Abenduaren 12

Abenduaren 12a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta berrogeita seigarren eguna da, 347.a bisurteetan. 19 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Ane Santesteban Jaiotza: Errenteria, 1990 José María Errandonea Jaiotza: Irun, 1940 Fermín Ezpeleta Jaiotza: Iruñea, 1801 Heriotza: Madril, 1869ko maiatzaren 21a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Gustave Flaubert Jaiotza: Rouen, 1821 eta 1821 Heriotza: Croisset (en) , 1880ko maiatzaren 8a Frank Sinatra Jaiotza: Hoboken (New Jersey), 1915 Heriotza: Los Angeles, 1998ko maiatzaren 14a Edvard Munch Jaiotza: Ådalsbruk (en) , 1863 eta 1863 Heriotza: Ekely (en) eta Oslo, 1944ko urtarrilaren 23a Txingiz Aitmatov Jaiotza: Sheker (en) , 1928 Heriotza: Nurenberg, 2008ko ekainaren 10a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Abenduaren 12ko jaiotzak Helen Frankenthaler • Dionne Warwick • Connie Francis • Susanna Tamaro • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Frantzisko Xabier Jaiotza: Xabier, 1506ko apirilaren 7a Heriotza: Shangchuan, 1552 Kepa Enbeita Jaiotza: Muxika, 1878ko irailaren 8a Heriotza: Areatza, 1942 Aristides Artiñano Jaiotza: Bilbo, 1840ko abuztuaren 13a Heriotza: Bilbo, 1911 Juan José Mieza Jaiotza: Barakaldo, 1915eko otsailaren 10a Heriotza: Castro Urdiales, 1992 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Hernán Cortés Jaiotza: Medellín, 1485 Heriotza: Castilleja de la Cuesta, 1547 Robert Browning Jaiotza: Londres, 1812ko maiatzaren 7a Heriotza: Venezia, 1889 John le Carré Jaiotza: Poole, 1931ko urriaren 19a Heriotza: Royal Cornwall Hospital (en) , 2020 Joan XXII.a Jaiotza: Cahors, 1244, 1249 eta 1245 Heriotza: Avignon, 1334 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Abenduaren 12ko heriotzak Albrecht von Haller • Bedřich Hrozný • Denis Fonvizin • José de Alencar • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1897 - Belo Horizonte, Brasilgo lehen hiri planifikatua, eraiki zuten. 1963 - Keniak (irudian) independentzia lortu zuen. 1979 - Rhodesia estatuak Zimbawe izena hartu zuen. 1969 - Berunezko urteak Italian: Milango Fontana plazan lehergailu batek eztanda egin eta 60 lagun hil ziren. 2015 - Parisko Hitzarmena: 2015eko NBEren Klima Aldaketari buruzko Konferentzian Berotze Globala eta berotegi-efektuko gasen isurketa murrizteko adostasun bat gauzatu zen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Abendua >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: larunbata 2021: igandea 2022: astelehena 2024: osteguna 2025: ostirala 2026: larunbata Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Xantal, Urdine, Urdina eta Urdintxo.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 2005 - Bilboko taxi gidari bat erail zuen gazte batek, taxi gidarien segurtasun eza agerian jarriz.

Mundua

• 1897 - Belo Horizonte, Brasilgo lehen hiri planifikatua, eraiki zuten.
• 1963 - Kenya Erresuma Batutik independizatu zen.
• 1964 - Kenyak errepublika aldarrikatu zuen.
• 1969 - Piazza Fontanaren atentatuan 17 lagunek bizia galdu zuten Milanen.
• 1979 - Rhodesia estatuak Zimbabwe izena hartu zuen.
• 2007 - Europako Batasuna eraldatzeko Konstituzioaren Erreforma edo Itun Sinplifikatua sinatu zuten estatu kideek Lisboan.
• 2009 - Turkiako Konstituzio Auzitegiak DTP alderdi kurdua legez kanporatu zuen.
• 2013 - Kataluniako alderdi subiranistek (CiU, ERC, ICV-EUiA eta CUP) 2014ko azaroaren 11n Kataluniako Autodeterminazio Galdeketa egitea adostu zuten. Hiritarrei egin beharreko galderak bi dira: «Nahi al duzu Katalunia Estatu bat izatea?» eta, erantzuna baiezkoa izan ezkero, «Estatu hori independente izan dadin nahi al duzu?».
• 2015 - Parisko Hitzarmena: 2015eko NBEren Klima Aldaketari buruzko Konferentzian Berotze Globala eta berotegi-efektuko gasen isurketa murrizteko adostasun bat gauzatu zen.

