkitutako X izpi estragalaktikoen lehen iturrietako bat ere izan zen. Hala ere, baita gaur egun ere, X izpien emisioak sortzen dituen prozesua eztabaidagarria da[5]. Argitasuna aldakorra da ia uhin-luzera guztietan, irrati-uhinetatik gamma izpietaraino, egun batzuetatik hamarkada bitarterainoko denbora-eskaletan. Orientazio kointzidentea duen polarizazioa ikusi da eskala handiko zurrustaka igortzen diren irrati-argian, infragorrian eta argi optikoan; igorpen horiek, beraz, sinkrotroi izaera dute, ia ziur aski[5], abiadura erlatibistan mugitzen diren partikula kargatuen zurrusta batek sortzen duen erradiazioa. Horrelako zurrustak erdiko zulo beltzaren eta akrezio diskoaren elkarrekintzaren ondorioz sortuak direla uste da. 3C 273-ren VLBI irrati-behaketek irrati-igorleko eskualde batzuen mugimendu egokia agerian utzi dute, material-zurrusta erlatibistak daudela iradokitzen dutenak[9][10].

Galaxia ostalaria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

3C 273 galaxia eliptiko erraldoi baten erdigunean dago itxurazko 16ko magnitude eta itxurazko 30 arku-segundoko tamaina duena[11].

Behaketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

3C 273 maiatzean ikusten da ipar naiz hego hemisferioetan. Virgo konstelazioan kokatuta, aski distiratsua da teleskopio amateur handiekin behatzeko. Neurri batean, bere irrati-argitasunagatik eta identifikatutako lehen quasarra izan zelako, 3C 273-ren igoera zuzena Oinarrizko Bosgarren Katalogoan (FK5) erabiltzen da 23 irrati-iturri estragalaktikoen posizioak estandarizatzeko, zeinak Nazioarteko Zeruko Erreferentzia Sistema (ICRS) definitzeko erabiltzen diren[12].

Lurretik duen distantzia eta ikusizko magnitudea kontuan hartuta, 3C 273 da astronomo amateurrek, batez beste, beren teleskopioetatik ikusi ahal duten zeruko objekturik urrunena.

Ikus ere[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Quasarren zerrenda

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Schmidt, M.. (1963). «3C 273 : A Star-Like Object with Large Red-Shift» Nature 197 (4872): 1040.  doi:10.1038/1971040a0. Bibcode: 1963Natur.197.1040S..
  2. ↑ Uchiyama, Yasunobu; Urry, C. Megan; Cheung, C. C.; Jester, Sebastian; Van Duyne, Jeffrey; Coppi, Paolo; Sambruna, Rita M.; Takahashi, Tadayuki et al.. (2006). «Shedding New Light on the 3C 273 Jet with the Spitzer Space Telescope» The Astrophysical Journal 648 (2): 910–921.  doi:10.1086/505964. Bibcode: 2006ApJ...648..910U..
  3. ↑ Greenstein, Jesse L.; Schmidt, Maarten. (1964). «The Quasi-Stellar Radio Sources 3C 48 and 3C 273» The Astrophysical Journal 140: 1.  doi:10.1086/147889. Bibcode: 1964ApJ...140....1G..
  4. ↑ Peterson, B. M.; Ferrarese, L.; Gilbert, K. M.; Kaspi, S.; Malkan, M. A.; Maoz,D.; Merritt, D.; Netzer, H. et al.. (2004). «Central Masses of AGNs. II.» The Astrophysical Journal 613 (2): 682–699.  doi:10.1086/423269. Bibcode: 2004ApJ...613..682P..
  5. ↑ a b c d Uchiyama, Yasunobu; Urry, C. Megan; Cheung, C. C.; Jester, Sebastian; Van Duyne, Jeffrey; Coppi, Paolo; Sambruna, Rita M.; Takahashi, Tadayuki et al.. (2006). «Shedding New Light on the 3C 273 Jet with the Spitzer Space Telescope» The Astrophysical Journal 648 (2): 910–921.  doi:10.1086/505964. Bibcode: 2006ApJ...648..910U..Uchiyama, Yasunobu; Urry, C. Megan; Cheung, C. C.; Jester, Sebastian; Van Duyne, Jeffrey; Coppi, Paolo; et al. (2006).
  6. ↑ Hazard, C.; Mackey, M. B.; Shimmins, A. J.. (1963). «Investigation of the Radio Source 3C273 by the method of Lunar Occultations» Nature 197 (4872): 1037.  doi:10.1038/1971037a0. Bibcode: 1963Natur.197.1037H..
  7. ↑ Schmidt, M.. (1963). «3C 273 : A Star-Like Object with Large Red-Shift» Nature 197 (4872): 1040.  doi:10.1038/1971040a0. Bibcode: 1963Natur.197.1040S..Schmidt, M. (1963). "3C 273 : A Star-Like Object with Large Red-Shift".
  8. ↑ Oke, J. B.. (1963). «Absolute Energy Distribution in the Optical Spectrum of 3C 273» Nature 197 (4872): 1040–1041.  doi:10.1038/1971040b0. Bibcode: 1963Natur.197.1040O..
  9. ↑ Pearson, T. J.; Unwin, S. C.; Cohen, M. H.; Linfield, R. P.; Readhead, A. C. S.; Seielstad, G. A.; Simon, R. S.; Walker, R. C.. (1981). «Superluminal expansion of quasar 3C273» Nature 290 (5805): 365.  doi:10.1038/290365a0. Bibcode: 1981Natur.290..365P..
  10. ↑ Davis, R. J.; Unwin, S. C.; Muxlow, T. W. B.. (1991). «Large-scale superluminal motion in the quasar 3C273» Nature 354 (6352): 374.  doi:10.1038/354374a0. Bibcode: 1991Natur.354..374D..
  11. ↑ Bahcall, John N.; Kirhakos, Sofia; Saxe, David H.; Schneider, Donald P.. (1997). «Hubble Space Telescope Images of a Sample of 20 Nearby Luminous Quasars» The Astrophysical Journal 479 (2): 642–658.  doi:10.1086/303926. Bibcode: 1997ApJ...479..642B..
  12. ↑ International Earth Rotation & Reference Systems Service. Definition of ICRS Axes. .

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=3C_273&oldid=9054871"(e)tik eskuratuta