Arte eta kultura

Mundua

• 1962 - Freud the Secret Passion ("Freud Griña Sekretua") filma estreinatu zen, John Fordek zuzendu eta Montgomery Clift, Susannah York eta Susan Kohner aktoreek antzeztu zuten.
• 1963 - The Cardinal ("Kardinala") filma estreinatu zen, Otto Premingerek zuzendu eta Tom Tryon, Romy Schneider, Carol Lynley eta John Huston aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1967 - Guess Who's Coming to Dinner ("Asma Ezazu Nor Datorren Afaltzera") filma estreinatu zen, Stanley Kramerrek zuzendu eta Spencer Tracy, Sidney Poitier, Katharine Hepburn, Katharine Houghton aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1986 - Three Amigos ("Hiru Adiskideak") umorezko filma estreinatu zen, John Landisek zuzendu eta Steve Martin, Chevy Chase eta Martin Short aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1986 - The Golden Child ("Urrezko Haurra") fantasia eta umorezko filma estreinatu zen, Michael Ritchiek zuzendu eta Eddie Murphy aktoreak antzeztu zuen.
• 1999 - The Talented Mr. Ripley ("Ripley Jaunaren Talentua") filma estreinatu zen, Anthony Minghellak zuzendua eta Matt Damon, Gwyneth Paltrow, Jude Law eta Cate Blanchett aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2014 - Exodus: Gods and Kings ("Irteera: Jainkoak eta Erregeak") filma estreinatu zen, Ridley Scottek zuzendu eta Christian Bale, Joel Edgerton, John Turturro, Aaron Paul, Ben Mendelsohn, Sigourney Weaver eta Ben Kingsley aktoreek antzeztu zuten.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1510 - Karlos Nafarroakoa, Nafarroako Erresumako infantea (h. 1528).
• 1735 - Dominique Garat Hiriarte, lapurtar politikaria (h. 1799).
• 1757 - Antonio de la Fuente, Durangoko platerua, bizkaitar musikaria eta dantzaria (h. 1834).
• 1801 - Fermín Ezpeleta, nafar politikari eta militarra (h. 1869).
• 1886 - Constantino Salinas, nafar sendagile eta politikari sozialista (h. 1966).
• 1892 - Juan Arin, gipuzkoar etnografo, idazle eta historialaria (h. 1972).
• 1915 - Jose Ignazio Urbieta, gipuzkoar futbolaria, dekoratzailea eta erraldoien zein buruhandien fabrikatzailea (h. 1999).
• 1924 - Francisco Mitxelena, euskal txirrindularia.
• 1930 - Juan Perurena, nafar bertsolaria (h. 2010).
• 1937 - Jesús Yagüe, bizkaitar zinema zuzendari eta gidoilaria (h. 2021).
• 1940 - José María Errandonea, gipuzkoar txirrindulari ohia.
• 1941 - Jose Antonio Jauregi, nafar antropologo eta saiakeragilea eta Nafarroako Unibertsitate Publikoaren lehenengo dekanoa (h. 2005).
• 1942 -
  • Joxe Erzibengoa Otaegi, gipuzkoar idazlea eta fraide salletarra.
  • Jesús María Pedrosa, bizkaitar politikaria (h. 2000).
• 1956 - Mikel Legarda, arabar politikaria.
• 1963 - Luis Berrizbeitia, bizkaitar idazlea.
• 1969 - Izaro Garmendia, gipuzkoar soinu-jotzaile eta pailazoa.
• 1973 - Iñigo Beristain, gipuzkoar argazkilaria.
• 1974 -
  • Danièle Irazu, lapurtar errugbilari ohia.
  • Patrick Ozafrain, baxenafar trinketelaria (h. 2019).
• 1978 - Iker González-Allende, bizkaitar irakaslea eta literatura kritikaria, Nebraska-Lincoln Unibertsitatean espainiar literaturaren irakaslea.
• 1981 - Alex Txikon, bizkaitar mendizalea, alpinista, aizkolaria eta kirolaria.
• 1983 - Iñigo Aranbarri, gipuzkoar aktorea.
• 1985 - Camille de Faucompret, lapurtar snowboardlaria.
• 1990 -
  • Amaia Martioda, arabar dietista-nutrizionista eta txirrindulari ohia.
  • Ane Santesteban, gipuzkoar txirrindularia.
• 1991 - Julen Goia, gipuzkoar errugbilaria.

Mundua

• 1526 - Álvaro de Bazán, espainiar militar eta almirantea (h. 1588).
• 1574 - Ana Danimarkakoa, Eskoziako, Ingalaterrako eta Irlandako erregina ezkontidea (h. 1619).
• 1731 - Erasmus Darwin, giza lengoaiaren aztertzaile, mediku, naturalista, fisiologo eta filosofo britainiarra (h. 1802).
• 1745 - John Jay, estatubatuar politikari, epaile eta diplomazialaria (h. 1829).
• 1753 - William Beechey, ingeles margolari erretratugilea (h. 1839).
• 1766 - Nikolai Karamzin, errusiar historialaria (h. 1826).
• 1791 - Maria Luisa Habsburgo-Lorenakoa, Frantziako enperatriza (h. 1847).
• 1792 - Alexandros Ypsilantis, greziar politikari abertzalea (h. 1828).
• 1801 - Joan Saxoniakoa, Saxoniako Erresumako erregea (h. 1873).
• 1819 - Adèle Esquiros, frantziar idazle eta kazetari feminista (h. 1886).
• 1820 - Carolina Coronado, espainiar idazlea (h. 1911).
• 1821 - Gustave Flaubert, frantziar idazlea (h. 1880).
• 1826 - Martha Coston, estatubatuar asmatzaile eta enpresaria, Coston bengalaren asmatzailea (h. 1904).
• 1853 - Johan Petter Johansson, suediar asmatzailea eta industria gizona, giltza zabalgarri modernoaren asmatzailea (h. 1943).
• 1860 - Félix Galipaux, frantziar idazlea, antzerkigile, aktore, biolin-jotzailea eta umorista (h. 1931).
• 1863 - Edvard Munch, norvegiar margolari eta grabatzailea (h. 1944).
• 1866 - Alfred Werner, suitzar kimikaria, 1913ko Kimikako Nobel Saria (h. 1919).
• 1872 -
  • Isaías Gamboa, kolonbiar hezitzaile eta poeta (h. 1904).
  • Heinrich Vogeler, alemaniar margolari, diseinatzaile eta arkitektoa (h. 1942).
• 1875 - Gerd von Rundstedt, nazien Wehrmachteko mariskal alemaniarra (h. 1953).
• 1883 - Peadar Kearney, irlandar errepublikar nazionalista eta abesti matxinoen konposatzailea (h. 1942).
• 1884 - Zinaida Serebriakova, errusiar margolaria (h. 1967).
• 1893 - Edward G. Robinson, errumaniar-estatubatuar aktorea (h. 1973).
• 1900 - Mária Telkes, hungariar-estatubatuar asmatzaile eta zientzalaria (h. 1995).
• 1903 - Yasujiro Ozu, japoniar zinemagilea (h. 1963).
• 1905 -
  • Mulk Raj Anand, indiar idazlea (h. 2004).
  • Vasilii Grossman, errusiar idazle eta kazetaria (h 1964).
  • Manès Sperber, frantziar filosofoa, soziologoa eta idazlea (h. 1984).
• 1907 - Fred Elizalde, euskal jatorriko filipinar musikagile eta orkestra-zuzendaria (h. 1979).
• 1912 - Henry Armstrong, estatubatuar boxeolaria (h. 1998).
• 1913 - Emma Castelnuovo, italiar matematikaria eta pedagogoa (h. 2014).
• 1914 - Patrick O'Brian, ingeles idazlea (h. 2000).
• 1915 -
  • Shogo Kamo, japoniar futbolaria (h. 1977).
  • Frank Sinatra, estatubatuar aktore eta abeslaria (h. 1998).
• 1918 - Igor Ansoff, errusiar-estatubatuar matematekari eta enpresa-kudeatzailea (h. 2002).
• 1920 - Margot Duhalde, txiletar hegazkinlaria, Txileko lehenengo emakumezko gerra pilotua eta Hego Amerikako hegazkinlaritzako aitzindarietako bat (h. 2018).
• 1927 - Robert Norton Noyce, Fairchild Semiconductor eta Intel Corporation erakundeen sortzaileetako bat eta mikrotxiparen asmatzaileetako bat (h. 1990).
• 1928 - Txingiz Aitmatov, errusierazko eta kirgizerazko sobietar idazlea (h. 2008).
• 1929 - John James Osborne, ingeles antzerkigile eta aktorea (h. 1994).
• 1933 - Manu Dibango, kamerundar saxofoi-jotzaile, pianista, bibrafonista, orkestra zuzendari, musikagile, konpositore eta abeslaria (h. 2020).
• 1934 -
  • Hilla Limann, Ghanako presidentea (h. 1998).
  • Miguel de la Madrid, Mexikoko presidentea (h. 2012).
• 1937 - Michael Jeffery, Australiako 24. Gobernadore Orokorra (h. 2020).
• 1939 - María Gravina Telechea, uruguaitar poeta.
• 1946 - Emerson Fittipaldi, 1 Formulako brasildar pilotua.
• 1948 - Marcelo Rebelo de Sousa, Portugalgo 20. presidentea.
• 1950 - Eric Maskin, estatubatuar ekonomialari eta matematikaria, 2007ko Ekonomiako Nobel Saria.
• 1951 - Anatoli Aliabiev, errusiar biatleta (h. 2022).
• 1952 - Arie Schans, herbeheretar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1955 - Sixto Paz, perutar ufologista eta idazlea.
• 1956 - Johan van der Velde, herbeheretar txirrindulari ohia.
• 1960 - María Pineda, espainiar modelo eta enpresaburua (h. 2015).
• 1961 - Daniel O'Donnell, irlandar abeslaria.
• 1962 - Ulrike Tillmann, alemaniar matematikaria, topologia aljebraikoan espezializatua.
• 1965 - José Corbacho, kataluniar aktore, zuzendari, gidoilari eta umorista.
• 1969 -
  • Pearse Jordan, Ulsterko Errege Poliziako ofizial batek eraildako IRAko boluntarioa (h. 1992).
  • Sophie Kinsella, ingeles eleberrigilea.
  • Tanita Tikaram, ingeles pop/folk abeslari eta kantautorea.
• 1970 - Jennifer Connelly, estatubatuar aktorea.
• 1972 - Anna Muradova, bretoiz idazten duen errusiar itzultzaile eta idazlea.
• 1973 - Teresa Colom, andorratar idazlea.
• 1974 - Scarlet Ortiz, venezuelar aktore, modelo eta telebista aurkezlea.
• 1975 - Mayim Bialik, estatubatuar aktorea.
• 1977 - Hiromi Kojima, japoniar futbolari ohia.
• 1982 - Dmitri Tursunov, errusiar tenislaria.
• 1983 - Zerocalcare, italiar komikigilea.
• 1989 - Tal (abeslaria), israeldar-frantziar pop abeslaria.
• 1990 - Ziandzha, krimear emakume abeslari eta aktore transgeneroa.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1479 - Joan Salazar, bizkaitar mertzenarioa, Troyesen (j. c. 1410)
• 1911 -Aristides Artiñano, euskal herritar historialaria eta kazetaria (j. 1840).
• 1942 - Kepa Enbeita, Urretxindorra, muxikar idazle eta bertsolaria (j. 1878).
• 1974 - Ignacio Izagirre, euskal atleta (j. 1896).
• 1989 - Pedro Toledo, bizkaitar bankaria, Banco de Vizcayako presidentea eta Banco Bilbao Vizcayaren sortzaileetakoa, Minnesotan (j. 1935).
• 1990 - Jose Antonio Goiria, aita Txanton, euskal idazlea, euskaltzalea, karmeldarra eta apaiz katolikoa (j. 1908).
• 1992 - Juan José Mieza, bizkaitar futbolaria, Castro Urdialesen (j. 1915).
• 2005 - Jon Cortina, euskal apaiz jesuita eta ingeniaria, Guatemalako Hirian (j. 1934).

Mundua

• 884 - Karloman II.a Frantziakoa, Mendebaldeko Frantziako erregea.
• 1112 - Tankredo Galileakoa, italo-normandiar Lehen Gurutzadako buruzagia, Galileako printze eta Antiokiako erregeordea (j. 1072).
• 1204 - Maimonides, filosofo eta sendagile judua.
• 1572 - Loredana Marcello, Veneziako dogaressa ezkontidea (j. 1533).
• 1586 - Eztebe I.a Báthory, Transilvaniako printzea eta Bi Nazioen Errepublikako erregea (j. 1533).
• 1622 - Bartolomeo Manfredi, italiar margolaria (j. 1582).
• 1766 - Johann Christoph Gottsched, alemaniar filosofo, egile eta kritikaria (j. 1700).
• 1781 - Christophe de Beaumont, frantziar artzapezpikua (j. 1703).
• 1840 - Jean-Étienne Esquirol, frantziar psikiatra (j. 1772).
• 1843 - Gilen I.a Herbehereetakoa, Herbehereetako errege eta Luxenburgoko duke-handia (j. 1772).
• 1850 - Germain Henri Ivanovitx Hess, suitzar-errusiar kimikaria, bere izena duen legearen proposatzailea (j. 1802).
• 1875 - Félix-Jacques Moulin, frantziar argazkilaria (j. 1802).
• 1889 - Robert Browning, britainiar poeta (j. 1812).
• 1913 - Menelik II.a, Etiopiako enperadorea (j. 1844).
• 1914 - Bernard Blommers, herbehereetar grabatzaile eta margolaria (j. 1845).
• 1921 - Henrietta Swan Leavitt, estatubatuar astronomoa (j. 1868).
• 1923 - Raymond Radiguet, frantziar idazlea (j. 1903).
• 1926 - Jean Richepin, frantziar idazlea (j. 1849).
• 1939 - Douglas Fairbanks, estatubatuar aktorea (j. 1883).
• 1947 - Huda Sha'arawi, egiptoar poeta, kazetaria, aktibista feminista eta nazionalista (j. 1879).
• 1950 - Peter Fraser, Zeelanda Berriko lehen ministroa (j. 1884).
• 1958 - Milutin Milanković, serbiar ingeniari zibil eta geofisikaria (j. 1879).
• 1963 -
  • Theodor Heuss, Alemaniako Errepublika Federaleko lehenengo lehendakaria (j. 1884).
  • Yasujiro Ozu, japoniar zinemagilea (j. 1903).
• 1968 - Tallulah Bankhead, estatubatuar aktorea (j. 1902).
• 1977 - Clementine Churchill, Spencer-Churchill baroisa, Winston Churchillen emaztea (j. 1885).
• 1985 -
  • Anne Baxter, estatubatuar aktorea (j. 1923).
  • Ian Stewart, eskoziar musikaria eta teklatu jotzailea, The Rolling Stones taldearen sortzaileetakoa (j. 1938).
• 1990 - Concha Piquer, espainiar abeslari eta aktorea, koplaren ordezkaririk garrantzitsuenetako bat (j. 1906/1908).
• 1993 - József Antall, Hungariako lehen ministroa (j. 1932).
• 1994 - Stuart Roosa, estatubatuar astronauta (j. 1933).
• 1995 -
  • Ángel Crespo, gaztelaniazko poeta eta hainbat hizkuntzatatik gaztelaniarako itzultzailea (j. 1926).
  • David Saul Marshall, lehendabiziko Singapurgo lehen ministroa (j. 1908).
• 1999 - Joseph Heller, estatubatuar idazlea (j. 1923).
• 2000 - Libertad Lamarque, argentinar kantari eta antzezlea (j. 1908).
• 2001 - Josef Bican, austriar txekiar futbolaria, futbolaren historiako goleatzailerik onenetakoa (j. 1913).
• 2003 - Heydar Aliev, Azerbaijango presidentea (j. 1923).
• 2007 -
  • Josep Guinovart, kataluniar margolari, marrazkilari eta grabatzailea (j. 1927).
  • Ike Turner, estatubatuar musikari, egile abeslari eta musika ekoizlea (j. 1931).
• 2008 -
  • Daniel Carleton Gajdusek, estatubatuar sendagile eta biofisikaria, 1976ko Medikuntzako Nobel saria (j. 1923).
  • Tassos Papadopulos, Zipreko presidentea (j. 1934).
• 2009 - Klavdia Boiarskikh, sobietar iraupen eskiatzailea (j. 1939).
• 2019 -
  • Danny Aiello, estatubatuar aktorea (j. 1933).
  • Brian Muller, zeelandaberritar errugbilaria (j. 1940).
  • Peter Snell, zeelandaberritar atleta, historiako ibilbide ertaineko lasterkari handienetakotzat hartua (j. 1938).
• 2020 -
  • John le Carré, britainiar idazlea (j. 1931).
  • Jack Steinberger, estatubatuar fisikaria, 1988ko Fisikako Nobel Saria (j. 1921).
  • Fikre Selassie Wogderess, Etiopiako lehen ministroa (j. 1945).
• 2021 -
  • Vicente Fernández, Chente, mexikar abeslari eta aktorea (j. 1940).
  • Paulias Matane, Papua Ginea Berriko 8. gobernadore orokorra (j. 1931).
  • Jimmy Rave, estatubatuar borrokalari profesionala (j. 1982).
• 2022 -
  • Drucilla Cornell, estatubatuar filosofoa, irakaslea, idazlea eta teoriko feminista (j. 1950).
  • Mirosław Hermaszewski, poloniar kosmonauta eta militarra, espaziora joandako lehen poloniar kosmonauta (j. 1941).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Xantal, Urdine, Urdina eta Urdintxo.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2369
• Multimedia: 12 December

Abenduaren 11 | Urteko egutegi | Abenduaren 13